Category Archives: Դեղաբույսեր

Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր

Եզան լեզու

Leave a comment

Եզան լեզուն (անգլ.՝ Plantains, ռուս.՝ Подорожник, լատ.՝ Plantago) ջրախոտազգիների ընտանիքին պատկանող միամյա, երկամյա, բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 260 (այլ տվյալներով 150) տեսակ:
Հայաստանում աճում է եզան լեզվի 10 տեսակ՝

  • Եզան լեզու մեծ (Plantago major),
  • Եզան լեզու նշտարատերև (Plantago lanceolata),
  • Եզան լեզու անհարթ (Plantago scabra),
  • Եզան լեզու ծովափնյա (Plantago maritima),
  • Եզան լեզու սևացող (Plantago atrata) և այլն։

Բուժական նպատակներով օգտագործում են բույսի տերևները և սերմերը, երբեմն՝ նաև արմատը։ Ունի ընդհանուր հանգստացնող, ճնշումն իջեցնող, խորխաբեր, խորխը ջրիկացնող, վերքը լավացնող, մանրէասպան, հյուսվածքների ամբողջականությունը վերականգնող ազդեցություններ:
Հայտնի է, որ նախկինում մարդիկ այն կիրառում էին վերքերը բուժելու և որպես օձի կծածի դեմ միջոց. արդյունավետությունը կարծես թե գիտականորեն հիմնավորված է:
Կիրառվում է բրոնխիտների, կապույտ հազի, բրոնխիալ ասթմայի, թոքերի պալարախտի, գաստրիտների, ստամոքսի և 12-մատնյա աղու խոցային հիվանդությունների (ցածր կամ բարձր թթվայնության պայմաններ) դեպքում։ Բույսի ջրաթուրմը և թարմ հյութը օգնում են վերքերի արագ մաքրմանը և սպիացմանը։ Թարախային վերքերի, չիբանների ժամանակ լավ լվացված, թարմ տերևը օգտագործվում է թրջոցի ձևով:

Հղումներ
Բույսեր, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր

Ձիաձետ

Leave a comment

Ձիաձետ (անգլ.՝ Horsetail, ռուս.՝ Хвощ, լատ.՝ Equisetum), ձիաձետազգիների ընտանիքի սպորակիր խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 30-32 տեսակ։ Բազմամյա, շատերը մշտադալար, բարձրակարգ սպորավոր խոտաբույսեր են։ Կոճղարմատը խիստ ճյուղավորված է. դրանից առանձնանում են վերգետնյա երկայնակի ակոսավոր ընձյուղներ, որոնք, ինչպես և կոճղարմատը, մասնատված են կանոնավոր հերթագայվող հանգույցների և սնամեջ միջհանգույցների։ Հանգույցներում ամփոփված են թերզարգացած տերևափնջերը։ ճյուղերը դասավորված են փնջաձև և դուրս են գալիս հանգույցներից։ Ձիաձետը կատարում են կանաչ ցողունները և ճյուղերը։ Բազմանում են սպորներով։ Հայտնի է Զիաձետի 30 տեսակ։ Տարածված է ամենուրեք (բացառությամբ Ավստրալիայի և Նոր Զելանդիայի)։ Մեծ մասի ցողունը բարակ է և ոչ բարձր՝ մինչև 1 մ, միայն արևադարձային հարավա-ամերիկյան սողացող հսկա (Egiganteum) ունի 12 մ բարձրություն և 3 սմ հաստություն։

Հղումներ
Բույսեր, Դեղաբույսեր, Ծաղիկներ, Սաղարթավոր զարդաբույսեր, Սենյակային բույսեր

Թթվառվույտ

Leave a comment

Թթվառվույտ կամ գառնականջիկ (անգլ․՝ Wood sorrel, ռուս․՝ Кислица, լատ.՝ Oxalis), թթվառվույտազգիների ընտանիքի բազմամյա պալարավոր կամ սոխուկավոր խոտաբույսերի ցեղ է։

Հայտնի է մոտ 850 (այլ ավալներով՝ 700-800), Հայաստանում՝ 1 տեսակ՝ եղջրավոր թթվառվույտ (Oxalis corniculata)։ Եղջրավոր թթվառվույտը տարածված է Տավուշի և Սյունիքի մարզերի ստորին ու միջին լեռն, գոտիներում, Երևանի շրջակայքում։ Աճում է կավային լանջերին, ստվերոտ, խոնավ վայրերում, գետափերին։
Թթվառվույտը դեղաբույս է, պարունակում է վիտամին C, թրթնջկաթթու։ Պատրաստուկներն օգտագործվում են լեղապարկի հիվանդությունների, տենդի դեպքերում, նաև որպես միզամուղ։

