Տորֆի օրգանական նյութը բաղկացած է քայքայման տարբեր աստիճաններում գտնվող բուսական մնացորդներից։
Ըստ առաջացման պայմանների և հատկությաունների տորֆերը բաժանվում են

• վերնատորֆի (թույլ քայքայված)
• միջանկյալ տիպի (միջին քայքայվածության)
• ներքնատորֆի (խիստ քայքայված)

Տորֆն ունի բարդ քիմիական կազմություն, որը որոշվում է նրա ծագման պայմաններով, բուսական մնացորդների քիմ. կազմությամբ և քայքայման աստիճանով։ Տորֆի զանգվածի տարրային կազմն է.

• ածխածին` 50-60%
• ջրածին 5-6.5%
• թթվածին` 30-40 %
• ազոտ` 1-3%
• ծծումբ` 0.1-1.5%

Տորֆը պարտեզում կարելի է օգտագործել որպես պարարտանյութ, որպես ցանքածածկ, որպես հողախառնուրդների բաղադրիչ, որպես կոմպոստի նյութ:
Տորֆի միջի ազոտը քիչ է և դժվար յուրացվելի բույսերի համար, ուստի երբ տորֆն օգտագործվում է բույսերի պարարտացման համար, ապա համատեղվում է այլ՝ ազոտով հարուստ օրգանական պարարտանյութերի հետ:

Կիրառումը ջերմոցներում

Տորֆն ունի խոնավություն կլանելու հատկություն, ինչն անփոխարինելի է դարձնում այն ջերմոցների համար, որտեղ օդը միշտ բարձր խոնավություն ունի: Բացի այդ տորֆի կիրառումը որպես պարարտանյութ նվազեցնում է ախտածին մանրեների պարունակությունը հողում, ինչը, փակ գրունտի պայմաններում, կարևոր է:

Ջերմոցներում բարձր բերք ստանալու համար, հողը ամեն տարի պետք է նորացվի: Տորֆով պարարտացնելն այդ դեպքում ամենահարմար տարբերակն է: Տորֆի ծավալը հողի մեջ կարելի է հասցնել մինչև 70%, պայմանով, որ կկիրառվեն նաև ազոտով հարուստ այլ պարարտանյութեր:

Տորֆային գրունտի բաղադրատոմս.

• Պարտեզի հող – 40%;
• Ներքնատորֆ – 40%;
• Կովի գոմաղբ – 10%;
• Փայտի մոխիր – 5%;
• Փայտի սղոցուք -5 %.

Տորֆային կոմպոստ

Տորֆը օգտակար տարրերով  հարստացնելու ամենահեշտ ձևը դրա հիմքի վրա կոմպոստ պատրաստելն է:

Տորֆի կիրառման օգուտները

• Տորֆով խառնված գրունտը դառնում է ավելի թեթև, ծակոտկեն, ավելի շատ օդ ու ջուր է մատակարարում բույսերի արմատներին:
• Ազոտով հարուստ այլ պարարտանյութերի հետ խառնված տորֆը շատ լավ հարստացնում է ոչ բերրի, հյուծված հողերն ու ավազուտները:
• Տորֆը բնական հակասեպտիկ է, օգնում է վնասազերծել ախտածին բակտերիաներն ու սնկերը:

Պետք է հաշվի առնել, որ տորֆը ավելացնում է հողի թթվայնությունը: Որոշակի բույսերի համար դա օգտակար է, բայց մեծամասնության համար՝ ոչ:

Ուշադրություն: Տորֆի սխալ, ոչ տեղին կիրառումը կարող է դանդաղեցնել բույսերի աճը, երբեմն էլ սպանել դրանց: 

Տորֆը, որպես պարարտանյութ կիրառելիս, պետք է խուսափել հետևյալ տարածված սխալները կրկնելուց.

Չի կարելի՝

1. Կիրառել վերնատորֆ: Վերնատորֆն օգտագործում են միայն ցանքածածկ անելու համար;
2. Օգտագործել միայն տորֆ, առանց հարստացնող հավելյալ պարարտանյութերի:

Հղումներ

• Տորֆ։ Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից։
• Peat․ From Wikipedia, the free encyclopedia․
• Торф. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.

