Monthly Archives: December 2016

Բույսեր, Կակտուսներ, Սենյակային բույսեր, Սուկուլենտներ

ԳԼԱՆԱՁԵՎ ՕՊՈՒՆՑԻԱ

Leave a comment

Աուստրո-ցիլինդրոպունցիան կամ Գլանաձև օպունցիան (անգլ.՝ Austro-cylindropuntia, ռուս.՝ Аустроцилиндропунция или Цилиндрическая опунция, լատ.՝ Austrocylindropuntia) կակտուսների ընտանիքին պատկանող բազմամյա սենյակային բույս է:

Բնական պայմաններում աճում է Արգենտինայում, Բոլիվիայում, Էկվադորում և Պերույում՝ սարերում և կիսաանապատներում, ծովի մակերևույթից 1000-3500 մ բարձրության վրա:

Կենսաձևը՝
Սուկուլենտ, կակտուս
Ընտանիքը՝
Կակտուսներ
Հայրենիքը՝
Հարավային Ամերիկա
Աճեցման բարդությունը՝
Հեշտ աճեցվող
Չափսերը՝
բարձրությունը՝ 15-70 սմ
Աճի արագությունը՝
Միջին՝ տարեկան մի քանի սմ
Երկարակյացությունը՝
Բազմամյա է
Օդի ջերմաստիճանը՝
Ամռանը՝ + 25-35 °С,
Ձմռանը՝ նվազագույնը +4,5°С
Կարող է կարճ ժամանակ դիմանալ -3°С ցրտահարությանը, կայուն է շոգի և լուսամուտից փչող սառը օդի նկատմամբ:
Օդի խոնավությունը՝
Ցածր: Ցողել պետք չէ՝ վատ է տանում թրջվելը:
Լուսավորությունը՝
Պայծառ արև, արևի ուղիղ ճառագայթներ, կիսաստվեր
Հողախառնուրդը՝
Կարելի է գնել սուկուլենտների համար  նախատեսված պատրաստի հողախառնուրդ և մի քիչ ավազ ավելացնել (рН 6,1-7,8):
Ինքնուրույն պատրաստելու համար խառնում են՝
– 3 մաս խոշոր ավազ կամ պերլիտ;
– 2 մաս ճմահող;
– 2 մաս փտած գոմաղբ կամ տերևային բուսահող;
– 2 մաս տորֆ:
Անհրաժեշտ է լավ դրենաժ ապահովել:
Ջրելը՝
Մինչև հաջորդ ջրելը հողի վերին շերտը պետք է հասցնի չորանալ: Ամռանը առատ են ջրում՝ շաբաթը մեկ անգամ, մնացած եղանակներին՝ ամսական 2-3 անգամ:
Խորհուրդ է տրվում ջրել ժամը 18-ից հետո:
Ծաղկամանի տակդիրում կուտակված ջուրը պետք է թափել:
Սնուցումը՝
Աճի ժամանակ, ամսական 1 անգամ սնուցում են կակտուսների համար նախատեսված պարարտանյութով:
Բազմացումը՝
Ընձյուղներով, որոնք պոկում են, մի քիչ թողնում, որ չորանա, այնուհետև խրում են խոնավ ավազի մեջ՝ որպեսզի արմատակալի:
Սերմերով բազմացումը հնարավոր է, բայց բավականին բարդ է: Սերմերը պետք է անցնեն 1,5 ամսվա ստրատիֆիկացիա և ցանելուց առաջ լավ թրջվեն: Ցանում են տորֆի և ավազի խարնուրդի մեջ՝ ծածկելով թափանցիկ թաղանթով: Ամեն օր օդափոխում են և ցողում ջրով: Սերմերը ծլում են 3 ամսվա ընթացքում:
Ծաղկելը՝
Աստղաձև ծաղիկները վարդագույնից մանուշակագույն երանգ ունեն: Ծաղկում է ուշ գարնանը, կամ վաղ ամռանը:
Տեղափոխումը՝
Այլ ծաղկամանի մեջ տեղափոխում են 2-3 տարին մեկ: Տեղափոխելիս փտած կամ վնասված արմատները հեռացնում են:
Չի կարելի տեղափոխել ծաղկած բույսը:
Խնամքի առանձնահատկությունները՝
Պետք է զգուշանալ բույսի փշերից:
Հաճախակի օդափոխության կարիք ունի:
Բարդություններ՝
Շատ հազվադեպ է ենթարկվում վնասատուների հարձակմանը: Երբեմն ալրատիզեր կարող են հայտնվել: Ցածր ջերմաստիճանների և հողի չափազանց խոնավության դեպքում, հնարավոր է արմատների փտում:
Լուսավորության պակասի արդյունքում բույսը շատ բարակ, ծուռումուռ ընձյուղներ է ունենում:
Օդը մաքրելու հատկությունը՝
Չունի
Թունավորությունը՝
Թունավոր չէ

