Partizak

Category: Պտղատու թփեր

  • Դեկորատիվ պղպեղ

    Դեկորատիվ պղպեղներ աճեցնելը հնարավորություն է ընձեռում գեղեցկացնել բնակարանը և, միևնույն ժամանակ, միշտ ձեռքի տակ ունենալ լավ կծու համամունք:  Բոլոր դեկորատիվ պղպեղների “նախնին” մեքսիկական պղպեղն է (Capsicum annuum), որին շատերը Չիլի են ասում:
    Լավ խնամքի դեպքում դեկորատիվ պղպեղը, որը բազմամյա բույս է, պտղաբերում է ողջ տարին:
    Գոյություն ունբեն դեկորատիվ պղպեղի բազմաթիվ տեսակներ, որոնցից մի քանիսը ներկայացնում ենք ստորև:

    Ուտելի դեկորատիվ պղպեղներ

    Փոքրիկ հրաշք

    Վաղահաս տեսակներից է, ունի երկարավուն, գեղեցիկ, շատ կծու պտուղներ:
    50-80 սմ բարձրությամբ բույսը գմբեթաձև է: Պտուղները սկզբում կանաչ են, հետո դառնում են մանուշակագույն, դեղին ու վերջում նարնջագույն են:

    Մեդուզա

    Ունի բարակ, երկարավուն, ոչ շատ կծու պտուղներ, դրանք սկզբում սպիտակ, դեղին կամ նարնջագույն են, հասունանալուց հետո՝ կարմիր:
    25 սմ բարձրությամբ և 15 սմ լայնությամբ փոքրիկ թուփ է:

    Լապտերիկ

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 95Փոքրիկ թուփ է, ունի վառ կարմիր մոտ 45 գրամ կշռող, կծու պտուղներ: Առաջին պտուղներն առաջանում են ծլելուց 115-120 օր հետո:

    Ալադին

    Չափազանց արագահաս տեսակ է: Սենյակային պայմաններում հասնում է 35-40 սմ բարձրության, իսկ բաց գրունտում՝ մինչև 50 սմ:

    Փյունիկ

    Կոնաձև, 3-4 սմ երկարությամբ պտուղները հասունանում են 95-108 օրում: Հասունացմանը զուգընթաց պտուղները փոխում են գույնը կանաչից՝ դեղին ու դեղինից՝ կարմիր: Գնդաձև թփի բարձրությունը մոտ 35 սմ է:

    Սալյուտ

    Կլոր սաղավարթով թփի բարձրությունը մոտ 20 սմ է: Սուր ծայրով, կոնաձև, մոտ 6 գրամանոց պտուղներ ունի: Բուրավետ է: Հասունանալով պտուղները մուգ կանաչից դառնում են մուգ նարնջագույն:

    Էկսպլոզիվ էմբեր

    Մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է: Սկզբում մանուշակագույն, հետո բաց դեղնավուն, վարդագույն կամ կարմիր, սրածայր պտուղներ ունի: Պտուղները հասունանում են 115-120 օրում, ունենում են մինչև 2,5 սմ երկարություն:
    Յուրահատուկ են նաև տերևները՝ դրանք մուգ մանուշակագույն են:

    Զանգակ

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), default qualityՊտուղները զանգակներ են հիշեցնում: Պտղի պատերը քաղցրավուն են, իսկ սպիտակ միջուկը և սերմերը կծու են: Մեկ պտղի քաշը լինում է 60-100 գրամ: Պտուղները հասունանում են 150 օրում:
    Բույսը ջրով պարբերաբար ցողվելու կարիք ունի:

    Նոսեգեյ

    Սա ամենափոքր տեսակն է: Բարձրությունը ընդամենը 15 սմ և կարելի է աճեցնել 1 լիտր տարողությամբ ծաղկամանի մեջ: Կանաչից կարմիր դարձող պտուղները կլոր են, միջին կցվությամբ:

    Ֆիլիուս Բլյու

    Այս տեսակի պտուղները սկզբում մանուշակագույնակապտավուն են, իսկ հետո, հասունանալով դառնում են կարմիր: Թուփը փոքր է, մոտ 20 սմ բարձրությամբ: Առատ պտղաբերում է շուրջ տարին: Լավ խնամքը ենթադրում է հաճախակի ոռոգում, լավ լուսավորություն և պարարտ հողի առկայություն:

    Պուանսետիա

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 90Միջին չափսի՝ 30-35 սմ բարձրությամբ թուփ է: Պտուղները երկարավուն են ՝ մինչև 7,5 սմ երկարությամբ:
    Յուրահատկությունն այն է, որ պտուղներն աճում են փնջերով ու հեռվից ծաղիկներ հիշեցնում:

    Հարսնացու

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 95Միջին ժամկետում հասունացող տեսակ է: Կոկիկ, մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է ձևավորում:  Կծու, բուրավետ պտուղները սկզբում բաց դեղնավումն են, իսկ հասունանալուց հետո դառնում են վառ կարմիր:
    Ամռանը կարելի է դուրս բերել բաց երկնքի տակ:

    Յամայկա

    Դեղին, արտառոց տեսքով պտուղներ ունի այս տեսակը: Կծվությունը կենտրոնացած է պտղի սպիտակ միջուկի մեջ, իսկ հյութեղ պատերը կարող են քաղցր լինել:

    Ղառի դամա

    Մոտ 25 սմ բարձրությամբ փոքրիկ, կլոր սաղավարթով թուփ է: Ստվերադիմացկուն է: Պտուղները մանուշակագույն են:

    Ոչ ուտելի պղպեղներ

    Ծաղրածու

    CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), default qualityՓոքրիկ, 35 սմ բարձրությամբ թուփ է, պտուղները մի քիչ ձգված կլոր են՝ դեղին, նարնջագույն:

    Գոլդֆինգեր

    Ոչ ուտելի, բայց շատ գեղեցիկ, մինչև 5 սմ երկարությամբ պտուղներով տեսակ է:  Թուփը փոքր է՝ մոտ 25 սմ բարձրությամբ: Լավ լուսավորության դեպքում առատ բերք է տալիս: Սեմերը կարելի է ցանել ցանկացած տիպի պարարտ հողում:

    Ամփոփում

    Վերը նշված պղպեղի տեսակներից յուրաքանչյուրը տանը բարեհաջող աճեցնելու համար անհրաժեշտ է հետևել մի քանի կանոնների՝

    • ապահովել օդի ջերմաստիճանը 25-ին մոտ;
    • տեղադրել բույսը լուսավոր պատուհանի գոգին;
    • պարբերաբար օդափոխել սենյակը:

  • Սրճենի

    Սրճենին (անգլ․՝ A coffee tree, ռուս․՝ Кофейное дерево, լատ․՝ Coffea), տորոնազգիների ընտանիքի մշտադալար ծառերի և թփերի ցեղ է։ Հայտնի է սրճենու մոտ 50 տեսակ՝ տարածված Աֆրիկայի և Ասիայի արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում։ Մշակվում է 4-5 տեսակ։

    Սրճենու հայրենիքը արևադարձային Եթովպիան է, բայց ամենատարածվածը արաբական սրճենին է, որից ստացվում է ամենաբարձրորակ սուրճը։ Սուրճի այս տեսակը կոչվում է «արաբիկա»։ Այժմ աշխարհի սրճենու բոլոր ծառատեսակների 90 %-ը պատկանում է «արաբիկա» տեսակին։

    Սրճենին տալիս է հարուստ վառ կարմիր պտուղներ՝ սերմեր։ Այս բարձրահասակ թուփը վայրի բնության մեջ կարող է հասնել 8-ից 10 մ բարձրության: Ծաղկաբույլերի գույնը սպիտակ կամ սպիտակավուն է։ Մշակության մեջ բույսը կարճացնում են մինչև 150-ից 250 սմ բարձրության, ինչը շատ ավելի հեշտ է դարձնում խնամքը և բերքահավաքը:

    Սրճենին բնութագրվում է աճի և զարգացման միջին տեմպերով, տարեկան աճը կազմում է 50–100 մմ։ Կյանքի տևողությունը ուղղակիորեն կապված է բույսի աճի համար բարենպաստ կլիմայական պայմաններից: Գիտությանը հայտնի են սրճենիներ, որոնք ավելի քան 100 տարեկան են, և դրանք չեն դադարում պտուղ տալ։

    Սրճենին ծաղկում է ապրիլ-հոկտեմբեր ամիսներին։ Դրանից հետո ճյուղերի վրա պտուղներ են գոյանում, որոնք կարելի է ուտել։ Առաջին անգամ սերմից աճեցված սրճենին ծաղկում և պտուղ է տալիս 3-4 տարեկանում։

    Խնամքը սենյակային պայմաններում

    • Օդի ջերմաստիճանը. Գարնանից՝ աշուն՝ 20-ից 30 աստիճան, իսկ ձմռանը՝ 12-ից 15 աստիճան:
    • Օդի խոնավությունը. Պետք է բարձր լինի (մոտ 70%): Ամռան շոգ և չոր ամիսներին սրճենին ամեն օր ցողում են հնեցված, փափուկ ջրով: Ամիսը մեկ անգամ թուփը խորհուրդ է տրվում ցողել փայտի մոխրի թուրմով, որն օգտագործվում է հիվանդությունների և վնասատուների առաջացումը կանխելու համար։ Ցուրտ եղանակին սաղարթը ցողել չի կարելի։
    • Լուսավորությունը. Արհեստական լուսավորություն կամ ցրված արևի լույս: Սենյակում լավագույն տեղը արևմտյան կամ հյուսիսային պատուհանագոգն է:
    • Ոռոգումը. Ջրում են լավ հնեցված, փափուկ ջրով։ Ամռանը ջրում են երկու օրը մեկ (առնվազն), իսկ ձմռան ամիսներին՝ հողախառնուրդի վերին շերտի չորանալուց հետո։
    • Հողախառնուրդը. Պետք է լինի մի փոքր թթվային: Ինքնուրույն պատրաստելիս, հավասար չափերով խառնում են տորֆ, այգու հող, փտած գոմաղբ և գետի ավազ։ Ծաղկամանի հատակին լավ դրենաժային շերտ են լցնվում։ Հողի թթվայնությունը պահպանելու համար, 30 օրը մեկ անգամ, բույսը ջրում են թթվացված ջրով՝ 1 գ կիտրոնաթթուն լուծելով 1 լիտր ջրի մեջ։
    • Պարարտացումը. Օրգանական կամ հանքային պարարտանյութերով, փոխնեփոխ, բույսը սնուցում են 15 օրը մեկ անգամ։ 
    • Տեղափոխումը. Բույսը այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխում են, երբ արմատներն այլևս չեն տեղավորվում ծաղկամանի մեջ (մոտավորապես 3 տարին մեկ):
    • Բազմացումը. Սերմերի կամ տնկաշիվերի միջոցով։ Սերմերով բազմացնելիս, դրանք չեն թաղում, այլ հարթ կողմով դնում են հողի մակերեսին։ Հակառակ դեպքում սերմերը ​​կարող է փտել: Ցանքը ջրում են մի փոքր տաք ջրով: Ցանքը ծածկում են ապակիով կամ թաղանթով։ Անհրաժեշտ է պարբերաբար օդափոխել ցանքը. դրա համար 3-4 օրը մեկ, երեք ժամով ծածկը բացում են։

    Տնկաշիվերով բազմացան համար օգտագործում են անցյալ տարվա ճյուղերը, ընդորում յուրաքանչյուր կտրոն պետք է ունենա 2 հանգույց։ Նախքան տնկելը, կտրոնները մի քանի ժամ պահում են հետերոաքսինի լուծույթում։ Այնուհետեւ դրանք տնկում են 1 մաս տորֆից և 1 մաս ավազից բաղկացած խառնուրդի մեջ։ Կտրոնները տնկում են մոտ 30 մմ խորությամբ:

    • Խնամքի առանձնահատկությունները. Բույսը շատ վատ է արձագանքում նույնիսկ թույլ միջանցիկ քամիներին և արմատներում ջրի լճացմանը: Ձմռանը թուփը զով պայմաններում հանգստի կարիք ունի։ Պետք է հեռու դնել աշխատող ջեռուցման սարքերից:

    Բարդություններ

    • Տերևների եզրերի մգացում և չորացում: Սենյակի օդը չափազանց չոր է։
    • Սաղարթը դեղնում է: Արմատային համակարգը փտել է։
    • Տերևի վրա ձևավորվում են շագանակագույն բծեր: Ազոտի պակաս հաղում։
    • Տերեւների վրա ծակեր են հայտնվում։ Արևայրուկի հետեւանք։
    • Երիտասարդ տերևները դեղնում են պահպանելով կանաչ երակներ: Հողը բավականաչափ թթվային չէ:
    • Սաղարթը դեղնում է, տերևները սկսում են փտել և թափվել: Շատ ջրելու և վատ դրենաժի հետևանք։
    • Տերևաթափ ձմռանը: Թուփը զգում է լույսի սուր պակաս։
    • Չափազանց դանդաղ աճ: Հողախառնուրդում սննդանյութերի պակաս։
    • Տերևները ճզմվում են, առաջանում են դեղին երանգի բծեր։ Հողում կալիումի պակաս կամ կոշտ ջրով ջրելու հետևանք։
    • Տերևները ծածկված են շագանակագույն կամ մանուշակագույն բծերով: Հողախառնուրդում ֆոսֆորի չափազանց ցածր պարունակություն:
    • Երիտասարդ տերևները գունատ դեղնավուն են և շատ փոքր: Հողում երկաթի պակաս կա։
    • Բույսի վրա ամենից հաճախ տեղավորվում են այնպիսի վնասատուներ, ինչպիսիք են ալրատիզը, վահանամիջատները և սարդոստայնային տիզը:

    Արտաքին հղումներ

  • Մորմ

    Մորմը (ռուս.՝ Паслён, լատ.՝ Solanum), մորմազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, թփերի, կիսաթփերի, երբեմն՝ փաթաթվող բույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 1700, իսկ Հայաստանում՝ 4 տեսակ՝

    • մորմ քաղցրադառն (Solanum dulcamara),
    • մորմ սև (Solanum nigrum),
    • մորմ թևավոր (Solanum alatum)
    • մորմ Վորոնովի (Solanum woronowii)։

    Հայաստանում տարածված են Սյունիքի, Վայոց ձորի, Արարատի, Տավուշի, Լոռու մարզերում։ Աճում է գետերի և առվակների ափերին, անտառներում, թփուտներում, այգիներում, բանջարանոցներում, ճամփեզրերին։
    Ցողունի բարձրությունը մինչև 2 մ է։ Տերևներն ամբողջական են կամ կենտ-փետրաձև։ Ծաղկաբույլը հովանոցանման է, ծաղիկները՝ կարմրավուն, սպիտակ, կապույտ։ Ծաղկում է հունիս-օգոստոսին։ Պտուղը հյութալի կամ մսալի, երկբուն, բազմասերմ հատապտուղ է։

    Թունավոր է։

    Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են ստերոիդներ, ալկալոիդներ, ֆլավոնոիդներ, ճարպաթթուներ, եթերայուղեր, ածխաջրեր, օրգանական թթուներ։ Բժշկության մեջ կիրառվում է շնչառական օրգանների, մաշկավեներային, ստամոքսաղիքային համակարգի հիվանդությունների, կատաղության և էպիլեպսիայի բուժման համար։ Որոշ տեսակներ միջատասպան են։ Մեղրատու է։
    Որպես գեղազարդիչ սենյակային բույս ամենատարածվածն են՝

    • Մորմ կեղծպղպեղանմանը, Christmas cherry, Winter cherry, Паслен ложноперечный, Solanum pseudocapiscum;

    • Մորմ պղպեղանմանը, False Jerusalem cherry, Winter cherry, Паслен перцевидный, Solanum capsicastrum;

    Երկու տեսակներն էլ շատ նման են իրար և գիտնականներն այժմ հակված են դիտարկել դրանց որպես մեկ տեսակ:

    Խնամքը

    Ընդհանուր առմամբ մորմը ոչ պահանջկոտ բույս է, բայց որոշակի պայմաններ ապահովել պետք է:
    Լուսավորությունը
    Նախընտրելի է պայծառ, ցրված լույսը: Սենյակում մորմը ավելի լավ կլինի տեղադրել դեպի արևմուտք կամ արևելք բացվող պատուհանների գոգին: Հարավային պատուհանի դեպքում, բույսը կեսօրի արևի կիզիչ ճառագայթներից պաշտպանելու կարիք կառաջանա, իսկ հյուսիսային պատուհանին, առանց լրացուցիչ լուսավորության, բույսը շատ անհարմարավետ վիճակում կհայտնվի:
    Ցանկացած պատուհանագոգին ձմռանը, լրացուցիչ լուսավորմամբ, առնվազն 10 ժամյա լուսային օր ապահովելու կարիք կարող է առաջանալ: Չապահովելու դեպքում, մորմը կարող է տերևաթափ ու ծաղկաթափ լինել:
    Օդի ջերմաստիճանը
    Ամռան ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը +18 –  +25 °C է: Ձմռանը մորմն ավելի պաղ՝ +12 – +15 °C ջերմությամբ միջավայրի կարիքն ունի: Այդպիսի ջերմային ռեժիմ և պայծառ լուսավորություն ապահովելու դեպքում, մորմը կծաղկի ու կպտղաբերի նաև ողջ ձմռան ընթացքում:
    Էտը
    Խիտ սաղարթամաս ստանալու համար, խորհուրդ է տրվում պարբերաբար էտել շիվերի գագաթները: Էտել կարելի է շուրջ տարին:
    Ջրելը
    Մորմը առատ ջուր է “խմում”, ուստի շոգ եղանակներին առատ ջրարբիացման կարիք ունի: Սակայն, ինչպես համարյա բոլոր բույսերի դեպքում, չի կարելի թույլ տալ հողի ճահճացում:
    Ջրում են հողի վերին շարտը չորանալուց հետո՝ լավ հնացված, սենյակային ջերմության ջրով: 
    Օդի խոնավությունը
    Մորմի համար ամենահարմարավետը օդի բարձր՝ 65 – 70% խոնավությունն է, ուստի պետք է կիրառել օդը խոնավացնող սարքեր կամ հաճախ ցողել բույսը:
    Հողախառնուրդը
    Մորմը պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ, լավ է աճում ցանկացած չեզոք, փխրուն ու պարարտ հողում:
    Նախընտրելի է հետևյալ բաղադրատոմսը.

    • Ճմահող – 1 մաս;
    • Տորֆ– 1 մաս;
    • Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ – 2 մաս;
    • Գետի կամ կարմիր ավազ – 1 մաս:

    Ծաղկամանը պետք է ունենա լավ դրենաժ:
    Պարարտացումը
    Քանի որ հարմարավետ պայմաններում մորմը ծաղկում և պտղաբերում է շուրջ տարին, այն միշտ լրացուցիչ սնուցման կարիք ունի: Սնուցումն անում են երկու շաբաթը մեկ:
    Տեղափոխումը
    Երիտասարդ թփերը տեղափոխում են նոր ծաղկամանի մեջ  ամեն տարի՝ նախընտրելի է գարնանը: Ավելի մեծ թփերը տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ 2-3 տարին մեկ:
    Բազմացումը
    Տնական պայմաններում մորմի բազմացման հիմնական ձևը սերմերը ցանելն է, ինչը կարելի է անել շուրջ տարին:
    Սերմերը ցրում են գրունտի մակերեսին այնուհետև ծածկում մանր ավազի բարակ շերտով: Լավագույն ծլարձակումը տեղի է ունենում բարձր խոնավություն ունեցող միջավայրում: Ծլարձակման տոկոսը բավականին բարձր է:
    Գարնանը և ամռանը մորմը կարելի է բազմացնել գագաթային կտրոններով, որոնք արմատակալման են դնում խոնավ ավազի մեջ:
    Վնասատուներն ու հիվանդություննեը
    Մորմը կարող է ենթարկվել սարդոստայնային տիզի, ուտիճների, սպիտակաթևիկների հարձակմանը: Առաջին նշանների դեպքում  պետք է սկսել բույսի բուժումը:
    Սենյակային պայմաններում մորմի հիվանդությունները հիմնականում սխալ խնամքի հետևանք են: Օրինակ, ձմռանը, սենյակում օդի բարձր ջերմաստիճանի և թույլ լուսավորության պայմաններում այն կարող է թափել տերևներն ու ծաղիկները:

    Հղումներ

  • Հապալաս

    Հապալասը (Հապալասենի մրտենական, անգլ.՝ European blueberry, Bilberry, ռուս.՝ Черника, լատ.՝ Vaccinium myrtillus) ցածրահասակ թուփ է: Բնական պայմաններում տարածված է Կովկասում, Արևմտյան Եվրոպայում, Փոքր Ասիայում, Հյուսիսային Մոնղոլիայում, Հյուսիսային Ամերիկայում, Սիբիրում:

    Հայաստանում հանդիպում է հյուսիսարևելյան անտառային շրջաններում, որտեղ աճում է մերձալպյան և ալպյան գոտիներում։

    Ուտելի պտուղները չափազանց արժեքավոր են. օգտագործվում են ինչպես թարմ, այնպես էլ վերամշակված վիճակում։ Մեծ է նաև մրտենական հապալասի բուժիչ նշանակությունը։ Օգտագործում են ստամոքսային հիվանդությունների, բրոնխների կատարի, ռախիտի, շաքարախտի դեպքում։ Հատապտուղներում պարունակվում է 7 % շաքար, մինչև 1,2 % թթուներ, 1,4 % ազոտական նյութեր, պեկտին, խեժ, դաբաղանյութեր և ներկանյութեր։ Սերմերի մեջ մինչև 30 % ճարպ է պարունակվում, տերևներում միրտիլլին (որը ներգործում է ինսուլինի նման), 7% դաբաղանյութեր։

    Հապալասն ունի մի շարք ձևեր, որոնք միմյանցից տարբերվում են պտուղների գույնով (սպիտակ, կարմիր, սև՝ առանց կապտավուն խավի), տերևների ձևով (մանր, կլոր, լայն-ձվաձև) և այլն:

    Սերմից հապալաս աճեցնելը

    • Ցանելու լավագույն ժամկետը վաղ գարունն է;
    • Մինչև ցանելը սերմերի ստրատիֆիկացիան (սառնարանի բանջարեղենի հարկաբաժնում 1-3 ամիս պահելը) բարձրացնում է դրանց ծլողունակությունը;
    • Ցանել առնվազն +15.5 °C ջերմության հասած հողում;
    • Հողը պետք է լավ դրենաժ ունենա և թեթև թթվային լինի;
    • Ցանել մոտ 6 մմ խորությամբ;
    • Սերմերի ծլելը՝ մինչև 3 ամսում;
    • Մշտական տեղի լուսավորությունը՝ լիարժեք արև։
    Ինչպես ցանել

    Հապալասի սերմերը պետք է ցանել տորֆամամուռով (սֆագնում) լի կոնտեյների մակերեսին, հետո ծածկել մոտ 6 մմ խորությամբ հողի շերտով։ Ցանքը պետք է միշտ խոնավ պահել և թույլ տալ, որ ծիլերը մամուռում աճեն, հասնելով մինչև 5-ից 7.5 սմ հասակի:

    Ծաղկաթաղարում հապալաս աճեցնելը

    Հապալասը ծաղկաթաղարում աճեցնելն այնքան հեշտ է և արդյունավետ, որ իմաստ ունի փորձել, նույնիսկ եթե հակաօքսիդիչներով հարուստ այս բույսը այգում աճեցնելու համար բավարար տեղ կա: Ծաղկաթաղարում աճող հապալասենին կարող է ծաղկել և պտուղաբերել 6-8 ժամ արևի լիարժեք լուսավորություն ունեցող ցանկացած տարածքում: Միայն մի կարևոր պայման կա՝ խաչաձև փոշոտման համար, միմյանցից 60-90 սմ հեռավորության վրա 2-3 հապալասենի պետք է աճեն։

    Աճեցնելու պայմանները

    • Հասուն բույսի ծաղկաթաղարը պետք է առնվազն 46 սմ խորություն ունենա։ Լավ դրենաժը պարտադիր է;
    • Հապալասենին շատ թթու հողի կարիք ունի։ Անհրաժեշտ է հողախառնուրդի pH 4.0-4,8 մակարդակ, որպեսզի բույսը կարողանա ջուր ու սննդանյութեր կլանել հողից և պտղաբերի։ Բնականաբար, այգում այդպիսի հող հազիվ թե ճարվի։ Ծաղկաթաղարի մեջ տնկելը հնարավորություն է տալիս ավելի լավ վերահսկել հողախառնուրդի թթվայնության մակարդակը: Կարելի է պատրաստի հողախառնուրդ գնել կամ պատրաստել ինքնուրույն։ Հողի ճիշտ խառնուրդով սկսելու համար, ծաղկաթաղարի մոտ 2/3-ը լցնում են սովորական բույսերի համար նախատեսված հողախառնուրդ, հետո ավելացնում են թթվասեր բույսերի համար նախատեսված հողախառնուրդ (հարմար են ռոդոդենդրոնների, ազալիաների և կամելիաների համար վաճառվող հողախառնուրդները):

    Եթե պատրաստի թթվային հողախառնուրդ չկա, կարելի է օգտվել ԱՄՆ Կոռնելի համալսարանի մշակած բաղադրատոմսից՝ հավասար մասերով խառնել տորֆամամուռն ու վերմիկուլիտը, ապա ավելացնել 11-5-11 փոշի պարարտանյութ: Ստացված հողախառնուրդի pH մակարդակը ստուգելուց հետո, անհրաժեշտության դեպքում, կամ բարձրացնում են թթվայնությունը երկաթի սուլֆատ հավելելով, կամ էլ իջեցնում կրաքարով։

    Մեկ այլ բաղադրատոմս էլ կա։ Հավասար մասերով խառնում են պարտեզի հողը, փտած գոմաղբն ու խաշար ավազը։ Այնուհետև ստուգում են ստացված հաղախառնուրդի թթվայնությունն ու, անհրաժեշտության դեպքում, ավելացնում են երկաթի սուլֆատ՝ թթվայնությունը բարձրացնելու համար:

    • Հապալասենին առատ ոռոգման կարիք ունի, բայց դրան դուր է գալիս նաև ավազոտ, լավ ջրահեռացնվող հողը: Այլ կերպ ասած, դրանք չեն սիրում նստել ջրի մեջ, այնպես որ հողը պետք է պահել մշտապես խոնավ, բայց ոչ թաց:
    • Հապալասենին պետք է օրական 6-8 ժամ արևի լիարժեք լուսավորություն ունենա։
    • Շատ պարարտացնելու կարիք չկա։ Վաղ գարնանը, մեկ անգամ, գերադասելի է օրգանական պարարտանյութով, պարարտացումը լիովին բավարար է։ Շատ կարևոր է պարբերաբար ստուգել և կարգավորել հողի թթվայնությունը։

    Հղումներ

  • Հապալաս կապույտ

    Կապույտ հապալասենին (անգլ.՝ Bog bilberry, Bog blueberry, ռուս.՝ Голубика, լատ.՝ Vaccinium uliginosum) ապալասազգիների ընտանիքից սերված, տերևաթափ 0,3-1 մ բարձրությամբ փոքր թուփ է։ Դարչնագորշավուն կեղևով, գլանաձև ճյուղերով, էլիպսաձև տերևներով, դուրեկան բուրմունք ունեցող ծաղիկներով, գնդաձև պտուղներով այս թուփը ծաղկում է հունիս- հուլիս ամիսներին։ Տարածված է Կովկասում , Կորեայում, Ճապոնիայում և Փոքր Ասիայում։ Հայաստանում տարածված է միայն Սևանի ավազանում։ Աճում է ծովի մակերևույթից 2000-2300 մ բարձրությունների վրա։
    Պտուղը 5-17 մմ տրամագիծ ունեցող հատապտուղ է` բաց կապույտից մինչև գրեթե սև գունավորմամբ, ունի ոչ շատ քաղցր՝ մի փոքր թթվությամբ համ:
    Ստամոքսի խանգարումների դեպքում օգտործում են նրա պտուղները և տերևները։ Մեղրատու բույս է։ Բազմանում են հիմնակակնում սերմերի և սողացող ընձյուղների արմատակալման միջոցով։
    Հայաստանի բնակլիմայական պայմաններում մշակության համար նպատակահարմար են կապույտ հապալասենու “Դուկե”, “Բլու Քրոպ”, “Բլու Գոլդ”, “Լիբերթի”, “Էլիոթ”, “Պատրիոտ”, “Չանդլեր” սորտերը:

    10 ցնցող փաստ հապալասի մասին

    Հապալասը այն հատապտուղն է, որը մարդուն  ապահովում է  վիտամինների պահուստով ողջ տարվա համար:
    1. Թիվ 1 հակաօքսիդանտն է և պաշտպանում է քաղցկեղից. բարձր ակտիվության հակաօքսիդանտները հապալասներում այնքան շատ են (ավելի շատ քան որևէ այլ հատապտղում կամ մրգում), որ այն հետազոտել են և եզրակացրել. հապալասը խոչընդոտում է քաղցկեղի առաջացմանը:
    2.  Թեթև լուծողական. Հապալասը կարգավորում է աղեստամոքսային տրակտի աշխատանքը, ազատում է փորկապությունից (դրա համար խորհուրդ է տրվում նաև եփել տերևները):
    3.  Անցկացնում է  աչքերի տակի կապտությունը և մաշկի բորբոքվածությունը. Մաշկի շատ խնդիրներ առաջանում են ենթաստամոքսային գեղձի խաթարված աշխատանքից: Հապալասը կարգավորում է ենթաստամոքսային գեղձի աշխատանքը:
    4.  Նպաստում  է ուղեղի աշխատանքին. Հապալասում պարունակվող վիտամինները խանգարում են ուղեղի բջիջների` նեյրոնների մահացությանը, այսպիսով պահպանելով կենտրոնական նյարդային համակարգ առողջությունը:
    5.  Հապալասը լավ է շաքարային դիաբետով տառապողների համար, քանի որ այն իջեցնում է  շաքարի մակարդակը արյան մեջ:
    6.  Հապալասը վերականգնում է տեսողությունը: Եթե դուք ակտիվորեն ուտեք հապալաս, ապա կզգաք, թե ինչպես է նվազում աչքերի հոգնածությունը:
    7.  Հապալասը օգնում  է նիհարել. Փորձեք մեկ անգամ սնունդը փոխարինել 150-200 գրամ հապալասով. արդյունքը ուղղակի կշշմեցնի ձեզ:
    8.  Վերականգնում է միզասեռային համակարգի աշխատանքը: Եթե գիտեք, թե ինչ է ցիստիտը, ապա իմացեք, որ հապալասը դրա դեմ ուղղված դեղ է: Այն ոչ միային դուրս է  բերում բակտերիաները միզասեռային համակարգից, այլ նաև կանխարգելում է դրանց հետագա առաջացումը:
    9.  Հապալասը ամրացնում է սիրտը և անոթները: Այն վերացնում է  վատ խոլեստերինը, այն, ինչ պետք է  սրտանոթային շատ հիվանդությունների ժամանակ: Այն նաև ամրացնում է սրտի մկանները:
    10.  Երջանկության, առողջության և երկար տարիների կյանքի համար. Եթե դուք տարվա համապատասխան ժամանակ շատ ուտեք հապալաս, ապա կլինեք և’ առողջ, և’ էներգիայով լեցուն, և’ երջանիկ: Հապալասը հիանալի վերականգնում է նյարդային բջիջները և  հզոր իմպուլս հաղորդում:
    Հղումներ

  • Գետնաելակ

    Գետնաելակը  (անգլ.՝ Strawberries, ռուս.՝ Земляника, լատ.՝ Fragaria), գետնամորի, ելակ, իծամորի, ոչխարի մորի, վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 50 (այլ տվյալներով՝ 30-35), Հայաստանում՝ 3 տեսակ՝ գետնաելակ անտառային (F. vesca), գետնաելակ կանաչ (F. viridis) և գետնաելակ անանասի (F. ananassa)։ Վերջին տեսակը, որին անվանում են ելակ, իր բազմաթիվ սորտերով տարածված է միայն մշակության մեջ՝ գրեթե բոլոր մարզերում։ Վայրի վիճակում տարածված է Լոռու, Տավուշի, Արագածոտնի, Սյունիքի, Գեղարքունիքի և այլ մարզերում։

    Հղումներ

  • Ելակ

    Ելակը (անգլ.՝ Strawberry, ռուս.՝ Земляника ананасная, լատ.՝ Fragaria ananassa) , վարդազգիների (վարդածաղիկներ) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ թփերի ցեղ։ Բարձրությունը՝ 30-35 սմ։ Տերևները եռաբլթակ են, խոշոր, բաց կանաչ, կնճռոտ։ Ծաղիկները սպիտակ են։ Պտուղը քաղցր, անանասահամ և յուրահատուկ բուրմունքով, բաց վարդագույնից մինչև մուգ վարդագույն նաև սպիտակ հյութալի հատապտուղ է։ Սերմերը մանր են, դեղին՝ դասավորված պտղի մակերեսին։ Հարուստ է վիտամիններով, թթուներով, շաքարներով և այլն։ Օգտագործվում է թարմ և վերամշակված (մուրաբա, հյութ, կոմպոտ, ջեմ և այլն)։
    Տես նաև՝

    Հղումներ

  • Ալոճենի

    Ալոճենին (անգլ.՝ Hawthorn berry, ռուս.՝ Боярышник, լատ.՝ Crataégus) վարդազգիների ընտանիքին պատկանող թուփ է կամ ոչ մեծ ծառ, փշոտ ճյուղերով։

    Բույսի ծաղիկներում հայտնաբերված է եթերայուղ, տրիմեթիլամին, կվերցետին, կոֆեինային և քլորագենային թթուներ, հիպերոզիդ, խոլին, ացետիլխոլին և այլն։ Պտուղները պարունակում են գինեթթու, կիտրոնաթթու, կրատեգուսաթթու, ուրսոլաթթու, օլեանոլաթթու, ֆլավոնոիդներ, սորբիդ, ճարպային յուղեր, կարոտին, վիտամին C, դաբաղանյութեր, քիմիական տարրերից՝ կոբալտ, պղինձ, երկաթ, մանգան, ցինկ, մոլիբդեն և այլն։

    Ծաղիկները՝ ծաղկաբույլերով հավաքում են մինչև լրիվ բացվելը, իսկ պտուղները՝ աշնանը, այսինքն՝ լրիվ հասունանալուց հետո։ Ալոճենու բուժական հատկությունների մասին դեռևս մեր թվարկության առաջին դարում նշել է հույն բժիշկ Դիսկորիդը, իսկ ժողովրդական բժշկության մեջ շատ վաղուց պտուղներն օգտագործվել են թեյի, փոշու կամ կիսելի ձևով, ծաղիկները՝ թեյի մեջ, սրտային մի շարք հիվանդությունների, գլխապտույտների, հևոցի, անքնույան ժամանակ և այլն։ Բուժման նպատակով օգտագործում են բույսի ծաղիկները և հասուն պտուղները։ Ավիցեննան դեղաբույսը օգտագործել է բերանի խոռոչի և կոկորդի բորբոքումների և ստամոքսի սուր ախթահարուների ժամանակ։ Ամիրդովլաթը նշում է, որ ալոճի սերմերի եփուկն ամրացնում է լնդերը, ատամները, կտրում է արյունահոսությունը, վերացնում դեղնությունը, առաջ բերում փորկապություն, վերացնում դեղնությունը, ուժեղացնում լերդն ու ստամոքսը, իսկ սպեղանու ձևով բուժում է մաստիտը։

    Ալոճի ծաղիկներից և պտուղներից պատրաստված դեղամիջոցները ուժեղացնում են սրտամկանի կծկումները, բարելավում սրտի և ուղեղի արյան շրջանառությունը, վերացնում անոթային սպազմը, սրտի շրջանի ցավերը, կանոնավորում սրտի ռիթմը, առաջ բերում տևական հանգստացնող ներգործություն։

    Ալոճենու պտուղներն ուտում են ինչպես թարմ, այնպես էլ չորացած վիճակում։ Դրանցից պատրաստում են կոմպոտ, կիսել, դոնդող, մարմելադ, կարամել։ Աղացած պտուղները խառնում են ալյուրին՝ հացին հաճելի համ տալունպատակով։
    Ալոճենին հզոր արմատներ է ձևավորում և ապրում է 300-400 տարի:
    Հղումներ

  • Փշատենի

    Փշատենին  (անգլ.՝ Silverberry, ռուս.՝ Лох, լատ.՝ Elaeagnus), փշատազգիների ընտանիքի մշտադալար կամ տերևաթափ ծառ է կամ թուփ։
    Ботаническое название: Лох узколистный (Elaeagnus angustifolia), род Лох, семейство Лоховые.
    Родина лоха узколистного: Китай, Северная Америка.
    Освещение: светолюбив.
    Почва: к почве не требователен.
    Полив: умеренный.
    Максимальная высота дерева: 10 м.
    Средняя продолжительность жизни: 60 лет.
    Посадка: семенами, черенками, отводками.

    Лох узколистный: уход и размножение.

    Лох узколистный – это листопадный кустарник или невысокое раскидистое деревце с колючими побегами, принадлежащее к одноименному семейству. Его ареал обитания охватывает восточную часть Северного Кавказа, Закавказье, Казахстан,
    Среднюю Азию, Южную Европу, Малую Азию, Иран и Северный Китай. В природе лох узколистный обитает в поймах рек, пересекающих пустынную и полупустынную местность. Вместе с ивой, тамариском, облепихой, тополем и некоторыми другими растениями он образует так называемые тугаи – леса, живущие в условиях пустыни за счет водонасыщенности пойменных почвогрунтов. Корневая система лоха мощная, сильно разветвленная, поэтому растение широко используется для формирования защитных лесополос и насаждений, закрепляющих склоны.
    Как и другие обитатели пустынь, лох узколистный чрезвычайно толерантен к абиотическим факторам среды – температуре, влажности почв и воздуха, загазованности, почвенному плодородию, качеству вод и пр. Он хорошо переносит условия города – загазованность и задымленность, – поэтому его можно высаживать вдоль транспортных магистралей. Засухо- и жароустойчив, поэтому способен обходиться без дополнительного увлажнения даже летом в сухих южных регионах. Вместе с тем, переносит и низкие температуры, благополучно зимует без укрытия (лишь изредка подмерзают кончики побегов) в средней полосе России и более северных регионах (относится к 4 зоне зимостойкости). Одно «но»: при ранней осени невызревший прирост подмерзает. Лох узколистный способен расти на засоленных почвах. В Крыму, например, он распространился на крайнем западе и севере, а также на побережье Керченского полуострова, где почвы и грунтовые воды отличаются высоким содержанием солей.
    В настоящих лоховых тугаях растение чрезвычайно декоративно за счет густого серебристо-белого опушения, покрывающего ветки, листья и плоды. В культуре можно добиться такого эффекта, если воссоздать природные условия, неотъемлемые составляющие которых – обилие солнца и достаточное количество влаги. Избыточного увлажнения следует избегать; субстрат должен быть хорошо дренированным. Несмотря на высокую экологическую пластичность, лох узколистный требователен к одному фактору – освещению. Даже полутень для него нежелательна, поскольку при малейшем недостатке света растение слабеет и теряет декоративные свойства.
    Лох узколистный хорошо переносит даже радикальную стрижку, при обрезке «на пень» формируется обильная поросль, благодаря чему растение широко используется для создания живых изгородей. Растет лох быстро, особенно в первые годы жизни.
    Растение легко размножается вегетативным способом – черенками и отводками, возобновляется порослью. Для летнего черенкования (начало июля) используют побеги длиной около 10 см. Часть побега должна быть зеленой, часть одревесневшей (соотношение примерно 2:1). Нижние листья удаляют, оставляя 3 листа. Материал обрабатывают стимулятором роста, высаживают в песок, заглубляя до листьев, накрывают посадки пленкой, притеняют, регулярно поливают и проветривают. Также используют зеленые и одревесневшие черенки, но описанный способ считается наиболее эффективным.
    Отводки делают весной и осенью, но лучше весной, до того как распустятся почки. Для этого отбираются хорошо развитые наружные побеги, идущие от основания куста. Их укладывают в борозды (глубина – до 10 см) и плотно прижимают к почве с помощью деревянных шпилек. Затем засыпают 20 см слоем почвосмеси, состоящей из перегноя, торфа и речного песка (пропорция – 1:1:1), и хорошо поливают. Прикопку нужно регулярно увлажнять и очищать от сорняков. Укоренение занимает 1 – 2 года.
    Размножают лох узколистный и семенами. Они сохраняют всхожесть в течение 3 – 4 лет и прорастают без стратификации. При весеннем посеве основная часть семян дает всходы только на следующий год. А для того чтобы ускорить процесс, их замачивают в воде на 4 суток и затем выдерживают до 3 месяцев во влажном песке или торфе при температуре от 16 до 20 °C, либо стратифицируют 3 месяца в песке или торфе при температуре 1 – 10 °C. Наилучший результат дает осенний посев свежесобранных, очищенных семян. Глубина заделки – до 3 см.
    Лох узколистный устойчив к патогенам. Даже те экземпляры, которые растут на обочинах дорог, на скудных засоленных почвах, в тени и прочих неблагоприятных условиях, крайне редко болеют и поражаются вредителями. Это одно из самых неприхотливых и беспроблемных растений, используемых в озеленении. Вместе с тем, лох узколистный очень декоративен. Он прекрасно сочетается с лиственными и хвойными породами, хорошо смотрится и в моновидовых посадках. Его используют для создания контрастных групп, которые удачно гармонируют с темной зеленью других древесных пород, а также с золотистыми и краснолистными формами кустарников.
    Продолжительность жизни этого неприхотливого растения довольно велика. В Крыму, например, встречаются экземпляры в возрасте около 100 лет, находящиеся в прекрасном состоянии. Так что при правильном уходе лох узколистный на протяжении многих лет будет украшать участок..
    Источник: http://indasad.ru/derevya-i-kustarniki/2501-loch-uzkolistniy-uchod-i-razmnozhenie

    Աճեցման պայմանները
    Հողի պահանջվող բերրիությունը՝ Բարձր
    Միջին
    Ցածր
    Լուսավորությունը՝ արևի տակ
    պայծառ, ցրված
    կիսաստվեր
    ստվեր
    Ջրելը ամռանը՝ առատ
    չափավոր
    քիչ
    Ջրելը ձմռանը՝ առատ
    չափավոր
    քիչ
    Օդի խոնավությունը բարձր՝ >60%
    նորմալ՝ 30% – 60%
    ցածր՝ <30%
    Օդի ջերմաստիճանը ամռանը՝
    Օդի ջերմաստիճանը ձմռանը՝
    Հղումներ

  • Մոշենի

    Մոշենին (անգլ.՝ Dewberry, ռուս.՝ Ежевика, լատ.՝ Rubus), վարդազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույս է կամ թուփ։ Ցողունը փշոտ է, բարձրությունը՝ 100–150 սմ։ Տերևները պարզ կամ բարդ են, կոթունավոր։ Ծաղկաբույլը կիսահովանոց է կամ կարճ ողկույզ, ծաղիկները՝ երկսեռ սպիտակ։ Պտուղը սև, մուգ կարմիր հյութալի բազմակորիզ հատապտուղ է։

    Հղումներ