Գոմաղբը, անձրևաորդերի մարսողական ուղիյով անցնելուց հետո, դառնում է շատ արժեքավոր պարարտանյութ՝ կենսահումուս, որը շատ չափանիշներով գերազանցում է այլ օրգանական և հանքային պարարտանյութերին:
Կենսահումուսը (որդակոմպոստը), հարուստ է բույսերի աճի համար բոլոր անհրաժեշտ քիմիական տարրերով: Բացի այդ հագեցած է հարուստ միկրաֆլորայով, որը բույսերի վրա աներևակայելի լավ է ազդում: Այդ միկրոօրգանիզմները այնքան են ամրացնում բույսերի իմունային համակարգըիտետը, որ շատ հիվանդությունների վտանգն իսպառ վերանում է:

Ռուսերեն տեսանյութ կենսահումուսի մասին

Որդեր տեսակները

Կարելի է հենց պարտեզի հողից, կամ մեկ այլ տեղից որդեր փորել ու դրանց բաց թողնելով գոմաղբի կույտի վրա կազմակերպել կենսահումուսի արտադրություն: Սակայն ավելի արդյունավետ է հատուկ այդ նպատակի համար բուծված, ավելի խոշոր ու շատակեր որդերով աշխատել:
Իրենց լավագույն հատկանիշերով հայտնի են Կարմիր կալիֆորնիական կոչվող որդերը: Մեկ տարում, գոմաղբի կույտում բազմանալով, այդ որդերը կարող են 500 անգամ մեծացնել իրենց ընդհանուր ծավալը:

Կալիֆորնիական կարմիր որդ

Կալիֆորնիական կարմիր որդի միջոցով կենսահումուսի արտադրության նորմալ ընթացքի համար պետք է ընտրել քամիներից պաշտպանված, որոշ թեքությամբ, ամուր հատակով տարածք, որի վրա փռել 5-10 սմ ծղոտի կամ խոտի մնացորդ, այնուհետև լցնել 30-40 սմ կիսափտած /3-6 ամիս հնությամբ / գոմաղբ, հետո նորից ծղոտ ու լավ խառնել: Գոմաղբի հետ միասին կարելի է օգտագործել բուսական և կենցաղային մնացորդներ, թուղթ, ստվարաթուղթ և այլն: Պատրաստի խառնուրդի խոնավությունը պետք  է լինի 70-80%, թթվայնությունը՝ չեզոք: Նշված եղանակով պատրաստված հարթակի վրա, 1 քմ հաշվով, հավասարապես պետք է ցրել 1000 որդ, որոնց բնակեցումը պետք է կատարել առավոտյան և երեկոյան ժամերին: Հարթակն անհրաժեշտ է ծածկել ծղոտով կամ բուսական այլ մնացորդներով: Խոնավության պակասն ու գերխոնավացումը վնասակար են որդերի համար: Որդերի ակտիվ գործունեությունը սկսվում է հատակից՝ բարձրանալով վեր: Գոմաղբի վերամշակման վերջում, երբ որդերը հասնում են 35-40 սմ մակարդակի, կարելի է ավելացնել ֆերմենտացիայի ենթարկված  գոմաղբ և մանրացրած բուսական մնացորդներ կամ կատարել որդերի անջատում կենսահումուսից: Գործընթացը կատարվում է հետևյալ կերպ՝ հարթակի վրա լցնում են 5-10 սմ հաստությամբ թարմ կեր / խառնուրդ /, 5-6 օր հետո վերցնում են այդ նույն շերտը որդերի հետ միասին և լցնում նոր պատրաստված հարթակի  վրա: Նշված գործողությունը կատարում են 2-3 անգամ: Այդ ընթացքում  հաջողվում է որդերի գրեթե լրիվ քանակը անջատել / 90-95 տոկոս/: Որդերն անջատելուց հետո մնում է որդակոմպոստը, որի խոնավությունը 80-82 տոկոս է: Երբ կույտի խոնավությունն իջնում է մինչև 50-60, անհրաժեշտ է այն մաղել և օգտագործել կամ լցնել պոլիէթիլենային պարկերի մեջ: Մաղի վրա մնացած կոմպոստի չվերամշակված մնացորդները, որդերի հետ միասին, պետք  էլցնել նոր հարթակի վրա:
Կենսահումուսից որդերի անջատումը կարելի է կատարել նաև ավելի պարզ եղանակով. Հարթակի կույտի երկարությանը զուգահեռ լցնել 30-40 սմ հաստությամբ թարմ խառնուրդ, որի մեջ կքաշվեն որդերը: Որոշ ժամանակ անց՝ 3-5 օր, որդերից ազատված կենսահումուսն անջատել կույտից, մաղել և պահեստավորել:
1տ խառնուրդ /գոմաղբ/ պարունակող հարթակից գործընթացի վերջում ստացվում է 600 կգ կենսահումուս և 100 կգ որդի զանգված՝ բաղկացած մինչևբ 100.000 տարբեր հաստության և մեծության որդերից:
Ձմռան պայմաններում զգալիորեն իջնում է որդերի ակտիվությունը: Հնարավորության դեպքում կարելի է  գործընթացը կազմակերպել փակ տարածքում՝ սնուցումն ակտիվացնելով և վերին շերտը պարբերաբար ակտիվացնելով:
Կենսահումուսը նպաստում է սերմերի ծլմանը, ուժեղացնում սածիլների կպչողականությունը, բարձրացնում բույսերի դիմացկունությունը հիվանդությունների նկատմամբ: Կենսահումուսով աճեցված բերքը էկոլոգիապես մաքուր է, չի պարունակում նիտրատներ ու ծանր մետաղներ:

Ռուսերեն տեսանյութ: Հասարակ կոմպոստեր

Դույլերից սարքված, ինքնաշեն վերմիկոմպոստեր

Ինչպես օգտագործել կենսահումուսը

Կենսահումուսով պարարտացում կարելի է անել վեգետացիոն ողջ շրջանում:
Կենսահումուսով հողի պարարտացման հետևյալ նորմաներն են խորհուրդ տրվում.

1. Կարտոֆիլ տնկելիս՝ մեկ փոսի մեջ 200 գրամ;
2. Ելակ տնկելիս՝ մեկ թփին 150 գրամ;
3. Աշնանացանի համար մարգի ողջ մակերեսը պարարտացնելիս՝ 700 գրամ 1 ք.մ.-ին (խառնել հողի վերին շերտի հետ);
4. Գարանանը՝ կանաչեղենի և բանջարեղենի համար հողը նախապատրաստելիս՝ 500 գրամ 1 ք.մ.-ին;
5. Մրգատու ծառեր տնկելիս՝ կախված տնկիի մեծությունից, 5-10 կգ մեկ տնկափոսին:

Ընդհանրապես, կենսահումուս խառնելով կարելի է պարարտացնել ցանկացած բույսի տակի և շրջակա հողը, վեգետացիայի ողջ շրջանում: Կարելի է նաև կենսահումուսով ցանքածածկ անել:

Ռուսերեն տեսանյութ: Ինչպես օգտագործել կենսահումուսը բույսեր տնկելիս

Կենսահումուսի լուծույթ

Հեղուկ կենսահումուսով բույսերը սնուցում են անմիջապես արմատի մոտ ջրելով կամ տերևները ցողելու միջոցով:
Սերմերի ծլողունակությունն է բարձրանում, կտրոնների արմատակալումն էլ խթանվում է, եթե դրանք նախապես թրջել կենսհումուսի լուծույթի մեջ:
Կենսահումուսի լուծույթ պատրաստելու համար 1 դուլ գոլ ջրի մեջ լուծում են 1 բաժակ կենսահումուս: Լուծույթը, ընթացքում պարբերաբար խառնելով, 24 ժամ թողնում են սենյակային ջերմությամբ միջավայրում:
Պատրաստի լուծույթով կարելի է բույսերի սնուցման բոլոր եղանակները կիրառել:

Հարգելի այցելու, Պարտիզակի առցանց կրպակում վաճառվում է կենսահումուս պատրաստված ձիու գոմաղբից՝ 2,5կգ, 10լ և 20լ տոպրակներով:

և նույն կենսահումուսից պատրաստված լուծույթ 1 լիտրանոց պլաստիկ շշով:

• Բարձրացնում է սերմերի ծլողունակությունը;
• Խթանում է բույսերի արմատների  զարգացումը;
• Նպաստում է կտրոնների արագ արմատակալմանը;
• Խթանում է բույսերի աճը;
• Ամրացնում է բույսերի իմունային համակարգը;
• նվազեցնում է նիտրատների քանակը պտուղների մեջ;
• Խոչնդոտում է ծանր մետաղների և ռադիոնուկլեիդների մուտքը բույսի մեջ;
• Մեծացնում է շագարների և սպիտակուցների պարունակությունը պտուղների և բանջարեղենի մեջ;
• Վերացնում է խլորոզը, խթանում է բույսերի ծաղկումն ու պտղաբերությունը:

 Հղումներ

• vermicompost.net

Բանանի կեղևը հարուստ է կալիումով, կրածինով և լուսածինով (ֆոսֆոր): Կեղեվները կարելի է թաղել հողի մեջ և դրանք արագ, մոտ տաս օրում կյուրացվեն հողում առկա միկրոորգանիզմների կողմից: Կարելի է նաև չորացնել կեղևները և աղալուց հետո խառնել հողին: Բանանի կեղևից պատրաստած թուրմով բույսերը սրսկելով կարելի է վերացնել ուտիճներին:

Բանանի կեղևը որպես պարարտանյութ օգտագործելու 4 ձև

1. Խառնել հողի հետ

Ամենահեշտ ձևն է: Մկրատով կամ դանակով պետք է կտրատել բանանի կեղևները և խառնել հողի մակերեսային շերտի հետ: Մոտ 10 օրում բանանի կեղևի կտորները իսպառ վերանում են՝ դրանք վերամշակում են հողի միջի մանրեները:

2. Պատրաստել թուրմ

• Երեք լիտրանոց բանկայի մեջ գցել 3 բանանի կեղև, վրան լցնել սենյակային ջերմության ջուր ու սպասել 2 օր:
• Ջուրը քամել, ստացված թուրմին ավելացնել նույն քանակությամբ ջուր:
• Ստացված լուծույթով ջրել սածիլները և բույսերը:
• Բանաի կեղևի մնացորդները, որպես պարարտանյութ խառնել հողի հողի հետ կամ լցնել կոմպոստի կույտի վրա:

3. Չորացնել և աղալ

• Բանանի կեղևները չորացնել արևի տակ կամ ջեռուցման սարքերի վրա;
• Չորացած կեղեվները աղալ սրճաղացով;
• Ստացված փոշուց մեկական թեյի գդալ ավելացնել սածիլների ամեն մի բաժակին կամ, ըստ չափսերի 1-10 ճաշի գդալ  լցնել թփերի ու ծառերի տնկափոսերի մեջ:

4. Ավելացնել կոմպոստի կույտին

Բանանի կեղևները կտրատել և լցնել կոմպոստի կույտի վրա: Կարելի է կոմպոստը պատրաստել զուտ բանանի կեղեվի կտորների ու հողի կիրառմամբ, սակայն, որպես կանոն, այգում միշտ էլ կգտնվեն կոմպոստին խառնելու այլ օրգանական մնացուկներ:

Ուշադրություն: Բանանները կլպելուց առաջ պետք է հոսող ջրով լավ լվանալ, քանի որ դրանք, երկարատև պահպանման համար, կարող են մշակված լինել տարբեր, այդ թվում կանցերոգեն, նյութերով:

Ձվի կճեպը կազմում կան.

• Հեշտ յուրացվող կալցիումից – 93%;
• Օրգանական նյութեր – 3-4 %
• Մագնիում – 0,55%;
• Լուսածին (ֆոսֆոր) – 0,12%;
• Կալիում – 0,08%;
• Երկաթ, ծծումբ, ալյումինիում …

Ուշադրություն: Եթե որոշել եք հավաքել ձվի կճեպները  որպես պարարտանյութ օգտագործելու համար, ապա ձուն կոտրելուց հետո, կճեպները անհրաժեշտ է մինչև չորանալը լավ լվանալ, որպեսզի կճեպի վրա չմնան սպիտակուցի մնացորդներ: Բանն այն է, որ սպիտակուցը, հայտնվելով հողում, սկսում է փտել, ինչը կարող է խթանել բույսերի համար հիվանդածին  բակտերիաների զարգացումը: Լվացված կճեպները պետք է չորացնել: Որոշ այգեգործներ նաև խարկում են կճեպները՝  լիակատար ախտահանման և, հողի հետ խառնվելուց հետո, ավելի արագ քայքայման հասնելու համար:
Ի դեպ: Եփած ձվի կճեպը, բույսերը սնուցելու տեսանկյունից, համարյա անպետք է: Իմաստ ունի օգտագործել միայն հողի կամ կոմպոստի կառուցվածքը բարելավելու համար: Իսկ ջրով, որում եփել եք ձուն, սառչելուց հետո, կարելի է ջրել սենյակային բույսերը՝ այնտեղ կալցիում և այլ օգտակար տարրեր կան:

Ինչպես օգտագործել ձվի կճեպը այգում

Ձևավորված կարծիք կա, որ 1 ք.մ. գրունտը լավ պարարտացնելու համար անհրաժեշտ է 100 ձվի աղացած կամ մանրեցված կճեպ: Սակայն ավելի խնայողաբար և թիրախային կիրառման ձևեր էլ կան:
Ձվի կճեպը, նույնիսկ մեծ քանակի դեպքում, չի վնասում բույսերին, ուստի այն, մանրեցված կամ աղացած վիճակում, հանգիստ կարելի է լցնել տնկափոսերի մեջ՝ ցանկացած բույս տնկելուց առաջ:

Սենյակային բույսերի պարարտացում

Սենյակային բույսերի պարարտացման համար օգտագործում են աղացած կամ մանրեցված ձվի կճեպով պատրաստված թուրմ: 2-3 աղացած ձվի կճեպների վրա լցնում են 2լ ջուր ու սպասում 2-3 օր, մինչև կճեպից ջրին անցնեն օգտակար տարրերը:
Ի դեպ: Ձվի կճեպով կարելի է ծաղկա-թաղարներում դրենժային շերտ պատրաստել: Չորացրած և մանրեցված կճեպները 2-3 սմ հաստությամբ շերտով լցնում են ծաղկաթաղարի հատակին, այնուհետև ավելացնում են հողախառնուրդը:

Բոստանային մշակաբույսերի արմատային սնուցում

4-5 ձվի աղացած կճեպների վրա լցնում են 2 լ եռացրած ջուր, փակում են անոթը կափարիչով ու թողնում 5-7 օր, որ լուծույթը հասունանա: Այդ ընթացքում, օրական 1-2 անգամ լուծույթը խառնում են: Պատրաստի լուծույթը 1:3 հարաբերակցությամբ բացում են ջրով և ջրում են տաքդեղի, բադրիջանի և այլ բանջարեղենի սածիլները:

Հողի թթվայնության նվազեցում

Հայտնի է, որ հողի բարձր թթվայնությունը բացասաբար է ազդում բույսերի մեծամասնության վրա: Ձվի կճեպի օգնությամբ հողի թթվայնությունը նվազեցնում են, աստիճանաբար, տարեցտարի խառնելով այն գրունտի հետ՝ 1 ք.մ.-ին մինչև 100 ձվի կճեպ:

Հողի կառուցվածքի բարելավում

Ձվի կճեպը, բացի հողը պարարտացնելուց, բարելավում է հողի կառուցվածքը՝ դարձնում է այն ավելի փխրուն և օդով հագեցած:

Վնասատուների դեմ

Իշախառանչը պալարային ու սոխուկային բույսերի համար ամենավտանգավոր վնասատուն է:  Իշախառանչին վանելու համար մանրեցված ձվի կճեպները խառնում են արևածաղկի ձեթի հետ և թաղում են կարտոֆիլի կամ սոխուկավորների շարքերի արանքում կամ շուրջը փորված ակոսներում: Մեկ ամիս անց իշախառանչ այդ հատվածում չի լինի:
Բույսերի շուրջը լցված ձվի մանրեցված կճեպները պատնեշ են դառնում լորձնէակների համար, որոնք չեն սիրում խորդուբորդ մակերեսներով անցնել:

Խմորիչի կենսազանգվածի հիմք են հանդիսանում սնկերը, որոնք հարուստ են սպիտակուցով և այլ օգտակար նյութերով,  օրինակ, օրգանական երկաթով, ամինաթթուներով և այլևայլ մակրո և միկրոտարրերով:
Խմորիչով պատրաստված պարարտանյութերը արդյունավետ սնուցում են հանդիսանում բույսերի մեծամասնության համար և նկատելիորեն բարելավում են դրանց աճը: Կարելի է նշել բույսերի վրա դրական ազդեցության մի շարք գործոններ:
Մանսվորապես խմորիչը.

• Բարձրացնում է սածիլների դիմացկունությունը, խթանում աճը նույնիսկ ոչ բավարար լուսավորության պայմաններում;
• Արագացնում է բույսի աճը նպաստում է ուժեղ արմատակալմանը;
• Նպաստում է շիվերի և ելակի թփերի արմատառաջացմանը:

Խմորիչը, որպես պարարտանյութ, գործում է հողում առկա միկրոորգանիզմների բազմացման համար բարենպաստ ու սննդարար միջավայր ստեղծելով: Արդյունքում միկրոորգանիզմները արագ բազմանալով, ավելի արագ են մշակում հողում առկա օրգանական նյութերը՝ արտաթորելով հողի մեջ ազոտ և կալիում:

Ինչպես խմորիչից պարարտանյութ պատրաստել

Խմորիչից պարարտանյութ պատրաստելը դյուրին է: Կիրառելի են և՛ չոր, և՛ հում, բրիկետավորված տեսակները: Եթե նույնիսկ խմորիչ չունեք, կարելի է սննդարար լուծույթ ստանալ օգտագործելով հաց կամ պաքսիմատ:
Սնուցող լուծույթի կազմի մեջ կարելի է ներմուծել տարբեր բուսական բաղադրիչներ: Օրինակ, մեծ այգու բույսերը պարարտացնելու համար խորհուրդ է տրվում համատեղել թթխմորն ու կանչ խոտի թուրմը:
Միայն մոլախոտերը չեն օգտագործում ազոտ պարունակող խառնուրդներ պատրաստելու համար: Խառնուրդին կարելի է ավելացնել կարտոֆիլի կլեպ, տերևներ, գայլուկի թփեր:
Ի դեպ, գայլուկի և խմորիչի կիրառմամբ լուծույթ պատրաստելը լավագույն տարբերակն է, քանի որ գայլուկն ինքն իրենով արդեն լավ խմորիչ է և մեծ քանակությամբ ազոտ է պարունակում:
Խմորիչով պատրաստված լուծույթը կենսաբանորեն ակտիվ խտանյութ է, որը կարելի է օգտագործել, գործնականում բոլոր բույսերի սնուցման համար:

Սնուցում լոլիկի, տաքդեղի և վարունգի համար

Լոլիկի, տաքդեղի ու վարունգի թուփը խմորիչով պատրաստված պարարտանյութով սնուցում են, երբ սածիլն արդեն լավ արմատավորվել է՝ բաց գրունտ տեղափոխելուց առնվազն 1 շաբաթ հետո:
Երկրորդ անգամ նույնպիսի սնուցում անում են ծաղկելուց առաջ:
Առաջարկվում է հետևյալ բաղադրատոմսը՝

• Չոր խմորիչ – 10 գ;
• Հավի ծերտի թուրմ – 0,5 լ;
• Փայտի մոխիր – 0,5 լ;
• Շաքարավազ – 5 ճաշի գդալ;
• Ջուր – 10 լ:

Թփերը սնուցելու համար, ստացված լուծույթը, 1:10 հարաբերակցությամբ բացում են ջրով: Քանի որ, լուծույթի մեջ հավի ծերտ կա, լուծույթը պետք է լցնել, ոչ թե անմիջապես արմատին, այլ քիչ հեռու՝ բնի շուրջը:
Նոր աճած, մատղաշ թփերի շուրջ բավարար է 0,5 լ լուծույթ լցնելը, իսկ հասուն թփերին պետք է առնվազն 2 լ:
Սնուցման դրական ազդեցությունը տեսանելի կլինի 3-4 օրից՝ թուփը նկատելիորեն փառթամանում է, իսկ տերևները հաստ ու հյութալի են դառնում:
Մեր ընթերցողներից մեկի առաջարկած, լոլիկի սնուցման համար ևս մեկ բաղադրատոմս
100 գ խմորիչը և կես բաժակ շաքարավազը բացում ենք 3 լ ջրով, անոթը ծածկում ենք մառլյայով և թողնում ենք մեկ շաբաթ խմորվի: Պատրաստ լինելուց հետո, ստացված լուծույթի 1 բաժակը բացում ենք 10 լ ջրով և ջրում լոլիկի թփերը՝ ամեն թփին մոտ 1 լիտր:

Սենյակային բույսերի և բացօդյա ծաղիկների սնուցումը

Սենյակային բույսերի և բացօդյա աճող ծաղիկների համար խմորիչի կիրառմամբ պարարտանյութը կազմում են հետևյալ բաղադրիչներով՝

• Ջուր – 10 լ;
• Չոր խմորիչ – 10 գ;
• Շաքարավազ – 3 ճաշի գդալ:

Օգտագործելուց առաջ ստացված լուծույթը պետք է պահել առնվազն 3 ժամ տաք տեղում, որպեսզի խմորում ընթանա: Այնուհետև լուծույթը բացում են ջրով՝ 1:5 հարաբերակցությամբ և ջրում են բույսերը:
Այդպիսի լուծույթով սնուցումը օգտակար է Հիրիկների, Քաջվարդերի, Քրիզանթեմների, Թրաշուշանների, Վարդերի և, ընդհանրապես, այն ծաղիկների համար, որոնք մեծ վեգետատիվ զանգված են ձևավորում:
Խմորիչից պատրասված պարարտանյութով սնուցում շատ են սիրում վարդերը: Եթե սեզոնի ընթացքում 2 անգամ այդպիսի սնուցում տալ վարդի թփերին, ապա դրանք ոչ միայն ավելի լավ ու բուրավետ ծաղիկներ կունենան, այլև ավելի հեշտ կանցկացնեն ձմեռը:

Լավ այգեպանի մոտ ոչ մի օգտակար բան չի թափվում, նույնիսկ խմած սուրճի մրուրն ու թեյի խոտը կարելի է հավաքել և օգտագործել այգում: Չէ որ դրանք օրագանական նյութեր են ուրեմն քայաքյվելով, թեկուզ ոչ էականորեն, բայց կհարստացնեն հողը:  Իրականում սուրճի մրուրն ունի ացխածին-ազոտ 20:1 հարաբերակցություն կամ 1,5% ազոտի պարունակություն, ինչը համեմատելի է հնձած/կտրած խոտի հետ:
Մնացուկներում կան նաև մագնիում և կալիում, շատ քիչ լուսածին, կալցիում և երկաթ:
Այդ մնացորդները կարելի է խառնել հողի հետ, ինչը կբարելավի հողի կառուցվածքը: Կարելի է ցանքածածկ անել կամ լցնել տնկափոսերի մեջ, ի վերջո, կարելի է ավելացնել կոմպոստի կույտին: Սուրճի և թեյի մնացորդենի թթվայնությունը կնպաստի կոմպոստի արագ փտմանն ու հասունացումը:
Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ բույսի շուրջ լցված սուրճի մրուրը վանում է այգուց լորձնէակներին: Սուրճի մեջ կա նաև ծծումբ, որը օգտակար է սխտորի աճի համար, քանի որ պաշտպանում է բույսը նեխելուց:
Նկատել են նաև, որ կատուներին որևէ տեղ կեղտոտել չթողնելու համար բավական է այդ տեղում լցնել սուրճի մնացորդներ և նարինջի կեղևի կտորներ:

Գոմաղբը՝ հողագործության մեջ օգտագործվող ամենահին, ամենատարածված բնական պարարտանյութն է: Օրգանական պարարտանյութի այս տեսակը բույսերի համար ազոտի, լուսածինի (ֆոսֆոր) և կալիումի, ինչպես նաև մի ամբողջ շարք բույսի կենսագործունեության համար անհրաժեշտ միկրոտարրերի՝ մասնավորապես, կրի, մագնեզիումի, ծծումբի, քլորի և կրեմնիումի մատակարար է:
Քիմիական պարարտանյութերի կողմնակիցները հաճախ նշում են գոմաղբի ոչ այնքան արդյունավետ լինելը, դրա ոչ հստակ բալանսավորված կազմը, կիրառման անհարմարություններն ու, վերջապես, ոչ հաճելի հոտը: Իսկապես այդպես է, բայց, այդ բոլորով հանդերձ, գոմաղբն ունի առավելություն, որը չունեն հանքային ու քիմիական պարարտանյութերը ու չեն էլ կարող ունենալ: Չէ որ գոմաղբի բաղադրիչների մասնակցությամբ ձևավորվում է հողի պարարտ շերտ, իսկ հանքային պարարտանյութեր կիրառելիս, ընդհակառակը՝ այդ շերտն աղքատանում է: Գոմաղբի կենսազանգվածը ժամանակի ընթացքում փտում է ու ձևավորում հողի վերին հումուսային շերտը, առանց որի անընդհատ նորցման, ամենածաղկուն այգին անգամ կվերածվի անապատի:

Գոմաղբի մշակման եղանակներ

Գյուղատնտեսները խորհուրդ են տալիս պարարտացման համար օգտագործել լավ փտած գոմաղբ, որտեղից համարյա վերացել է ամոնիակը, որը կարող է այրել արմատները:  Այն նաև զուրկ է վնասակար միկրոօրգանիզմներից, որոնք մահանում են փտման ընթացքում:
Թարմ օրգանիկան արագ փտեցնելու տարբեր, ոչ բարդ տեխնոլոգիաներ կան:
Դրանք են.

• կոմպոստ պատրաստելը;
• կենսահումուս պատրաստելը;
• գումատների կիրառմամբ արագ ֆերմենտացիան;
• թուրմ պատրաստելը:

 Թարմ գոմաղբի կիրառումը

Չնայած այն բանին, որ բույսերը ավելի դժվար են յուրացնում թարմ գոմաղբի նյութերը , այն նույնպես կարելի է օգտագործել պարարտացման համար: Մանավանդ այն դեպքերում, երբ ժամանակ չկա կոմպոստի հասունացմանը կամ գոմաղբի փտելուն սպասելու համար:
Նշենք թարմ գոմաղբի կիրառման մի քանի ձևեր.