Բնական պայմաններում Գլանաձև օպունցիան սովոր է շոգին և արևահարությանը: Տանը կարելի է տեղադրել հարավային պատուհանի գոգին, իսկ ամռանը դուրս բերել բաց երկնքի տակ: Ձմռանը կարող է արհեստական լուսավորության կարիք առաջանալ: Ձմռանը բույսին անհրաժեշտ է հանգստի ռեժիմ ապահովել:

Վնասատուները՝

Հղումներ
Բույսեր, Սենյակային բույսեր, Սուկուլենտներ

Իշկաթնուկ Միլիուսի

Leave a comment

Միլիուսի իշկաթնուկը (անգլ.՝ Crown of thorns, Christ plant, Christ thorn, ռուս.՝ Молочай Милиуса, լատ.՝ Euphorbia milii) իշկաթնուկների ընտանիքին պատկանող բազմամյա, փշոտ թուփ է: Անգլերենում ու ռուսերենում այն հաճախ Փշե պսակ կամ Քրիստոսի պսակ են անվանում:

Միլիուսի Իշկաթնուկի արմատները մակերեսային էն, այնպես որ ծաղկաթաղարը պետք է լինի ոչ շատ խոր ու լայն տեսակի:
Սենյակային պայմաններում Միլիուսի իշկաթնուկը ծաղկում է երբ բարձրությունը հասնի 25 սանտիմետրի: Ամռանը պահանջում է լավ լուսավորվածություն, ջրարբիացում և սնուցում:
Ձմռանը օդի ամենահարմար ջերմաստիճանը +150C է:
Միլիուսի իշկաթնուկը հեշտությամբ բազմանում է կտրոններով: Հնարավոր է նաև սերմերով բազմացումը:

Միլիուսի իշկաթնուկի հիվանդություններն ու վնասատուները

Միլիուսի իշկաթնուկը կարող է ենթարկվել սարդոստայնային տիզի (паутинный клещ), ուտիճների (тля), թրիփսերի (трипс), վահանամիջատների (щитовка) հարձակմանը:
Չափից ավել խոնավության և ցածր ջերմաստիճանի դեպքում կարող են առաջանալ սնկային հիվանդություններ:

Հղումներ
Դեկորատիվ թփեր, Թփեր, Սենյակային բույսեր

Իշկաթնուկներ

Leave a comment

Իշկաթնուկը (անգլ.՝ Spurge, ռուս.՝ Молочай, լատ.՝ Euphorbia) իշակաթնուկազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ է։ Բազմամյա խոտաբույսեր են, թփեր, հազվադեպ՝ ծառանման և միամյա: Ըստ տարբեր աղբյուրների ընդգրկում է 800 – 2000 տեսակ:

Կենսաձևը՝
 Թուփ
Ընտանիքը՝
 Իշկաթնուկազգիների
Հայրենիքը՝
 Ամենից շատ տարածված են Աֆրիկայում
Աճեցման բարդությունը՝
 Սովորաբար հեշտ է աճեցվում
Չափսերը՝
 Ծառանման տեսակները հասնում են մինչև 3 մետր բարձրության, իսկ գնդաձևները՝ 15 սանտիմետրի
Աճի արագությունը՝
 Ծառանմանների տարեկան աճը կարող է կազմել 20-25 սմ, իսկ գնդանմանները շատ դանդաղ են աճում
Երկարակյացությունը՝
 Բազմամյա է
Օդի ջերմաստիճանը՝
 Ամռանը՝ + 20-30 °С,
Ձմռանը՝ + 10-12 °С
նվազագույնը +5-6 °С
Օդի խոնավությունը՝
 Ցածր: Ցողել պետք չէ՝ ջրի ընկնելը ճյուղերի և տերևների վրա վնասակար է: Զմռանը հեռու պահել ջեռուցող սարքերից:
Լուսավորությունը՝
 Պայծառ արև, արևի ուղիղ ճառագայթներ: Սակայն խայտաբղետ տեսակները կարող են այրվածքներ ստանալ:
Հողախառնուրդը՝
 1 բաժին ճմահող;
1 բաժին տորֆ;
1 փտած գոմաղբ;
1 բաժին ավազ:
Կարելի է մի քիչ էլ փայտի ածուխ խառնել:
Ապահովել լավ դրենաժ:
Ջրելը՝
 Մինչև հաջորդ ջրելը հողի վերին շերտը պետք է հասցնի չորանալ: Ամռանը ջրել շաբաթը մեկ անգամ, գարնանը և աշնանը 15 օրը մեկ, իսկ ձմռանը՝ ամիսը մեկ անգամ:
Սնուցումը՝
 Գարնանից-աշուն, ամիսը մեկ անգամ, կակտուսների համար նախատեսված հեղուկ պարարտանյութով:
Բազմացումը՝
 Գագաթային կտրոններով: Կտրում են մոտ 12 սմ երկարությամբ և 4-5 տերև ունեցող կտրոններ: Պետք է կտրոնը 2-3 օր թողնել որպեսզի կտրվացքի տեղը պաշտպանիչ թաղանթ առաջանա: Կաթնահեղուկի հոսքը դադարեցնելու համար կտրոնը մի քանի րոպեով թաթախում են տաք ջրի մեջ: Կտրած տեղը կարելի է փոշոտել ակտիվացված ածուխի փոշիով:
Կտրոնը տնկում են տորֆի և ավազի խարնուրդի մեջ և տեղադրում լուսավոր վայրում: Աճեցնում են ոչ նվազ քան +20°С օդի ջերմաստիճանի պայմաններում:
Սերմերով բազմացնում են գնդանման իշկաթնուկները: Սերմերը ցանում են ավազի և տերևային բուսահողի խառնուրդի մեջ, աճեցնում են լուսավոր տեղում +18°С ջերաստիճանային պայմաններում:
Ծաղկելը՝
 Ծաղկելը երբեմն տևում է մի քանի ամիս: Ինքնափոշոտում չի լինում, ուստի սերմեր ստանալու համար անհրաժեշտ է կողք-կողքի մի քանի բույսեր աճեցնել:
Տեղափոխումը՝
 Գարնանը՝ ամեն տարի:
Խնամքի առանձնահատկությունները՝
 Գարնան սկզբին շատ ձգված բույսերը կարելի է էտել ճյուղերի կեսի չափով:
Եթե Միլիուսի իշկաթնուկի տերևները թափվում են, այլևս նորերը չեն աճում՝ այդպիսի ընձյուղները ավելի լավ է հեռացնել:
Բարդություններ՝
 Ամենից հաճախ վնասվում է ալրատիզից, վահանամիջատից և սարդոստայնային տիզից:
Ցուրտ եղանակին շատ ջրելու հետևանքով, ինչպես նաև ջրի պակասությունից, ներքևի տերևները թափվում են: Նույնը կարող է տեղի ունենալ հողում լուսածնի պակասի դեպքում: Բույսը չի ծաղկում և մատղաշ տերևները թափվում են, եթե լույսի պակաս կա:
Օդը մաքրելու հատկությունը՝
 Չունի
Թունավորությունը՝
 Որոշ տեսակներ վնասակար են կենդանիների համար, քանի որ թունավոր կաթնանման հյութ են արտադրում: Փշոտ բույսերը պետք  է երեխաներից ու կենդանիներից հեռու պահել: Պետք չէ թույլ տալ, որ կաթնանման հեղուկն ընկնի լորձաթաղանթների կամ վերքերի վրա, քանի որ ուժեղ գրգռող է:
Հղումներ

Բույսեր, Դեկորատիվ թփեր, Թփեր, Սենյակային բույսեր, Սուկուլենտներ

Իշկաթնուկ տիրուկալի

Leave a comment

Իշկաթնուկ տիրուկալի (անգլ.՝ Aveloz, Firestick plants, Indian tree spurge, Naked lady, Pencil tree, Pencil cactus, Sticks on fire կամ Milk bush, ռուս.՝ Молочай тирука́лли, լատ.՝ Euphórbia tirucálli), իշկաթնուկների ընտանիքին պատկանող բազմամյա ծառանման բույս է։ Լայնորեն տարածված է Հյուսիս-Արևելյան, Կենտրոնական և Հարավային Աֆրիկայում, ինչպես նաև
Արաբական թերակղզում: Ժամանակին ներմուծվել է բազմաթիվ այլ արևադարձային երկրներ:
Խիստ ճուղավորված, ծառանման, 5-9 մետր բարձրության հասնող սուկուլենտ բույս է՝ գլանաձև, հարթ, կանաչ, 5-7 մմ հաստությամբ ճուղերով։ Հիմնականում գագաթներին աճող, թափվող տերևներն ունեն 6-12 մմ երկարություն, 1-1,5 մմ լայնք։ Ֆոտոսինթեզն հիմնականում իրականացվում է ճուղերում։ Ծաղիկները մանր են, դեղին գույնի։
Բույսի թանձր կաթի նման հյութը թունավոր է և կարող է մաշկի լուրջ այրվացքներ առաջացնել։ Աչքերի մեջ ընկնելիս կարող է սուր ցավ և մինչև 7 օր տևողությամբ կուրություն առաջացնել։ Եթե բույսի հյութը մտել է աչքի մեջ, աչքը պետք է 15 րոպե լվալ ջրով և դիմել բժիշկի։ Այրվածքների նշանները կարող են երևալ ավելի քան 12 ժամ անց։ Բույսի հյութը խմելու դեպքում, կարելի է ստանալ շուրթերի, բերանի և լեզվի այրվածքներ։ Գրանցվել են նաև մահացու դեպքեր։
Հայաստանում Իշկաթնուկ տիրուկալին կարող է աճեցվել որպես սենյակային բույս, բայց այդ պայմաններում այն չի ծաղկի կամ պտղաբերի։

Հղումներ

Բույսեր, Թփեր, Պտղատու թփեր

Գետնաելակ

Leave a comment

Գետնաելակը  (անգլ.՝ Strawberries, ռուս.՝ Земляника, լատ.՝ Fragaria), գետնամորի, ելակ, իծամորի, ոչխարի մորի, վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 50 (այլ տվյալներով՝ 30-35), Հայաստանում՝ 3 տեսակ՝ գետնաելակ անտառային (F. vesca), գետնաելակ կանաչ (F. viridis) և գետնաելակ անանասի (F. ananassa)։ Վերջին տեսակը, որին անվանում են ելակ, իր բազմաթիվ սորտերով տարածված է միայն մշակության մեջ՝ գրեթե բոլոր մարզերում։ Վայրի վիճակում տարածված է Լոռու, Տավուշի, Արագածոտնի, Սյունիքի, Գեղարքունիքի և այլ մարզերում։

Հղումներ
Բույսեր, Թփեր, Պտղատու թփեր

Ելակ

Leave a comment

Ելակը (անգլ.՝ Strawberry, ռուս.՝ Земляника ананасная, լատ.՝ Fragaria ananassa) , վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ թփերի ցեղ։ Բարձրությունը՝ 30-35 սմ։ Տերևները եռաբլթակ են, խոշոր, բաց կանաչ, կնճռոտ։ Ծաղիկները սպիտակ են։ Պտուղը քաղցր, անանասահամ և յուրահատուկ բուրմունքով, բաց վարդագույնից մինչև մուգ վարդագույն նաև սպիտակ հյութալի հատապտուղ է։ Սերմերը մանր են, դեղին՝ դասավորված պտղի մակերեսին։ Հարուստ է վիտամիններով, թթուներով, շաքարներով և այլն։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված (մուրաբա, հյութ, կոմպոտ, ջեմ և այլն)։
Տես նաև՝

Հղումներ
Բանջարեղեն, Բույսեր, Խոտաբույսեր

Կոտեմ

Leave a comment

Կոտեմը (անգլ.՝ Garden cress, ռուս.՝ Кресс-салат, լատ.՝ Lepidium sativum) , կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 150 տեսակ։

Կոտեմի աճեցումը բաց գրունտում

Բաց գրունտում կոտեմը կարելի է ցանել վաղ գարնանը՝ երբ հողը հալչի առնվազն 4 սմ խորությամբ: Կոտեմի համար նախատեսված տեղում լավագույն նախորդողներն են սոխը, սամիթը, բաթաթը, ճակնդեղը, շաղգամը, բողկը, գազարը և այլ արմատապտուղներ:
Լավ կլինի նախապես պարարտացնել հողն աշնանը:
Կոտեմը դիմանում է մինչև -5 աստիճան ցրտահարությանը:
Սերմերը ցանում են շարքերով՝ 0,5-1 սմ խորությամբ, մոտավորապես 1 գրամ սերմ 1 ք.մ.-ին հաշվարկից ելնելով: Շարքերի միջեվ հեռավորությունը պետք լինի 10-20 սմ:
Միշտ թարմ բերք ունենալու համար կարելի է 7-15 օրը մեկ նոր ցանք անել միջշարային հատվածում:

Կոտեմի սերմերը 3-4 տարի պահպանում են իրենց ծլողունակությունը:

Անհրաժեշտ է ամեն օր, առատ ջրել ցանքը, մանավանդ երբ օդի ջերմաստիճանը բարևրանում է, իսկ շոգեր սկսվելուն պես, արևկող տեղերում էլ չեն ցանում:
Լավ խնամքի դեպքում, 1 ք.մ.-ից կարելի է 0,5−2 կգ կոտեմի բերք ստանալ:

Կոտեմի աճեցումը սենյակային պայմաններում

Կոտեմը համեմատաբար արագ աճող բույս է, վաղահաս տեսակները ծլելուց 10-14 օր հետո աճում են 6-ից 8 սմ և արդեն ուտելի են:
Տանը կոտեմն աճեցնել կարելի է ցանկացած անոթում՝ 2-4 սմ հողի շերտ ապահովելով:
Սեննյակային աճեցման համար լավ է նաև այն, որ շատ պայծառ լուսավորություն չի պահանջվում: Թաղարը, որտեղ աճում է կոտեմը ամեն օր պտտում են, որպեսզի բույսը բոլոր կողմերով հավասարապես լուսավորվի և չձգվի: Կոտեմը կարող է աճել նաև միայն արհեստական լույսի ներքո:
Ցանելիս սերմերը հավասարաչափ ցրում են հողի մակերեսով՝ 1 ք.մ.-ին 5-8 գրամ սերմի հաշվարկից ելնելով, այնուհետև ծածկում են 0,5-1 սմ հաստությամբ պարարտ հողախառնուրդով:
Ջրում են ջրցողիչով, պարբերաբար և առատ:
Մինչ տերևների գոյանալը, օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի 6-12 C, այնուհետև կարելի է բարձրացնել մինչև 15-18 աստիճան:

Կոտեմի օգտակարությունը

Կոտեմի 90%-ը ջուր է, ուստի ունի ցածր կալորիականություն՝ ընդամենը 32 կկալ 100 գրամի մեջ:
Իսկ մարդուն անհրաժեշտ վիտամիններով շատ հարուստ է, պարունակում է A, B, C, D, K, PP վիտամիններ:
Պարունակում է նաև լուսածին (ֆոսֆոր), մագնիում, երկաթ, կրածին:
Կոտեմն ուտելը ախորժակ է բացում, կարգավորում է ճնշումը, նպաստում է օրգանիզմից խարամի դուրսբերմանը:
Ժողովրդական բժշկությունում կոտեմի հյութն օգտագործվում է  արյան պակասության՝ անեմիայի դեպքում:
Ժամանակակից բժշկությունը խորհուրդ է տալիս օգտագործել կոտեմը  կատարակտայի կանխարգելման համար:
Օգտագործվում է նաև շագանակագեղձի բորբոքումը բուժելու համար, ուստի ուտելն օգտակար է բոլոր տարիքների տղամարդկանց համար:

Ինչպես  կոտեմն աճեցնել տանը՝ առանց հողի (ռուսերեն)

Հղումներ
Բույսեր, Թփեր, Ծառեր, Մրգատու ծառեր, Պտղատու թփեր

Ալոճենի

Leave a comment

Ալոճենին (անգլ.՝ Hawthorn berry, ռուս.՝ Боярышник, լատ.՝ Crataégus) վարդազգիների ընտանիքին պատկանող թուփ է կամ ոչ մեծ ծառ, փշոտ ճյուղերով։

Բույսի ծաղիկներում հայտնաբերված է եթերայուղ, տրիմեթիլամին, կվերցետին, կոֆեինային և քլորագենային թթուներ, հիպերոզիդ, խոլին, ացետիլխոլին և այլն։ Պտուղները պարունակում են գինեթթու, կիտրոնաթթու, կրատեգուսաթթու, ուրսոլաթթու, օլեանոլաթթու, ֆլավոնոիդներ, սորբիդ, ճարպային յուղեր, կարոտին, վիտամին C, դաբաղանյութեր, քիմիական տարրերից՝ կոբալտ, պղինձ, երկաթ, մանգան, ցինկ, մոլիբդեն և այլն։

Ծաղիկները՝ ծաղկաբույլերով հավաքում են մինչև լրիվ բացվելը, իսկ պտուղները՝ աշնանը, այսինքն՝ լրիվ հասունանալուց հետո։ Ալոճենու բուժական հատկությունների մասին դեռևս մեր թվարկության առաջին դարում նշել է հույն բժիշկ Դիսկորիդը, իսկ ժողովրդական բժշկության մեջ շատ վաղուց պտուղներն օգտագործվել են թեյի, փոշու կամ կիսելի ձևով, ծաղիկները՝ թեյի մեջ, սրտային մի շարք հիվանդությունների, գլխապտույտների, հևոցի, անքնույան ժամանակ և այլն։ Բուժման նպատակով օգտագործում են բույսի ծաղիկները և հասուն պտուղները։ Ավիցեննան դեղաբույսը օգտագործել է բերանի խոռոչի և կոկորդի բորբոքումների և ստամոքսի սուր ախթահարուների ժամանակ։ Ամիրդովլաթը նշում է, որ ալոճի սերմերի եփուկն ամրացնում է լնդերը, ատամները, կտրում է արյունահոսությունը, վերացնում դեղնությունը, առաջ բերում փորկապություն, վերացնում դեղնությունը, ուժեղացնում լերդն ու ստամոքսը, իսկ սպեղանու ձևով բուժում է մաստիտը։

Ալոճի ծաղիկներից և պտուղներից պատրաստված դեղամիջոցները ուժեղացնում են սրտամկանի կծկումները, բարելավում սրտի և ուղեղի արյան շրջանառությունը, վերացնում անոթային սպազմը, սրտի շրջանի ցավերը, կանոնավորում սրտի ռիթմը, առաջ բերում տևական հանգստացնող ներգործություն։

Ալոճենու պտուղներն ուտում են ինչպես թարմ, այնպես էլ չորացած վիճակում։ Դրանցից պատրաստում են կոմպոտ, կիսել, դոնդող, մարմելադ, կարամել։ Աղացած պտուղները խառնում են ալյուրին՝ հացին հաճելի համ տալունպատակով։
Ալոճենին հզոր արմատներ է ձևավորում և ապրում է 300-400 տարի:
Հղումներ