Խնամքը

Լույսի պահանջը՝ ցրված, պայծառ լույս։
Օդի ջերմաստիճանը

  • ամռանը՝ +20…+25°C
  • ձմռանը՝ +14…+18°C

Ջրելը՝ շոգ եղանակին առատ
Ցողելը՝ շոգ օրերին
Սնուցումը՝ ծաղկող բույսերի համար նախատեսված պարարտանյութերով, 2 շաբաթը մեկ անգամ։

Հողախառնուրդը՝ 

Թթվառվույտի տեսակներ

Թթվառվույտ եռանկյունաձև (անգլ.՝ False Shamrock, Purple Shamrock, Love Plant, ռուս.՝ Кислица  треугольная, լատ.՝ Oxalis triangularis)
Թթվառվույտ եղջրավոր (Creeping woodsorrel, Кислица рожковая, Oxalis corniculata)
Թթվառվույտ քառատերև (Iron Cross, Оксалис четырёхлистный, Oxalis tetraphylla, Oxalis deppei)
Թթվառվույտ սովորական (Wood sorrel, Оксалис обыкновенный, Oxalis acetosella)
Թթվառվույտ բազմերանգ (Candy cane sorrel, Оксалис разноцветный, Oxalis versicolor)
CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 95
Թթվառվույտ օկա (Oca, Оксалис клубненосный или ока, Oxalis tuberosa)
Թթվառվույտ Բոուվիի (Bowie’s wood-sorrel, Оксалис Боуви, Oxalis bowiei)
Թթվառվույտ չիլիական (Chilean oxalis, Оксалис железистолистный, Oxalis adenophylla)
Թթվառվույտ օբտուսա (Оксалис Обтуса, Oxalis obtusa)

Հղումներ

Բույսեր, Դեղաբույսեր, Ծաղիկներ

Ղանձլամեր

Leave a comment

Ղանձլամերը  (Եղեբորոս, Մրտի տակ, Ծննդյան վարդ, Քրիստոսածաղիկ, անգլ.՝ Christmas rose, Winter rose, ռուս.՝ Морозник, Зимовник, լատ.՝ Helleboarus), գորտնուկազգիների (հրանունկազգիներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 24 տեսակ։ Տարածված է Եվրոպայում, հատկապես Միջերկրածովյան երկրներում, Արևելքից մինչև Փոքր Ասիա։ Սովորաբար ղանձլամերը աճում է լեռներում, ստվերային վայրերում։ Հայաստանում աճում է մեկ տեսակ՝ Ղանձլամեր կովկասյան (Helleboarus caucasicus)։ Հանդիպում է Լոռու մարզի անտառներում և անտառեզրերին։

Թունավոր է։ Օգտագործվում է բժշկության մեջ։

Ղանձլամերը կարծես այգեպանի երազանք լինի, ցրտադիմացկուն ու ստվերադիմացկուն է, խոշոր, վառ գույներով ծաղկում է շուրջ տարին, այո՛ նաև ձմռան ծրտին, պահանջկոտ չէ, դիմացկուն է հիվանդությունների և վնասատուների նկատմամբ: Մեղրատու է։

Բազմացումը

Ղանձլամերը կարելի է բազմացնել մինչև 3 տարեկան թուփը կիսելով կամ սերմերով: Նախընտրելի է սերմերով բազմացումը, քանի որ բույսը շատ վատ է տանում տեղահանումն ու բաժանումը, իսկ որոշ տեսակներ կիսվելուց հետո աճում են բայց այլևս չեն ծաղկում:
Սերմերը լավ ծլողունակություն ունեն, եթե հավաքվում են կիսահասուն վիճակում և անմիջապես ցանվում են: Սերմերը գնելիս պետք է նկատի ունենալ, որ 6 ամսից ավելի պահված սերմերը իսպառ կորցնում են ծլողունակությունը:
Սերմերը ցանում են անմիջապես բաց գրունտում՝ 1 սմ խորությամբ:

Որտեղ և ինչպիսի գրունտում աճեցնել

Ղանձլամերը լավ կաճի մեղմ ստվերում, ծառերի շուքի ներքո, սակայն իրեն վատ չի զգում նաև արևի տակ:

Պահանջկոտ չէ գրունտի նկատմամբ: Լավ կլինի, որ այն լինի պարարտ, փխրուն և ոչ թթվային: Եթե գրունտի թթվայնությունը բարձր է, պետք է այն կրով չեզոքացնել: Առանձնապես դուրեկան է ղանձլամերի համար գրունտում տերևայն հումուսի առկայությունը: Կործանարար է ղանձլամերի համար ճահճացած գրունտը:

Խնամքը

Ղանձլամերն ապրում է 10 տարուց ավելի: Ինչպես ասվեց, այն լավ չի տանում տեղահանումն ու տեղափոխումը, ուստի լավ կլինի տնկել այնպիսի տեղում, որ հետագայում տեղափոխելու կարիք չառաջանա: Հաշվի առնելով, որ ղանձլամերը բազմանում է նաև ինքնասերմանումով, որպես խնամք մնում է միայն գրունտի փխրեցումը, ցանքածածկումը և սնուցումը՝ օրինակ, ոսկալյուրով ու փայտի մոխիրով: Ցանքածածկն արվում է կոմպոստով կամ տերևային բուսահող:
Ջրելու կարիքն առաջանում է միայն երաշտի դեպքում:

Կիրառումը

Ղանձլամերը լայն տարածում է գտել որպես նիհարացնող, օրգանիզմը մաքրող, նյարդերը հանգստացնող միջոց:  Սակայն պետք է իմանալ, որ բացի հակացուցումներից (սրտանոթային խնդիրներ, հղիություն, ստամոքսի հիվանդություններ, երիկամների խնդիրներ և այլն), այն թունավորում է առաջացնում ցուցվածից ավել չափաբաժիններով օգտագործման դեպքում:

Ղանձլամեր կովկասյանի արմատները վաճառվում են որպես միզամուղ, լեղամուղ, կծկանքալույծ (սպազմոլիտիկ), լուծողական և հակաուռուցքային միջոց: Ցուցված են՝ ճարպակալման, օստեոխոնդրոզի, հոդերի, նյարդերի հիվանդությունների, նորագոյացությունների, փորկապություն դեպքերում:

Հղումներ
Բույսեր, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր, Մոլախոտեր

Սեզ

Leave a comment

Սեզը (անգլ.՝ Elytrigia, ռուս.՝ Пырей, լատ.՝ Elytrígia) դաշտավլուկազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 150 տեսակ, միավորված 2 ենթացեղում՝ իսկական սեզ և ժիտնյակ։ Աճում է տափաստաններում, չոր մարգագետիններում, ավազուտներում, քարքարոտ լանջերին։

Հղումներ
Բույսեր, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր, Սենյակային բույսեր, Սուկուլենտներ

Հալվե ծառանման

Leave a comment

Հալվե ծառանման (անգլ.՝ Krantz aloe, Candelabra aloe, ռուս.՝ Алоэ древовидное, Столетник, լատ.՝ Alóe arboréscens) Հալվե ցեղի սուկուլենտ բույս է: Հայրենիքը Հարավային Աֆրիկան է, տարածված է Մոզամբիկում, Զիմբաբվեում, Սվազիլենդում և Մալավիում:

Հալվե ծառանմանը լայն կիրառություն է գտել բժշկության և կոսմետոլոգիայի բնագավառներում: Ժողովրդական բժշկության մեջ նույնպես շատ է կիրառվում:
Հալվե ծառանմանը, որպես գեղեցիկ սենյակային բույս, հաջողությամբ աճեցվում է ողջ աշխարհում: Լավ խնամքի դեպքում այն կարող է նույնիսկ ծաղկել դեղին կամ կարմիր ծաղիկներով:

Խնամքը

Հալվե ծառանմանը պահանջկոտ բույս չէ, մի քանի հեշտ կանոնների հետևելով կարելի է շատ լավ բույս աճեցնել:

Լուսավորությունը

Հալվե ծառանմանի լավ աճի համար անհրաժեշտ է պայծառ լուսավորություն, բայց արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո բույսի վրա կարող են այրվածքներ արաջանալ: Այրվածքները կարող են լինել մուք շագանակագույն կամ նարնջագույն բծերի տեսքով:

Խորհուրդ է տրվում սենյակում Հալվե ծառանմանը  տեղադրել արևելյան կամ արևմտյան լուսամուտների գոգին:

Հողախառնուրդը և պարարտացումը

Հալվե ծառանմանը տնկելու կամ այլ ծաղկաման տեղափոխելու համար կարելի է կակտուսների համար նախատեսված պատրաստի հողախառնուրդ գնել:
Ինքնուրույն պատրաստելու համար առաջարկվում են հետևյալ բաղադրատոմսերը՝

  1. Տարբերակ

Հավասար ծավալներով խառնել

  • խանութից գնված պատրաստի հողախառնուրդ սենյակային բույսերի համար;
  • գետի, լվացած, խոշոր ավազ կամ գրանիտի մանրախիճ:

2. Տարբերակ
Հավասար ծավալներով խառնել

  • խանութից գնված պատրաստի հողախառնուրդ սենյակային բույսերի համար;
  • գետի, լվացած, խոշոր ավազ;
  • ագրոպեռլիտ կամ կարմիր ավազ:

3. Տարբերակ
Խառնել

Բոլոր տարբերակներով պատրաստված հողախառնուրդներին կարելի է ավելացնել շատ փոքր քանակություններով փայտի մոխիր և/կամ չեզոք կամ թույլ թթվային տորֆ:
Ծաղկամանը պետք է լավ դրենաժային շերտ ունենա, իսկ հողախառնուրդը արմատների համար ապահովի առավելագույն ջրա և օդաթափանցիկություն:
Հալվե ծառանմանի սնուցումը պարարտանյութերով կատարվում է տարին մեկ անգամ, գարնանը կամ ամռանը՝ բույսի ակտիվ աճի շրջանում:

Օդի ջերմաստիճանը

Զմռանը, երբ Հալվե վերան մտնում է հանգստի ռեժիմ, ցանկալի է ապահովել  +14 – +17°C: Տարվա մյուս եղանակներին ամենից հարմարավետ ջերմաստիճանը +18 – +26°C է:

Օդի խոնավությունը

Ճիշտ և ժամանակին ջրելու դեպքում օդի խոնավությունը բույսի համար կարևոր նշանակություն չունի: Ջրով ցողելու անհրաժեշտություն նույնպես չկա:

Ջրելը

Հալվե ծառանմանը հաստ, հյութալի տերևներ ունի, որոնց մեջ պաշարում է ջուրը: Ուստի հաճախակի ջրելու անհրաժեշտություն չկա և պետք է խուսափել բույսը ջրախեղդ անելուց, ինչը կարող է փտեցնել բույսը:
Հալվե ծառանմանը  ջրում են գոլ, հնացված ջրով, ծաղկամանի հողը չորանալուց հետո:
Ջրելիս պետք է խուսափել բույսի տերևները թրջելուց:

Տեղափոխումը

Առողջ Հալվե ծառանմանը արագ է աճում և բույսի կողերից շատ “ձագուկներ” են բուսնում:
Տեղափոխումը ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ անում են երբ բույսի արմատներն ամբողջությամբ զբաղեցնեն եղած ծաղկամանը: Նախընտրելի են լայն, ոչ շատ խորը ծաղկամանները, քանի որ Հալվե ծառանմանի արմատները ավելի շատ մակերեսայն աճ ունեն:
Խորհուրդ է տրվում տեղափոխումը կատարել բույսի արմատները զգուշորեն ազատելով հին հողից, քանի որ հին հողն արդեն ամբողջովին զուրկ կլինի սննդարար տարրերից:
Տեղափոխելուց հետո բույսը պետք է լավ ջրել ու այլևս չջրել մոտ 3 շաբաթ:
Տեղափոխությունից հետո կարող է տեղի ունենալ բույսի գույնի փոփոխություն:

Բազմացումը

Հալվե ծառանմանը կարելի է բազմացնել  կողային “ձագուկներով”, տերևներով և սերմերով:

“Ձագուկներով” բազմացնելու համար ախտահանված սուր դանակով առանձնացնում են առնվազն 3-4 տերև ձևավորած “ձագուկը” մորից: Առաջացած վերքերը մշակում են ակտիվացված ածխի փոշիով:  Եթե առանձնացված “ձագուկն” ունի սեփական արմատներ, ապա այն կարելի է անմիջապես տնկել, իսկ եթե ոչ, ապա պետք է վարվել այնպես, ինչպես վարվում են տերևով բազմացնելիս:
Տերևով բազմացնելու համար ախտահանված, սուր դանակով կտրում են տերևը և կտրած տեղը մշակում ակտիվացված ածխի փոշիով: Այնուհետև կտրված տերևը թողնում են 2-3 օր՝ որպեսզի վերքը չորանա:
Ծաղկամանի մեջ լցնում են մաքուր, խոնավ ավազ, որի մեջ էլ տնկում են տերևը: Մոտ մեկ շաբաթից տերևը կարմատակալի:
Սերմերով բազմացնելու համար, հողախառնուրդով լի ծաղկաթաղարի մեջ, 2 սմ միմյանցից հեռու դնում են Հալվե ծառանմանի սերմերը և սեղմելով մի թեթև խրում հողի մեջ: Հետո ավազի բարակ շերտով ծածկում են սերմերը:
Ծաղկաթաղարը իր բարձրության 1/3-ով ընկղմում են ջրի մեջ, ծածկում ցելոֆանով կամ ապակիով և տեղադրում լուսավոր տեղում:  Ստեղծված մինիջերմոցում պետք է լինի +25 – +32°C: 3-4 օրից պետք է հայտնվեն առաջին ծիլերը:
Առանձին ծաղկամաների մեջ նոր բույսերը կարելի կլինի տեղափոխել տերևների ձևավորվելուց հետո:

Ոչ բարենպաստ պայմաններ

  1. Լույսի պակաս: Բույսը շատ է ձգվում վեր: Պետք է ավելացնել լուսավորությունը:
  2. Հողի գերխոնավություն: Փտում են բույսի արմատներն ու ցողունի ներքին հատվածը կամ դալկանում ու չորանում են տերևները: Դադարեցնել ջրելը և ջրել միայն հողը չորանալուց հետո:
  3. Սառը ջրով ջրելը: Տերևները հանկարցակաի պոկվում են:  Պետք է բացառել սառը ջրով ջրելը:
  4. Քիչ ջրելը: Տերևների վրա շագանակագույն բծեր են առաջանում: Պետք է ավելի առատ ջրել:
  5. Սնկով վարակվելը: Փափուկ, մուգ բծեր տերևների վրա: Պետք է մշակել բույսը ֆունգիցիդով, իսկ կանխարգելման համար, հաճախ օդափոխել սենյակը:

Վնասատուները

  • Ալրատիզ
  • Վահանամիջատ
  • Սարդոստայնային տիզը
  • Նեմատոդա
  • Տրիփսեր
  • Ֆիլոքսերա
Հղումներ

 
 Կարդալ Հալվեի այլ տեսակների մասին ==>

Բույսեր, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր

Խատուտիկ

Leave a comment

Խատուտիկը  (անգլ.՝ Dandelion, ռուս.՝ Одуванчик, լատ.՝ Taráxacum officinále),  երկշաքիլավոր, բազմամյա մոլախոտ համարվող, իսկ իրականում շատ օգտակար խոտաբույս է։

Այլ անվանումներն են՝ Կաթնուկ, Կռանբանջար, Խտուտ:

Ունի վերին մասում խիստ հաստացած, միջին մասից լավ ճյուղավորվող առանցքային արմատ։ Հաստ և զգալի մակերես ունեցող արմատավզիկը գտնվում է հողի մակերեսից 1-2 սմ խորը, որի վրա էլ անմիջապես նստած է տերևային վարդակը։ Ծաղկակոթունի երկարությունը հասնում է մինչև 30 սմ։ Սերմերի երկար քթի վրա նստած են սպիտակ գույնի մազափնջերը՝ սերմին բարձր առագաստայնություն հաղորդող հարմարանքները։ Սերմերն օժտված են բարձր ծլունակությամբ, սակայն ձմեռումից հետո դրանց ծլունակությանը զգալիորեն պակասում է։

Խատուտիկը շատ երկրներում ուտելի բույս է, այն հաճախ աճեցնում են բանջարանոցներում և տերևներից աղցաններ են պատրաստում։ Օրինակ, մատղաշ տերևները 30 րոպե թրջում են սառը աղաջրում՝ դառնությունը վերացնելու համար, ապա համեմում են քացախով և պղպեղով և ուտում։ Ավելի հասուն տերևները, ինչպես սպանախը, խաշում են կամ տապակում։ Աշնանը ուտում են արմատը, որն, ինուլինի շնորհիվ, բավականաչափ քաղցր է։

Խատուտիկի ծաղիկներից և արմատներից թեյ են պատրաստում, ծաղիկներից՝ մուրաբա և գինի, բացված բողբոջներից պատրաստում են «խատուտիկի մեղր», իսկ տապակած արմատներից ՝ սուրճի փոխարինող:

Խատուտիկը լավ մեղրատու բույս է, դրա մեղրը ոսկեդեղնավուն է, թանձր, շուտ բյուրեղացող, բնորոշ հոտով և սուր համով։

Խատուտիկը նաև արժեքավոր կերախոտ է, հատկապես ճագարների համար։

Խատուտիկը դեղաբույս է, դրա արմատից և տերևներից բուժիչ թուրմեր են պատրաստում, որոնք օգտագործվում են հեպատիտի, խոլեցիստիտի, լեղաքարային հիվանդության, դեղնախտի, գաստրիտի, կոլիտի, ցիստիտի բուժման համար, ախորժակը և մարսողությունը բարելավելու համար, փորկապության, մետեորիզմի դեպքում, ինչպես նաև որպես հակաճճվային միջոց:

Մատղաշ տերևներն ու տերևահյութը օգտագործվում են աթերոսկլերոզի, մաշկի հիվանդությունների, վիտամին C պակասության, սակավարյունության բուժման համար:

Անվադողեր արտադրող գերմանական Continental AG ընկերությունն ուսումնասիրում է խատուտիկի արմատներից կաուչուկ ստանալու հնարավորությունները և կարծում է, որ այս բույսի կաուչուկն ավելի լավ հատկություններ ունի, քան կաուչուկի ծառինը:

Խատուտիկի արմատները, հողի մեջ շատ խոր ներթափանցելով, վերգետնյա շերտի տակից կալցիում են դուրս բերում: Այս բույսը բարենպաստ ազդեցություն է ունենում մոտն աճող բանջարեղենի, հատկապես վարունգի վրա՝ արագացնելով դրանց հասունացումը: Դա հիմնականում պայմանավորված է էտիլենային գազով, որն արտազատվում է խատուտիկի ծաղկման ժամանակ: Այդ ընթացքում խատուտիկը բազմաթիվ օգտակար փոշոտող միջատների է “ձգում” դեպի այգի, առանց որոնց անհնար է մրգերի և հատապտուղների լավ բերք ստանալ: Սա հատկապես արժեքավոր է գարնանը, երբ այլ ծաղիկներ դեռ չկան։ Այդ պահին խտուտիկը իսկական մեղվաբուծական ֆաբրիկա է, այն տալիս է մեծ քանակությամբ ծաղկափոշի և նեկտար:

Խատուտիկը հարստացնում է հողի վերին շերտը, դրա արմատների մահից հետո երկաթի, ֆոսֆորի և կալցիումի աղերը մնում են հողի մեջ: Բոլոր այդ տարրերը այլ բույսերի համար դյուրամարս վիճակում են լինում: Իսկ խատուտիկի վերգետնյա կանաչ զանգվածը հարուստ է սպիտակուցներով, շաքարներով, կալցիումով, կոբալտով և վիտամիններով: Խտուտիկի աճը զսպելու համար այդ վերգետնյա զանգվածը հնձվում և օգտագործվում է ցանքածածկ անելու կամ օրգանական, հեղուկ պարարտանյութ պատրաստելու համար՝ որոնք արդյունքում հարստացնում են հողը իրենց հարուստ տարրերով:

Գիտե՞ք, որ խատուտիկի սերմերը հիանալի համեմունք են: Ի դեպ, Այծոտնի սերմերը նույնպես: Բույսերի մի մասը սերմեր ստանալու համար թողնելու դեպքում, որոշ ժամանակ անց, դեղին ծաղիկները կփոխարինվեն մոխրագույն բմբլագնդիկներով: Առանց սպասելու, որ դրանք քամին քշի, անհրաժեշտ է այրել բմբուլները և հավաքել սերմերը։ Այնուհետև սերմերը կարելի է աղալ սրճաղացով:

Ուտիճների և փոքր թրթուրների դեմ պայքարի համար, խատուտիկի 200 գ մանրացված արմատներ կամ 400 գ թարմ տերևներ 2 ժամ թրմում են մոտ 40°C ջերմաստիճանի 10 լիտր ջրի մեջ: Հետո զտում են և ավելացնելով 30 գ հեղուկ օճառ, ստացված լուծույթով ցողում են բույսերը՝ նախ մինչև բողբոջների բացվելը, հետո ծաղկելու ավարտից հետո, մեկ անգամ էլ 10-15 օր անց, եթե դեռ վնասատուներ կան:

Խատուտիկ աճեցնելը

Խատուտիկը կազմում է երկար և ամուր արմատներ, ուստի խոր հողի կարիք ունի: Նախընտրելի է, ի հարկե, ցանել խատուտիկը այգում, բայց եթե հնարավորությունը ծաղկամանում ցանելն է, ապա այն պետք է առնվազն 25 սմ խորություն ունենա:

Հղումներ
Բանջարեղեն, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր

Նեխուր

Leave a comment

Նեխուրը (անգլ.՝ Celery, ռուս.՝ Сельдерей, լատ.՝ Apium)  նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի միամյա կամ երկամյա խոտաբույսերի մոնոտիպ ցեղ է: Հայտնի է նաև քարավուզ անվամբ:
Հայաստանում հայտնի է մեկ տեսակ՝ նեխուր բուրավետ (Apium graveolens), որն ունի 3 տարատեսակ՝ տերևային, արմատային և տերևակոթունային։ Հայաստանում, որպես համեմունքային բույս, մշակվում է տերևային նեխուրը։
Նեխուրը դեղաբույս է. պարունակում է վիտամիններ C, PP, B1, B2, շաքարներ, եթերայուղ, կալիումի, կալցիումի, ֆոսֆորի աղեր և այլն: Բժշկության մեջ կիրառվում է հևոցի և շնչառական ուղիների այլ հիվանդությունների ժամանակ։ Օգտագործվում է նաև տարբեր ճաշատեսակների, թթուների, պահածոների մեջ։

Հղումներ
Բույսեր, Դեղաբույսեր, Խոտաբույսեր, Սաղարթավոր զարդաբույսեր, Սենյակային բույսեր

Խորդենի

Leave a comment
Խորդենին (աղավնակտուց, կռնկենի) (անգլ.՝ Geranium, Storksbills, ռուս.՝ Пеларгония, լատ.՝ Pelargonium) խորդենազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույս է: Հայտնի է 300 (այլ տվյալներով՝ 400) տեսակ: Խորդենու հայրենիքը Հարավային Աֆրիկան է, որտեղից Եվրոպա է բերվել XVII դարի վերջին՝ որպես գեղազարդիչ բույս: Խորդենին լայնորեն մշակվում է Ալժիրում, Ամերիկայում, Իսպանիայում, Ճապոնիայում: 
Հայաստանում հայտնի է խորդենու 19–22 տեսակ՝ արնակարմիր, լեռնային, անտառային, ճահճային, քնքուշ և այլն: Հանդիպում է գրեթե բոլոր մարզերում՝ ստորին լեռնայինից մինչև ալպյան գոտու մարգագետիններում, բացատներում, թփուտներում, չոր լանջերին, խոնավ վայրերում և այլուր: Մշակության մեջ տարածված է վարդագույն խորդենին, որը միամյա կիսաթուփ է՝ հզոր արմատային համակարգով: 
Խորդենին ջերմասեր, լուսասեր ու խոնավասեր բույս է, պահանջկոտ է հողի նկատմամբ: Բազմացվում է արմատակալներով (կտրոններով), որոնք աճեցվում են ջերմատներում:
Եթերայուղ ստանալու նպատակով օգտագործում են բույսն ամբողջությամբ (չնայած յուղը հիմնականում կուտակված է տերևներում): Օգտագործվում է օծանելիքի, օճառի, հրուշակեղենի արտադրության մեջ: Օժտված է նաև բուժիչ հատկություններով. նրա բույրը բուժում է գլխացավը, անքնությունը, իսկ արմատներից պատրաստված թուրմն ունի հակաբորբոքային ազդեցություն: Կանաչ զանգվածը պարունակում է աղաղանյութեր: Մեղրատու է: 
Խորդենին այն սենյակային բույսերի շարքին է պատկանում, որոնք բացի բուժիչ հատկություններից ունեն նաև շատ օգտակար հատկություններ: Այն հակամանրէային և հակավիրուսային նշանակություն ունի: Աշնան և ձմռան օրերին խորդենու հոտը, նրա վառ կարմիր կամ վարդագույն ծաղիկները և ժաներիզավոր տերևները կարող են բարձրացնել տրամադրությունը, նպաստել սթրեսի և հոգնածության վերացմանը:
Համարվում է, որ բույսի էներգետիկ դաշտը պահպանում է բնակարանը և իրեն խնամող ընտանիքին դժբախտություններից, տհաճ խոսակցություններից, նեղացկոտությունից, նախանձից։ Նպաստում է բնավորության լավ գծերի կատարելագործմանը։
Խորդենու թուփը առանց բաժանման և տեղափոխման կարող է ծաղկել մինչև 10—15 տարի, դառնալով ավելի գեղեցիկ: Միայն  10—12 տարի հետո կերևան ծերության նշանները: Ավելի լավ է մինչ այդ  ` 9—10 տարեկան թուփը բաժանել և  տեղափոխել թարմ հողի մեջ: Խորդենին սիրում է մոխիր և ճիշտ  ջրվել: Ծաղիկների թառամելուց հետո  հարկավոր է  կտրել դրանց ցողունները:
Հղումներ
Բանջարեղեն, Բույսեր, Դեղաբույսեր, Թփեր, Խոտաբույսեր, Սենյակային բույսեր

Եղեսպակ

Leave a comment

Եղեսպակը (անգլ.՝ Sage, ռուս.՝ Шалфе́й, լատ.՝ Salvia) շրթնածաղկավորների (Lamiaceae) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ է։ Հայտնի է Եղեսպակի 700-ից ավելի տեսակ: Պարտեզներում և տանը՝ որպես սենյակային բույս ամենատարածվածը Եղեսպակ դեղատուն է (լատ.՝ Salvia officinalis):

Եղեսպակի տեսակների մեծամասնության համար գերադասելի են թեթև, պարարտ, նորմալ թթվայնությամբ հողերը (5,5- 6,5 pH): Լավ կլինի տնկել պարտեզի լավ լուսավորված հատվածում: Հողը, որտեղ գարնանը պետք է տնկվի Եղեսպակ, հարստացնում են փտած գոմաղբով կամ կոմպոստով:
Եղեսպակը իր տեղում կարող է աճել մինչև 8 տարի:
Սերմերը լավ ծլողունակություն ունեն, ուստի կարելի է տաքերն ընկնելուն պես ցանել բաց գրունտում՝ առանց սածիլավորման, կամ խոր աշնանը՝ մինչև ձնածածկ:
Սերմերը ցանում են մինչև 2 սմ խորությամբ, միմյանցից 20-30 սմ հեռու:
Տնկելուց մեկ տարի անց Եղեսպակը էտելով նորացնում են (ճյուղերը կտրում են հողից 10 սմ բարձրության վրա):
Եղեսպակը երաշտադիմացկուն է, սակայն խոնավությունն է ապահովում, որպեսզի տերևները հյութալի ու քնքուշ լինեն:
Ջրում են լավ, բայց ոչ շատ հաճախ: Ջրախեղդ վիճակն անընդունելի է:
Բերքահավաքն անում են ծաղկման շրջանում: Թարմ տերևները կարելի է ուտել կամ օգտագործել որպես թեյի հավելված ու ուտեստի համեմունք: Կարելի է նաև փնջեր կապել և չորացնել մութ, տաք, չոր ու լավ օդափոխվող տեղում:

Ինչպես աճեցնել Եղեսպակը, որպես սենյակային բույս

Որպես բազմամյա աճեցվում է միայն Եղեսպակ դեղատուն, իսկ մյուս, դեկորատիվ տեսակները ստիպված ենք ցանել ամեն տարի:
Հասուն Եղեսպակի համար անհրաժեշտ է 1,5 լիտրից ոչ պակաս տարողությամբ ծաղկաման: Իսկ ցանել ու մինչև 6 ամիս պահել կարելի է փոքրիկ պլաստիկ կամ թղթյա բաժակների մեջ:
Լավ խնամքի դեպքում, բազմամյա Եղեսպակը առնվազն 5 տարի կապրի ձեր պատուհանագոգին:

  • Ծաղկամանի հողը պետք է պարարտ լինի, իսկ ծաղկամանը ունենա լավ դրենաժ: Եթե ուզում եք օգտագործել պարտեզի հողը, ապա անպայման ախտազերծեք այն:
  • Ծաղկամանը կարող է լինել ցանկացած տիպի:
  • Ջրել ոչ շատ հաճախ, բայց առատ, որպեսզի հողակույտը ամբողջովին թրջվի:
  • Ցանելուց առաջ սերմերը կարելի է 24 ժամ խոնավացնել բամբակի կամ բամբակյա կտորի մեջ:
  • Եղեսպակը լավ է տանում կիսաստվերը, սակայն կորցնում է եթերայուղերը: Լավագույն պայմանն է երբ օրական 6-8 ժամ արևի լուսավորություն կա:
  • Եղեսպակը չի սիրում միջանցքահովեր:
  • Լավ կլինի ամիսը մեկ անգամ ցնցուղի տակ լվանալ Եղեսպակի թուփը:

Եղեսպակը սենյակում աճեցնելը դժվար չէ, այն պահանջկոտ բույս չէ: Կարևոր է, որ ջրախեղդ չարվի, ջրվի ոչ շատ հաճախ, բայց առատ և լինի ցրված լույսի ներքո՝ ոչ Արևի ուղղակի ճառագայթների ներքո կեսօրին:
Որպեսզի Եղեսպակտ լավ ճյուղավորվի, 40-50 օրը մեկ պետք է կտրատել ընձյուղները, սակայն օգոստոսին, ծաղկելուց առաջ էլ չկտրատել:

Հղումներ