• 1 մաս գոմաղբը խառնում են 4 մաս գոլ ջրի հետ և ստացված լուծույթով, երեկոյան ժամերին ջրում են բույսերը՝ մեկ քառակուսի մետրին մոտ 1,5 լիտր լուծույթի հաշվարկով:
• Աշնանը, բերքը հավաքելուց հետո խառնում են հողի վերին շերտի հետ՝ մեկ քառակուսի մետրին 1 դույլ (10 լիտր) գոմաղբ հաշվարկից ելնելով:
• Ձմռանը կարելի է հողի նախնական պարարտացում անել ցրելով գոմաղբը ձյան ծածկի վրա՝ 1 քառակուսի մետրին 1,5 դույլ գոմաղբ հաշվարկից ելնելով: Նորմայի ավել լինելը պայմանավորված է այն բանով, որ բացօդյա վիճակում գոմաղբը շատ ազոտ է կորցնում:
• Գարնանը  թարմ գոմաղբը կարելի է կիրառել որպես կենսավառելիք՝ տաք մարգեր պատրաստելիս: Այդ նպատակի համար գերադասելի է ոչխարի գոմաղբը, որի կույտի մեջ “այրվելու”  աստիճանը 60-70 °С, ի տարբերություն խոշոր եղջերավորների, խոզի և ձիու գոմաղբների, որոնք տաքանում են 15-20 աստիճանով քիչ:   Թարմ գոմաղբով սնուցումները բերքահավաքից 2 շաբաթ առաջ դադարեցնոււմ են:

Գոմաղբի տեսակները

Կովի գոմաղբ

Կովի գոմաղբը ամենահասանելի ու կիրառելին է պարտեզներում: Բայց այդ գործում էլ նրբություններ կան: Օրինակ հողի գերհագեցածությունը գոմաղբով կարող է հարստացնել ստացված բերքը նիտրատներով:
Կովի գոմաղբի 1 կիլոգրամում կա՝

1. Ազոտ – 3,5 գ;
2. Կալցիում(օքսիդ) – 2,9 գ;
3. Ֆոսֆոր (օքսիդ) – 3 գ;
4. Կալիում(օքսիդ) – 1,4 գ:

Կովի թարմ գոմաղբում տարբեր ճիճուների ձվեր կարող են լինել: Դրանցիծ ազատվելու արդյունավետ միջոցը գոմաղբից կոմպոստ սարքելն է:
Չնայած տարածվածությանը, կովի գոմաղբը ամենից նվազ սննդարարն է՝ այլ կենդանիների գոմաղբի հետ համեմատած: Բայց, մյուս կողմից, դա նվազեցնում է գերսնուցումով բույսերը վնասելու վտանգը:

Ձիու գոմաղբ

Ձիու գոմաղբը լավագույն օրգանական պարարտանյութերից է: Այն կիրառվում է ինչպես ջերմոցներում, այնպես էլ բաց գրունտում:
Ձիու գոմաղբի մասին կարդացեք այստեղ:

Խոզի գոմաղբ

Խոզի գոմաղբը համարվում է ամենաայրողը, քանի որ մեծ քանակությամբ ազոտ է պարունակում:
Մեկ կիլոգրամ խոզի գոմաղբում կա՝

• Ազոտ – 8,13 գ;
• Կալցիում (օքսիդ) – 7,74 գ;
• Ֆոսֆոր (օքսիդ) – 7,9 գ;
• Կալիում (օքսիդ) – 4,5 գ:

Խոզի գոմաղբում մեծ քանակությամբ մակաբույծեր կան, ուստի կիրառելուց առաջ խորհուրդ է տրվում կոմպոստավորել: Փտման պրոցեսում առաջացող բարձր ջերմությունը սպանում է բոլոր բոլոր վնասատուներին:

Ճագարի գոմաղբ

Ճագարի գոմաղբը, ի տարբերություն մնացածների ավելի չոր է, ինչը հեշտացնում է դրա հետ աշխատելը: Բացի այդ ճագարի գոմաղբում չկան մոլախոտերի սերմեր, ինչը թույլ է տալիս դրա օգտագործումը առանց նախապես կոմպոստավորելու:
Վնասակար միկրոօրգանիզմներից ճագարի գոմաղբում կան միայն կոկցիդիաներ, որոնք սակայն վնաս կարող են տալ միայն ճագարներին:  Այդ է պատճառը, որ, մանավանդ տաք եղանակին, խորհուրդ է տրվում ճագարի գոմաղբը եռու պահել ճագարների վանդակներից:
Ճագարի գոմղբը կիրառվում է նույն ձևով, ինչ խոշոր եղջերավորների գոմաղբը՝ խառնում են հողի հետ, լցնում են կոմպոստի կույտի վրա, պատրաստում են պարարտացնող լուծույթ: Կա նաև մեկ այլ մշակման ձև, որը կիրառելի չէ մյուս գոմաղբերի դեպքում՝ ճագարի գոմաղբը արևի տակ չորացնելով ու աղալով ստանում են պարարտացնող փոշի, որը կարելի է օգտագործել թե՛ այգում, թե՛ տանը՝ սենյակային բույսերը պարարտացնելու կամ հողախառնուրդներ պատրաստելու համար: