Partizak

Category: Թփեր

  • Ավլաբույս

    Ավլաբույսը (անգլ.՝ Bassia, ռուս.՝ Бассия, Кохия լատ.՝ Kochia) թելուկազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի և կիսաթփերի ցեղ է։ Հայտնի են 35, Հայաստանում՝ 2 տեսակ՝ ավլաբույս գետնատարած (Kochia postrata) և ավլաբույս սովորական (Kochia scoparia)։
    Ցողունը ճյուղավորվող է, թավոտ, բարձրությունը՝ 20-150 սմ։ Տերևները հերթադիր են՝ մազածածկ, գծաձևից մինչև թելանման։ Ծաղկաբույլը հասկանման է։ Ծաղկում է հուլիս-սեպտեմբերին։ Պտուղը թևանման ելուստներով ընկուզիկ է։ Սովորական ավլաբույսը մշակում են ավելներ պատրաստելու համար։ Միջակ անասնակեր է։
    Հայաստանում Տարածված է Արարատի, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է քարքարոտ, ավազոտ, աղբոտ վայրերում, ճամփեզրերին։

    Kochia
    Ավլաբույս կարմիր

    Ավլաբույս աճեցնելը

    Ավլաբույսը հեշտությամբ բազմանում է սերմերով, որոնք պահպանում են ծլողունակությունը երկու տարվա ընթացքում։ Բույսը արագ է աճում ուստի սերմերը կարող կարելի է ցանել անմիջապես բաց գրունտում՝ ապրիլ-մայիս ամիսներին, երբ ցրտահարության վերադարձի վտանգ չկա։ Սերմերը ցանում են ծանծաղ, խոնավ ակոսների մեջ և միայն թեթևակի ծածկում են հողով կամ, պարզապես, ձեռքով սեղմում են հողին։

    Ավլաբույսը աճեցնում են լավ լուսավորված տեղում, բայց այն կարող է համակերպվել նաև կիսաստվերին։ Այնտեղ, որտեղ անձրևից հետո ջուր է կուտակվում և լճանում, բույսն ընդհանրապես չի դիմանա։

    Ավլաբույսը կարող է հարմարվել ցանկացած տեսակի հողին, բայց այն կձևավորի առանձնահատուկ փարթամ վառ կանաչ կամ կարմիր սաղարթ  երբ տնկվի փխրուն, բերրի հողում:

    Ավլաբույսի սածիլներ աճեցնելը

    Ավելի շուտ ժամկետում այգին գեղեցկացնելու համար կարելի է սկզբում ավլաբույսի սածիլներ աճեցնել սենյակային կամ ջերմոցային պայմաններում։

    Սածիլներ ստանալու համար սերմերը ցանում են մարտ ամսին, արկղերի կամ այլ տարաների մեջ։ Երբ ցրտահարության սպառնալիքն անցնում է, սածիլները տեղափոխում են բաց գրունտ և տնկում մշտական ​​տեղում՝ միմյանցից 10-15 սմ հեռավորության վրա։

    Ցանելու համար՝

    1. Հարթեցնում ու մի թեթև տոփանում են արկղում լցված հողախառնուրդը և սերմերը հավասար և ոչ խիտ բաշխում են մակերեսին։
    2. Ցանված սերմերը ծածկում են ավազի կամ վերմիկուլիտի շատ բարակ շերտով և խոնավացնում են հեղուկացիրով։
    3. Արկղը ծածկում են թափանցիկ թաղանթով կամ ապակիյով ու դնում են լուսավոր տեղում։
    4. +18…+ 20°C ջերմաստիճանի դեպքում սածիլները հայտնվում են 8-10 օրվա ընթացքում: Երկու կամ երեք իսկական տերևների փուլում սածիլները տեղափոխում են առանձին բաժակների մեջ։

    Հղումներ

  • Կարմրան

    Կարմրանը, մոշա, իրղուն (անգլ.՝ Tamarix, Salt cedar, ռուս.՝ Гребенщик, Тамарикс, լատ.՝ Tamarix), կարմրանազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ է։
    Տարածված է Արարատի, Տավուշի, Վայոց  ձորի, Սյունիքի մարզերում։ Աճում է աղուտ-ալկալի հողերում, չորացած գետերի հուներում, գետափերին, խոնավ վայրերում և այլն։

    Հղումներ

  • Դեկորատիվ պղպեղ

    Դեկորատիվ պղպեղներ աճեցնելը հնարավորություն է ընձեռում գեղեցկացնել բնակարանը և, միևնույն ժամանակ, միշտ ձեռքի տակ ունենալ լավ կծու համամունք:  Բոլոր դեկորատիվ պղպեղների “նախնին” մեքսիկական պղպեղն է (Capsicum annuum), որին շատերը Չիլի են ասում:
    Լավ խնամքի դեպքում դեկորատիվ պղպեղը, որը բազմամյա բույս է, պտղաբերում է ողջ տարին:
    Գոյություն ունբեն դեկորատիվ պղպեղի բազմաթիվ տեսակներ, որոնցից մի քանիսը ներկայացնում ենք ստորև:

    Ուտելի դեկորատիվ պղպեղներ

    Փոքրիկ հրաշք

    Վաղահաս տեսակներից է, ունի երկարավուն, գեղեցիկ, շատ կծու պտուղներ:
    50-80 սմ բարձրությամբ բույսը գմբեթաձև է: Պտուղները սկզբում կանաչ են, հետո դառնում են մանուշակագույն, դեղին ու վերջում նարնջագույն են:

    Մեդուզա

    Ունի բարակ, երկարավուն, ոչ շատ կծու պտուղներ, դրանք սկզբում սպիտակ, դեղին կամ նարնջագույն են, հասունանալուց հետո՝ կարմիր:
    25 սմ բարձրությամբ և 15 սմ լայնությամբ փոքրիկ թուփ է:

    Լապտերիկ

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 95Փոքրիկ թուփ է, ունի վառ կարմիր մոտ 45 գրամ կշռող, կծու պտուղներ: Առաջին պտուղներն առաջանում են ծլելուց 115-120 օր հետո:

    Ալադին

    Չափազանց արագահաս տեսակ է: Սենյակային պայմաններում հասնում է 35-40 սմ բարձրության, իսկ բաց գրունտում՝ մինչև 50 սմ:

    Փյունիկ

    Կոնաձև, 3-4 սմ երկարությամբ պտուղները հասունանում են 95-108 օրում: Հասունացմանը զուգընթաց պտուղները փոխում են գույնը կանաչից՝ դեղին ու դեղինից՝ կարմիր: Գնդաձև թփի բարձրությունը մոտ 35 սմ է:

    Սալյուտ

    Կլոր սաղավարթով թփի բարձրությունը մոտ 20 սմ է: Սուր ծայրով, կոնաձև, մոտ 6 գրամանոց պտուղներ ունի: Բուրավետ է: Հասունանալով պտուղները մուգ կանաչից դառնում են մուգ նարնջագույն:

    Էկսպլոզիվ էմբեր

    Մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է: Սկզբում մանուշակագույն, հետո բաց դեղնավուն, վարդագույն կամ կարմիր, սրածայր պտուղներ ունի: Պտուղները հասունանում են 115-120 օրում, ունենում են մինչև 2,5 սմ երկարություն:
    Յուրահատուկ են նաև տերևները՝ դրանք մուգ մանուշակագույն են:

    Զանգակ

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), default qualityՊտուղները զանգակներ են հիշեցնում: Պտղի պատերը քաղցրավուն են, իսկ սպիտակ միջուկը և սերմերը կծու են: Մեկ պտղի քաշը լինում է 60-100 գրամ: Պտուղները հասունանում են 150 օրում:
    Բույսը ջրով պարբերաբար ցողվելու կարիք ունի:

    Նոսեգեյ

    Սա ամենափոքր տեսակն է: Բարձրությունը ընդամենը 15 սմ և կարելի է աճեցնել 1 լիտր տարողությամբ ծաղկամանի մեջ: Կանաչից կարմիր դարձող պտուղները կլոր են, միջին կցվությամբ:

    Ֆիլիուս Բլյու

    Այս տեսակի պտուղները սկզբում մանուշակագույնակապտավուն են, իսկ հետո, հասունանալով դառնում են կարմիր: Թուփը փոքր է, մոտ 20 սմ բարձրությամբ: Առատ պտղաբերում է շուրջ տարին: Լավ խնամքը ենթադրում է հաճախակի ոռոգում, լավ լուսավորություն և պարարտ հողի առկայություն:

    Պուանսետիա

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 90Միջին չափսի՝ 30-35 սմ բարձրությամբ թուփ է: Պտուղները երկարավուն են ՝ մինչև 7,5 սմ երկարությամբ:
    Յուրահատկությունն այն է, որ պտուղներն աճում են փնջերով ու հեռվից ծաղիկներ հիշեցնում:

    Հարսնացու

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 95Միջին ժամկետում հասունացող տեսակ է: Կոկիկ, մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է ձևավորում:  Կծու, բուրավետ պտուղները սկզբում բաց դեղնավումն են, իսկ հասունանալուց հետո դառնում են վառ կարմիր:
    Ամռանը կարելի է դուրս բերել բաց երկնքի տակ:

    Յամայկա

    Դեղին, արտառոց տեսքով պտուղներ ունի այս տեսակը: Կծվությունը կենտրոնացած է պտղի սպիտակ միջուկի մեջ, իսկ հյութեղ պատերը կարող են քաղցր լինել:

    Ղառի դամա

    Մոտ 25 սմ բարձրությամբ փոքրիկ, կլոր սաղավարթով թուփ է: Ստվերադիմացկուն է: Պտուղները մանուշակագույն են:

    Ոչ ուտելի պղպեղներ

    Ծաղրածու

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), default qualityՓոքրիկ, 35 սմ բարձրությամբ թուփ է, պտուղները մի քիչ ձգված կլոր են՝ դեղին, նարնջագույն:

    Գոլդֆինգեր

    Ոչ ուտելի, բայց շատ գեղեցիկ, մինչև 5 սմ երկարությամբ պտուղներով տեսակ է:  Թուփը փոքր է՝ մոտ 25 սմ բարձրությամբ: Լավ լուսավորության դեպքում առատ բերք է տալիս: Սեմերը կարելի է ցանել ցանկացած տիպի պարարտ հողում:

    Ամփոփում

    Վերը նշված պղպեղի տեսակներից յուրաքանչյուրը տանը բարեհաջող աճեցնելու համար անհրաժեշտ է հետևել մի քանի կանոնների՝

    • ապահովել օդի ջերմաստիճանը 25-ին մոտ;
    • տեղադրել բույսը լուսավոր պատուհանի գոգին;
    • պարբերաբար օդափոխել սենյակը:

  • Սրճենի

    Սրճենին (անգլ․՝ A coffee tree, ռուս․՝ Кофейное дерево, լատ․՝ Coffea), տորոնազգիների ընտանիքի մշտադալար ծառերի և թփերի ցեղ է։ Հայտնի է սրճենու մոտ 50 տեսակ՝ տարածված Աֆրիկայի և Ասիայի արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում։ Մշակվում է 4-5 տեսակ։

    Սրճենու հայրենիքը արևադարձային Եթովպիան է, բայց ամենատարածվածը արաբական սրճենին է, որից ստացվում է ամենաբարձրորակ սուրճը։ Սուրճի այս տեսակը կոչվում է «արաբիկա»։ Այժմ աշխարհի սրճենու բոլոր ծառատեսակների 90 %-ը պատկանում է «արաբիկա» տեսակին։

    Սրճենին տալիս է հարուստ վառ կարմիր պտուղներ՝ սերմեր։ Այս բարձրահասակ թուփը վայրի բնության մեջ կարող է հասնել 8-ից 10 մ բարձրության: Ծաղկաբույլերի գույնը սպիտակ կամ սպիտակավուն է։ Մշակության մեջ բույսը կարճացնում են մինչև 150-ից 250 սմ բարձրության, ինչը շատ ավելի հեշտ է դարձնում խնամքը և բերքահավաքը:

    Սրճենին բնութագրվում է աճի և զարգացման միջին տեմպերով, տարեկան աճը կազմում է 50–100 մմ։ Կյանքի տևողությունը ուղղակիորեն կապված է բույսի աճի համար բարենպաստ կլիմայական պայմաններից: Գիտությանը հայտնի են սրճենիներ, որոնք ավելի քան 100 տարեկան են, և դրանք չեն դադարում պտուղ տալ։

    Սրճենին ծաղկում է ապրիլ-հոկտեմբեր ամիսներին։ Դրանից հետո ճյուղերի վրա պտուղներ են գոյանում, որոնք կարելի է ուտել։ Առաջին անգամ սերմից աճեցված սրճենին ծաղկում և պտուղ է տալիս 3-4 տարեկանում։

    Խնամքը սենյակային պայմաններում

    • Օդի ջերմաստիճանը. Գարնանից՝ աշուն՝ 20-ից 30 աստիճան, իսկ ձմռանը՝ 12-ից 15 աստիճան:
    • Օդի խոնավությունը. Պետք է բարձր լինի (մոտ 70%): Ամռան շոգ և չոր ամիսներին սրճենին ամեն օր ցողում են հնեցված, փափուկ ջրով: Ամիսը մեկ անգամ թուփը խորհուրդ է տրվում ցողել փայտի մոխրի թուրմով, որն օգտագործվում է հիվանդությունների և վնասատուների առաջացումը կանխելու համար։ Ցուրտ եղանակին սաղարթը ցողել չի կարելի։
    • Լուսավորությունը. Արհեստական լուսավորություն կամ ցրված արևի լույս: Սենյակում լավագույն տեղը արևմտյան կամ հյուսիսային պատուհանագոգն է:
    • Ոռոգումը. Ջրում են լավ հնեցված, փափուկ ջրով։ Ամռանը ջրում են երկու օրը մեկ (առնվազն), իսկ ձմռան ամիսներին՝ հողախառնուրդի վերին շերտի չորանալուց հետո։
    • Հողախառնուրդը. Պետք է լինի մի փոքր թթվային: Ինքնուրույն պատրաստելիս, հավասար չափերով խառնում են տորֆ, այգու հող, փտած գոմաղբ և գետի ավազ։ Ծաղկամանի հատակին լավ դրենաժային շերտ են լցնվում։ Հողի թթվայնությունը պահպանելու համար, 30 օրը մեկ անգամ, բույսը ջրում են թթվացված ջրով՝ 1 գ կիտրոնաթթուն լուծելով 1 լիտր ջրի մեջ։
    • Պարարտացումը. Օրգանական կամ հանքային պարարտանյութերով, փոխնեփոխ, բույսը սնուցում են 15 օրը մեկ անգամ։ 
    • Տեղափոխումը. Բույսը այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխում են, երբ արմատներն այլևս չեն տեղավորվում ծաղկամանի մեջ (մոտավորապես 3 տարին մեկ):
    • Բազմացումը. Սերմերի կամ տնկաշիվերի միջոցով։ Սերմերով բազմացնելիս, դրանք չեն թաղում, այլ հարթ կողմով դնում են հողի մակերեսին։ Հակառակ դեպքում սերմերը ​​կարող է փտել: Ցանքը ջրում են մի փոքր տաք ջրով: Ցանքը ծածկում են ապակիով կամ թաղանթով։ Անհրաժեշտ է պարբերաբար օդափոխել ցանքը. դրա համար 3-4 օրը մեկ, երեք ժամով ծածկը բացում են։

    Տնկաշիվերով բազմացան համար օգտագործում են անցյալ տարվա ճյուղերը, ընդորում յուրաքանչյուր կտրոն պետք է ունենա 2 հանգույց։ Նախքան տնկելը, կտրոնները մի քանի ժամ պահում են հետերոաքսինի լուծույթում։ Այնուհետեւ դրանք տնկում են 1 մաս տորֆից և 1 մաս ավազից բաղկացած խառնուրդի մեջ։ Կտրոնները տնկում են մոտ 30 մմ խորությամբ:

    • Խնամքի առանձնահատկությունները. Բույսը շատ վատ է արձագանքում նույնիսկ թույլ միջանցիկ քամիներին և արմատներում ջրի լճացմանը: Ձմռանը թուփը զով պայմաններում հանգստի կարիք ունի։ Պետք է հեռու դնել աշխատող ջեռուցման սարքերից:

    Բարդություններ

    • Տերևների եզրերի մգացում և չորացում: Սենյակի օդը չափազանց չոր է։
    • Սաղարթը դեղնում է: Արմատային համակարգը փտել է։
    • Տերևի վրա ձևավորվում են շագանակագույն բծեր: Ազոտի պակաս հաղում։
    • Տերեւների վրա ծակեր են հայտնվում։ Արևայրուկի հետեւանք։
    • Երիտասարդ տերևները դեղնում են պահպանելով կանաչ երակներ: Հողը բավականաչափ թթվային չէ:
    • Սաղարթը դեղնում է, տերևները սկսում են փտել և թափվել: Շատ ջրելու և վատ դրենաժի հետևանք։
    • Տերևաթափ ձմռանը: Թուփը զգում է լույսի սուր պակաս։
    • Չափազանց դանդաղ աճ: Հողախառնուրդում սննդանյութերի պակաս։
    • Տերևները ճզմվում են, առաջանում են դեղին երանգի բծեր։ Հողում կալիումի պակաս կամ կոշտ ջրով ջրելու հետևանք։
    • Տերևները ծածկված են շագանակագույն կամ մանուշակագույն բծերով: Հողախառնուրդում ֆոսֆորի չափազանց ցածր պարունակություն:
    • Երիտասարդ տերևները գունատ դեղնավուն են և շատ փոքր: Հողում երկաթի պակաս կա։
    • Բույսի վրա ամենից հաճախ տեղավորվում են այնպիսի վնասատուներ, ինչպիսիք են ալրատիզը, վահանամիջատները և սարդոստայնային տիզը:

    Արտաքին հղումներ

  • Դափնեվարդ

    Դափնեվարդը  (անգլ.՝ Oleander, ռուս.՝ Олеандр, լատ.՝ Nerium), շնամեռուկազգիների (Apocinaceae) ընտանիքի բույսերի ցեղ է։ Հայրենիքը Փոքր Ասիան և Հարավային Եվրոպան է (Միջեկրականի ծովեզերք)։ Մշտադալար բարձր թուփ է, իր հայրենիքում աճում է գետերի ափերին, բարձրությունը հասնում է 4-5 մետրի։ Ծաղիկները բուրավետ են,սպիտակ, կարմիր, վարդագույն և դեղին երանգներով։ Պտուղը բազմասերմ տերևապտուղ է։ Հայտնի է 3 տեսակ։ Մշակության մեջ հաճախ կարելի է հանդիպել սովորական ճփնուն (լատիներեն՝ N․ oleander) և նրա լիաթերթ ծաղկավոր այլատեսակին (N. o. fl. pl.):
    Ընտանիքը շատ աղքատ է. բաղկացած է 10 տեսակից:  Օլեանդրն ունի նեղ, բայց մինչև 40սմ երկարության հասնող տերևներ: Ծաղիկներն արտակարգ գեղեցիկ են ու խոշոր ծաղկաբույլերով:  Ծաղկման շրջանը ամառն է՝ հունիս-հուլիսը: Բույսը լուսասեր է. սենյակում ամենահարմար տեղը հարավային լուսամուտներն են: Ամառը պետք է առատ ջրել, իսկ ձմռանը կարելի է պակասեցնել: Օլեանդրը ջերմասեր է, բայց պահանջկոտ չէ խոնավության նկատմամբ, լավ է դիմանում չորային պայմաններին, բայց լավ չի տանում ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունները: Օլեանդրն ունի մի հետաքրքիր առանձնահատկություն: Գեղեցիկ ծաղիկներով այս բույսը թունավոր է: Այդ պատճառով խորհուրդ չի տրվում այն դնել այնպիսի սենյակում, որտեղ երեխաներ կան: Օլեանդրի հյութը պարունակում է թունավոր նյութեր, որն առաջին հերթին ազդում է նյարդային համակարգի վրա: Օլեանդրը բազմացվում է ցողունային կտրոններով: Այն տեղափոխում են տարին մեկ անգամ՝ մարտ ամսին: Թաղարի խորքային հատվածը լավ կլինի լցնել խիճ կամ ավազ, որպեսզի ապահովի ջրի անցանելիությունը:

    http://ankakh.com/article/423/olyeandr

    Հղումներ

  • Բեգոնիա

    Բեգոնիա (փղականջ, անգլ.՝ Begonia, ռուս.՝ Бегония, լատ.՝ Begonia), բեգոնազգիների ընտանիքի մշտադալար կամ տերևաթափ բազմամյա խոտաբույսերի, կիսաթփերի, լիանների, երբեմն՝ սուկուլենտ բույսերի ցեղ։ Հայտնի է 1000 (այլ տվյալներով՝ 800) տեսակ։ ՀՀ-ում տարածված են բազմաթիվ գեղազարդիչ տեսակներ, որոնք օգտագործվում են ծաղկային ձևավորումներում և բնակարաններում աճեցնելու համար։

    Հղումներ

  • Գարդենիա

    Գարդենիան Rubiaceae ընտանիքին պատկանող, ծաղկավոր, մշտադալար բույսերի ցեղ է։ Աճում է Աֆրիկայի, Ասիայի, Մադագասկարի և Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում, Ավստրալիայում:

    Գարդենիան անվանակոչվել է ամերիկացի բնախույզ և բժիշկ Ալեքսանդր Գարդենի (1730—1791) պատվին:Գոյություն ունի գարդենիաների մոտ 140 տեսակ։ Թփերի կամ փոքր ծառերի բարձրությունը կարող է հասնել մինչև 2, 5 մետրի: Սենյակային տեսակների բարձրությունը չի գերազանցում մեկ մետրը: Որպես սենյակային բույս, ամենատարածվածն է Գարդենիա հասմիկանմանը, որի վերաբերյալ էլ կլինի հետագա շարադրանքը։

    Գարդենիա հասմիկանմանը (անգլ.՝ Cape jasmine, ռուս.՝ Гардения жасминовидная, լատ.՝ Gardenia jasminoides) մինչև 180 սմ բարձրությամբ, մշտադալար թուփ է: Տերևները մինչև 8 սմ երկարության են:

    Ունի բավականին մեծ, կաշվի նման , փայլուն տերևներ ` մուգ կանաչ գույնի, սպիտակ կամ դեղին բուրավետ ծաղիկներ: Ծաղկում է ամռանը, տարածում է ուժեղ, հաճելի բուրմունք: Ծաղիկները սկզբում վառ սպիտակ են, հետո դեղնավուն: Բնության մեջ տարածված է Ասիայի ու Աֆրիկայի արևադարձային գոտիներում:

    Տեղը սենյակում

    Հասմիկանման գարդենիան պետք է տեղադրել պայծառ լուսավորված տեղում, բայց ոչ արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո: Լավ կաճի արևմուտք ու արևելք նայող պատուհանների մոտ: Տաքերն ընկնելուց հետո բույսը կարելի է պահել բաց երկնքի տակ, բայց ծաղկելուց առաջ պետք է ներս բերել: Ձմռանը անհրաժեշտ օդի ջերմաստիճանը +16°…+20°C է  (+16°C ոչ ցածր): Ծաղկամանի հողը նույն, կամ քիչ ավելի ջերմություն պետք է ունենա:

    Լուսավորությունը

    Անհրաժեշտ է պայծառ, ցրված լույս։

    Ջրելը

    Հողը մշտապես թեթևակի խոնավ է պետք պահել: Ջրել  փափուկ, առնվազն 24 ժամ հնացված, սենյակային ջերմության ջրով: Ծաղկման շրջանում օդի բարձր խոնավություն է պահանջվում: Խորհուրդ է տրվում ծաղկամանը դնել ջրով լի, լայն տակդիրի մեջ:

    Օդի խոնավությունը

    Չափավոր, ծաղկման շրջանում՝ բարձր: Խորհուրդ է տրվում պարբերաբար գոլ, հնեցված ջրով ծողել բույսը և պարբերաբար, խոնավ շորով սրբել տերևների վրայի փոշին։

    Սնուցումը

    Պետք է պարարտացնել գարնանից մինչև աշուն: Երիտասարդ բույսերը սնուցումեն են ամիսը երկու անգամ` հերթագայելով օրգանական և հանքային պարարտանյութերը. Չափահաս բույսերը սնուցում են ամեն շաբաթ` կալցիում չպարունակող պարարտանյութերով:

    Հանգստի շրջան

    Ձմռանը, 4-6 շաբաթով պետք է խիստ նվազեցնել ջրելը, բայց պահպանել լավ լուսավորություն ու +16․․․ +20°C օդի ջերմություն:

    Տեղափոխումը

    Ձմռան ավարտին հասմիկանման գարդենիան պետք է տեղափոխել փոքր-ինչ ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ և էտել նախորդ տարի աճած ճյուղերը՝ երկարության մոտ 1/3 չափով, ինչը կխթանի բույսի ճյուղավորումը:

    Բազմացումը

    Գարդենիան բազմացնում են գարնանը կամ ամռան վերջին կտրած կիսափայտացած կտրոններով, որոնք արմատակալման են դնում թեթևակի տաքացվող հողախառնուրդում՝ մինիջերմոցի տակ: Կա նաև ջրի մեջ արմատակալում ստանալու դրական փորձ։ Կարելի է բազմացնել նաև սերմերով:

    Տեղափոխումը

    Հասմիկանման գարդենիան սիրում է բարձր թթվայնութամբ հող: Երիտասարդ բույսերը աճեցնում են հավասար չափերով տերևային բուսահող, ճմահող, փշատերևային բուսահող, վերնատորֆ և ավազ պարունակող հողախառնուրդում: Հետագայում հողախառնուրդին ավելացնում են փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ:

    Հնարավոր բարդություններ

    Հաճախ բողբոջները դադարեցնում են աճը ու թափվում են: Դրանից խուսափելու համար, պետք է ապահովել օդի ջերմաստիճանի կայուն ռեժիմ՝ ցերեկը՝ 18-20 աստիճան, իսկ գիշերը՝ 16-18, հաճախ օդափոխել սենյակը և կանոնավոր ջրել:
    Օդի ջերմաստիճանի կտրուկ նվազման դեպքում հասմիկանման գարդենիան տերևաթափ կարող է լինել:
    Եթե տերևները սպիտակավուն են, ուրեմն հողի մեջ երկաթի պակաս կա ու, տարին 3-4 անգամ պետք է սնուցել բույսը միկրոտարրերով:
    Վնասատուներից ամենավտանգավորները սարդոստայնային տիզն է, վահանամիջատը և ալրատիզը:

    Օգտակար հատկությունները

    Մի շարք երկրներում հասմիկանման գարդենիայի պտուղն ու արմատները օգտագործում են հակաբորբոքային, ջերմություն իջեցնող, արյուն մակարդող, դեղնախտ, մաշկային հիվանդություններ, մաստիտ, սոմատիտ, տոնզիլիտ բուժող եփուկներ պատրաստելու համար:
    Պտուղները օգտակար են թոքերի հիվանդության և տենդի դեպքում: Մանրացված պտուղները դնում են վերքերի, այրվածքների, ուռուցքների և այտուցվածքների վրա:

    Հղումներ

  • Մորմ

    Մորմը (ռուս.՝ Паслён, լատ.՝ Solanum), մորմազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, թփերի, կիսաթփերի, երբեմն՝ փաթաթվող բույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 1700, իսկ Հայաստանում՝ 4 տեսակ՝

    • մորմ քաղցրադառն (Solanum dulcamara),
    • մորմ սև (Solanum nigrum),
    • մորմ թևավոր (Solanum alatum)
    • մորմ Վորոնովի (Solanum woronowii)։

    Հայաստանում տարածված են Սյունիքի, Վայոց ձորի, Արարատի, Տավուշի, Լոռու մարզերում։ Աճում է գետերի և առվակների ափերին, անտառներում, թփուտներում, այգիներում, բանջարանոցներում, ճամփեզրերին։
    Ցողունի բարձրությունը մինչև 2 մ է։ Տերևներն ամբողջական են կամ կենտ-փետրաձև։ Ծաղկաբույլը հովանոցանման է, ծաղիկները՝ կարմրավուն, սպիտակ, կապույտ։ Ծաղկում է հունիս-օգոստոսին։ Պտուղը հյութալի կամ մսալի, երկբուն, բազմասերմ հատապտուղ է։

    Թունավոր է։

    Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են ստերոիդներ, ալկալոիդներ, ֆլավոնոիդներ, ճարպաթթուներ, եթերայուղեր, ածխաջրեր, օրգանական թթուներ։ Բժշկության մեջ կիրառվում է շնչառական օրգանների, մաշկավեներային, ստամոքսաղիքային համակարգի հիվանդությունների, կատաղության և էպիլեպսիայի բուժման համար։ Որոշ տեսակներ միջատասպան են։ Մեղրատու է։
    Որպես գեղազարդիչ սենյակային բույս ամենատարածվածն են՝

    • Մորմ կեղծպղպեղանմանը, Christmas cherry, Winter cherry, Паслен ложноперечный, Solanum pseudocapiscum;

    • Մորմ պղպեղանմանը, False Jerusalem cherry, Winter cherry, Паслен перцевидный, Solanum capsicastrum;

    Երկու տեսակներն էլ շատ նման են իրար և գիտնականներն այժմ հակված են դիտարկել դրանց որպես մեկ տեսակ:

    Խնամքը

    Ընդհանուր առմամբ մորմը ոչ պահանջկոտ բույս է, բայց որոշակի պայմաններ ապահովել պետք է:
    Լուսավորությունը
    Նախընտրելի է պայծառ, ցրված լույսը: Սենյակում մորմը ավելի լավ կլինի տեղադրել դեպի արևմուտք կամ արևելք բացվող պատուհանների գոգին: Հարավային պատուհանի դեպքում, բույսը կեսօրի արևի կիզիչ ճառագայթներից պաշտպանելու կարիք կառաջանա, իսկ հյուսիսային պատուհանին, առանց լրացուցիչ լուսավորության, բույսը շատ անհարմարավետ վիճակում կհայտնվի:
    Ցանկացած պատուհանագոգին ձմռանը, լրացուցիչ լուսավորմամբ, առնվազն 10 ժամյա լուսային օր ապահովելու կարիք կարող է առաջանալ: Չապահովելու դեպքում, մորմը կարող է տերևաթափ ու ծաղկաթափ լինել:
    Օդի ջերմաստիճանը
    Ամռան ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը +18 –  +25 °C է: Ձմռանը մորմն ավելի պաղ՝ +12 – +15 °C ջերմությամբ միջավայրի կարիքն ունի: Այդպիսի ջերմային ռեժիմ և պայծառ լուսավորություն ապահովելու դեպքում, մորմը կծաղկի ու կպտղաբերի նաև ողջ ձմռան ընթացքում:
    Էտը
    Խիտ սաղարթամաս ստանալու համար, խորհուրդ է տրվում պարբերաբար էտել շիվերի գագաթները: Էտել կարելի է շուրջ տարին:
    Ջրելը
    Մորմը առատ ջուր է “խմում”, ուստի շոգ եղանակներին առատ ջրարբիացման կարիք ունի: Սակայն, ինչպես համարյա բոլոր բույսերի դեպքում, չի կարելի թույլ տալ հողի ճահճացում:
    Ջրում են հողի վերին շարտը չորանալուց հետո՝ լավ հնացված, սենյակային ջերմության ջրով: 
    Օդի խոնավությունը
    Մորմի համար ամենահարմարավետը օդի բարձր՝ 65 – 70% խոնավությունն է, ուստի պետք է կիրառել օդը խոնավացնող սարքեր կամ հաճախ ցողել բույսը:
    Հողախառնուրդը
    Մորմը պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ, լավ է աճում ցանկացած չեզոք, փխրուն ու պարարտ հողում:
    Նախընտրելի է հետևյալ բաղադրատոմսը.

    • Ճմահող – 1 մաս;
    • Տորֆ– 1 մաս;
    • Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ – 2 մաս;
    • Գետի կամ կարմիր ավազ – 1 մաս:

    Ծաղկամանը պետք է ունենա լավ դրենաժ:
    Պարարտացումը
    Քանի որ հարմարավետ պայմաններում մորմը ծաղկում և պտղաբերում է շուրջ տարին, այն միշտ լրացուցիչ սնուցման կարիք ունի: Սնուցումն անում են երկու շաբաթը մեկ:
    Տեղափոխումը
    Երիտասարդ թփերը տեղափոխում են նոր ծաղկամանի մեջ  ամեն տարի՝ նախընտրելի է գարնանը: Ավելի մեծ թփերը տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ 2-3 տարին մեկ:
    Բազմացումը
    Տնական պայմաններում մորմի բազմացման հիմնական ձևը սերմերը ցանելն է, ինչը կարելի է անել շուրջ տարին:
    Սերմերը ցրում են գրունտի մակերեսին այնուհետև ծածկում մանր ավազի բարակ շերտով: Լավագույն ծլարձակումը տեղի է ունենում բարձր խոնավություն ունեցող միջավայրում: Ծլարձակման տոկոսը բավականին բարձր է:
    Գարնանը և ամռանը մորմը կարելի է բազմացնել գագաթային կտրոններով, որոնք արմատակալման են դնում խոնավ ավազի մեջ:
    Վնասատուներն ու հիվանդություննեը
    Մորմը կարող է ենթարկվել սարդոստայնային տիզի, ուտիճների, սպիտակաթևիկների հարձակմանը: Առաջին նշանների դեպքում  պետք է սկսել բույսի բուժումը:
    Սենյակային պայմաններում մորմի հիվանդությունները հիմնականում սխալ խնամքի հետևանք են: Օրինակ, ձմռանը, սենյակում օդի բարձր ջերմաստիճանի և թույլ լուսավորության պայմաններում այն կարող է թափել տերևներն ու ծաղիկները:

    Հղումներ

  • Հապալաս

    Հապալասը (Հապալասենի մրտենական, անգլ.՝ European blueberry, Bilberry, ռուս.՝ Черника, լատ.՝ Vaccinium myrtillus) ցածրահասակ թուփ է: Բնական պայմաններում տարածված է Կովկասում, Արևմտյան Եվրոպայում, Փոքր Ասիայում, Հյուսիսային Մոնղոլիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Սիբիրում:

    Հայաստանում հանդիպում է հյուսիսարևելյան անտառային շրջաններում, որտեղ աճում է մերձալպյան և ալպյան գոտիներում։

    Ուտելի պտուղները չափազանց արժեքավոր են. օգտագործվում են ինչպես թարմ, այնպես էլ վերամշակված վիճակում։ Մեծ է նաև մրտենական հապալասի բուժիչ նշանակությունը։ Օգտագործում են ստամոքսային հիվանդությունների, բրոնխների կատարի, ռախիտի, շաքարախտի դեպքում։ Հատապտուղներում պարունակվում է 7 % շաքար, մինչև 1,2 % թթուներ, 1,4 % ազոտական նյութեր, պեկտին, խեժ, դաբաղանյութեր և ներկանյութեր։ Սերմերի մեջ մինչև 30 % ճարպ է պարունակվում, տերևներում միրտիլլին (որը ներգործում է ինսուլինի նման), 7% դաբաղանյութեր։

    Հապալասն ունի մի շարք ձևեր, որոնք միմյանցից տարբերվում են պտուղների գույնով (սպիտակ, կարմիր, սև՝ առանց կապտավուն խավի), տերևների ձևով (մանր, կլոր, լայն-ձվաձև) և այլն:

    Սերմից հապալաս աճեցնելը

    • Ցանելու լավագույն ժամկետը վաղ գարունն է;
    • Մինչև ցանելը սերմերի ստրատիֆիկացիան (սառնարանի բանջարեղենի հարկաբաժնում 1-3 ամիս պահելը) բարձրացնում է դրանց ծլողունակությունը;
    • Ցանել առնվազն +15.5 °C ջերմության հասած հողում;
    • Հողը պետք է լավ դրենաժ ունենա և թեթև թթվային լինի;
    • Ցանել մոտ 6 մմ խորությամբ;
    • Սերմերի ծլելը՝ մինչև 3 ամսում;
    • Մշտական տեղի լուսավորությունը՝ լիարժեք արև։
    Ինչպես ցանել

    Հապալասի սերմերը պետք է ցանել տորֆամամուռով (սֆագնում) լի կոնտեյների մակերեսին, հետո ծածկել մոտ 6 մմ խորությամբ հողի շերտով։ Ցանքը պետք է միշտ խոնավ պահել և թույլ տալ, որ ծիլերը մամուռում աճեն, հասնելով մինչև 5-ից 7.5 սմ հասակի:

    Ծաղկաթաղարում հապալաս աճեցնելը

    Հապալասը ծաղկաթաղարում աճեցնելն այնքան հեշտ է և արդյունավետ, որ իմաստ ունի փորձել, նույնիսկ եթե հակաօքսիդիչներով հարուստ այս բույսը այգում աճեցնելու համար բավարար տեղ կա: Ծաղկաթաղարում աճող հապալասենին կարող է ծաղկել և պտուղաբերել 6-8 ժամ արևի լիարժեք լուսավորություն ունեցող ցանկացած տարածքում: Միայն մի կարևոր պայման կա՝ խաչաձև փոշոտման համար, միմյանցից 60-90 սմ հեռավորության վրա 2-3 հապալասենի պետք է աճեն։

    Աճեցնելու պայմանները

    • Հասուն բույսի ծաղկաթաղարը պետք է առնվազն 46 սմ խորություն ունենա։ Լավ դրենաժը պարտադիր է;
    • Հապալասենին շատ թթու հողի կարիք ունի։ Անհրաժեշտ է հողախառնուրդի pH 4.0-4,8 մակարդակ, որպեսզի բույսը կարողանա ջուր ու սննդանյութեր կլանել հողից և պտղաբերի։ Բնականաբար, այգում այդպիսի հող հազիվ թե ճարվի։ Ծաղկաթաղարի մեջ տնկելը հնարավորություն է տալիս ավելի լավ վերահսկել հողախառնուրդի թթվայնության մակարդակը: Կարելի է պատրաստի հողախառնուրդ գնել կամ պատրաստել ինքնուրույն։ Հողի ճիշտ խառնուրդով սկսելու համար, ծաղկաթաղարի մոտ 2/3-ը լցնում են սովորական բույսերի համար նախատեսված հողախառնուրդ, հետո ավելացնում են թթվասեր բույսերի համար նախատեսված հողախառնուրդ (հարմար են ռոդոդենդրոնների, ազալիաների և կամելիաների համար վաճառվող հողախառնուրդները):

    Եթե պատրաստի թթվային հողախառնուրդ չկա, կարելի է օգտվել ԱՄՆ Կոռնելի համալսարանի մշակած բաղադրատոմսից՝ հավասար մասերով խառնել տորֆամամուռն ու վերմիկուլիտը, ապա ավելացնել 11-5-11 փոշի պարարտանյութ: Ստացված հողախառնուրդի pH մակարդակը ստուգելուց հետո, անհրաժեշտության դեպքում, կամ բարձրացնում են թթվայնությունը երկաթի սուլֆատ հավելելով, կամ էլ իջեցնում կրաքարով։

    Մեկ այլ բաղադրատոմս էլ կա։ Հավասար մասերով խառնում են պարտեզի հողը, փտած գոմաղբն ու խաշար ավազը։ Այնուհետև ստուգում են ստացված հաղախառնուրդի թթվայնությունն ու, անհրաժեշտության դեպքում, ավելացնում են երկաթի սուլֆատ՝ թթվայնությունը բարձրացնելու համար:

    • Հապալասենին առատ ոռոգման կարիք ունի, բայց դրան դուր է գալիս նաև ավազոտ, լավ ջրահեռացնվող հողը: Այլ կերպ ասած, դրանք չեն սիրում նստել ջրի մեջ, այնպես որ հողը պետք է պահել մշտապես խոնավ, բայց ոչ թաց:
    • Հապալասենին պետք է օրական 6-8 ժամ արևի լիարժեք լուսավորություն ունենա։
    • Շատ պարարտացնելու կարիք չկա։ Վաղ գարնանը, մեկ անգամ, գերադասելի է օրգանական պարարտանյութով, պարարտացումը լիովին բավարար է։ Շատ կարևոր է պարբերաբար ստուգել և կարգավորել հողի թթվայնությունը։

    Հղումներ

  • Հապալաս կապույտ

    Կապույտ հապալասենին (անգլ.՝ Bog bilberry, Bog blueberry, ռուս.՝ Голубика, լատ.՝ Vaccinium uliginosum) ապալասազգիների ընտանիքից սերված, տերևաթափ 0,3-1 մ բարձրությամբ փոքր թուփ է։ Դարչնագորշավուն կեղևով, գլանաձև ճյուղերով, էլիպսաձև տերևներով, դուրեկան բուրմունք ունեցող ծաղիկներով, գնդաձև պտուղներով այս թուփը ծաղկում է հունիս- հուլիս ամիսներին։ Տարածված է Կովկասում , Կորեայում, Ճապոնիայում և Փոքր Ասիայում։ Հայաստանում տարածված է միայն Սևանի ավազանում։ Աճում է ծովի մակերևույթից 2000-2300 մ բարձրությունների վրա։
    Պտուղը 5-17 մմ տրամագիծ ունեցող հատապտուղ է` բաց կապույտից մինչև գրեթե սև գունավորմամբ, ունի ոչ շատ քաղցր՝ մի փոքր թթվությամբ համ:
    Ստամոքսի խանգարումների դեպքում օգտործում են նրա պտուղները և տերևները։ Մեղրատու բույս է։ Բազմանում են հիմնակակնում սերմերի և սողացող ընձյուղների արմատակալման միջոցով։
    Հայաստանի բնակլիմայական պայմաններում մշակության համար նպատակահարմար են կապույտ հապալասենու “Դուկե”, “Բլու Քրոպ”, “Բլու Գոլդ”, “Լիբերթի”, “Էլիոթ”, “Պատրիոտ”, “Չանդլեր” սորտերը:

    10 ցնցող փաստ հապալասի մասին

    Հապալասը այն հատապտուղն է, որը մարդուն  ապահովում է  վիտամինների պահուստով ողջ տարվա համար:
    1. Թիվ 1 հակաօքսիդանտն է և պաշտպանում է քաղցկեղից. բարձր ակտիվության հակաօքսիդանտները հապալասներում այնքան շատ են (ավելի շատ քան որևէ այլ հատապտղում կամ մրգում), որ այն հետազոտել են և եզրակացրել. հապալասը խոչընդոտում է քաղցկեղի առաջացմանը:
    2.  Թեթև լուծողական. Հապալասը կարգավորում է աղեստամոքսային տրակտի աշխատանքը, ազատում է փորկապությունից (դրա համար խորհուրդ է տրվում նաև եփել տերևները):
    3.  Անցկացնում է  աչքերի տակի կապտությունը և մաշկի բորբոքվածությունը. Մաշկի շատ խնդիրներ առաջանում են ենթաստամոքսային գեղձի խաթարված աշխատանքից: Հապալասը կարգավորում է ենթաստամոքսային գեղձի աշխատանքը:
    4.  Նպաստում  է ուղեղի աշխատանքին. Հապալասում պարունակվող վիտամինները խանգարում են ուղեղի բջիջների` նեյրոնների մահացությանը, այսպիսով պահպանելով կենտրոնական նյարդային համակարգ առողջությունը:
    5.  Հապալասը լավ է շաքարային դիաբետով տառապողների համար, քանի որ այն իջեցնում է  շաքարի մակարդակը արյան մեջ:
    6.  Հապալասը վերականգնում է տեսողությունը: Եթե դուք ակտիվորեն ուտեք հապալաս, ապա կզգաք, թե ինչպես է նվազում աչքերի հոգնածությունը:
    7.  Հապալասը օգնում  է նիհարել. Փորձեք մեկ անգամ սնունդը փոխարինել 150-200 գրամ հապալասով. արդյունքը ուղղակի կշշմեցնի ձեզ:
    8.  Վերականգնում է միզասեռային համակարգի աշխատանքը: Եթե գիտեք, թե ինչ է ցիստիտը, ապա իմացեք, որ հապալասը դրա դեմ ուղղված դեղ է: Այն ոչ միային դուրս է  բերում բակտերիաները միզասեռային համակարգից, այլ նաև կանխարգելում է դրանց հետագա առաջացումը:
    9.  Հապալասը ամրացնում է սիրտը և անոթները: Այն վերացնում է  վատ խոլեստերինը, այն, ինչ պետք է  սրտանոթային շատ հիվանդությունների ժամանակ: Այն նաև ամրացնում է սրտի մկանները:
    10.  Երջանկության, առողջության և երկար տարիների կյանքի համար. Եթե դուք տարվա համապատասխան ժամանակ շատ ուտեք հապալաս, ապա կլինեք և’ առողջ, և’ էներգիայով լեցուն, և’ երջանիկ: Հապալասը հիանալի վերականգնում է նյարդային բջիջները և  հզոր իմպուլս հաղորդում:
    Հղումներ