Category: Ծառեր

Թխկի հովհարանման
Թխկի հովհարանմանը (անգլ․՝ Red emperor maple, Palmate maple, ռուս․՝ Клён дланевидный или веерный, լատ.՝ Acer palmatum), թխկազգիների ընտանիքի, թխկի ցեղի բույս։ Տարածված է Ճապոնիայում, Կորեայում և Չինաստանում, պատկանում է այսպես կոչվախ “Ճապոնական թխկիների” խմբին։

Այս դանդաղ աճող (տարեկան աճը՝ 15սմ դեպի վեր և 30սմ լայնքով), բայց շատ գեղեցիկ, սաղարթավոր ու տերևաթափի ծառերը կամ թփերը շատ հարմար են ինչպես ոչ մեծ բակերը, այնպես էլ մեծ տարածքները զարդարելու համար։
Բարձրությունը՝ մինչև 3 մետր, սաղարթամասի տրամագիծը՝ 5 մետր։ Ապրում է 100-150 տարի։

Աճեցման պայմանները

Սիրում է պայծառ լուսավորություն, խոնավ, պարարտ հող, դիմանում է մինչև -20 ºC ոչ երկարատև ցրտերին։
Տնկելն ու խնամքը

Տնկում են գարնանը կամ աշնանը, բաց արևոտ տեղերում կամ կիսաստվերում։ Խայտաբղետ տերևներ ունեցող տեսակները կիսաստվերում կարող են խամրել կամ կորցնել գույները։
Տնկահորն անում են 70 սմ խորությամբ և մոտ 50 սմ տրամագծով։ Փոսի հատակը եղանով լավ, որքան հնարավոր է խորը փխրցնում են։ Եթե գրունտային ջրերը մոտ են, լցնում են դրենաժային շերտ
Տնկելիս արմատավզիկը պետք է հավասար պահել հողի մակերեսին կամ ամենաշատը 5 սմ թաղված։
Կենդանի պարիսպ տնկելու դեպքում պահպանում են միմյանցից 1,5 մետր հեռավորություն, մնացած դեպքերում՝ առնվազն 2 մետր շրջակա բաց տարածք են թողնում։
Հողախառնուրդը
- Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ – 3 մաս;
- Ճմահող – 2 մաս;
- Ավազ – 1 մաս:
Հողախառնուրդին կարելի է ավելացնել պարարտանյութ (120-150 գրամ նիտրոամոֆոս)։
Հողի թթվայնությունը՝ pH 6.0 – 7.5
Հովհարանման թխկին բավականին պահանջկոտ բույս է, այն մշտապես ուշադրություն է պահանջում՝ պարբերաբար պարարտացում, ոռոգում ու ցողում, հողի փխրեցում, սանիտարական էտ, մուլչացում եւ այլն։
Պարարտացումը
Եթե տնկելիս հողախառնուրդը չի պարարտացվել, ապա հաջորդ գարնանը պետք է պարարտացնել միզանյութով (мочевина) (40 գ/ք․մ․), կալիումային աղերով (калийные соли) (15-25 գ/ք․մ․), սուպերֆոսֆատով (суперфосфат) (30-50 գ/ք․մ․).
Ամռանը, հողը փխրեցնելիս և ջրելիս սնուցել կեմիրայով (100-120 գ/ք․մ․).
Ջրելը
Տնկելուց հետո՝ 20 լիտր ամեն ծառին։ Շոգ եղանակին՝ շաբաթական 10-20 լիտր ամեն ծառին։
Չոր կլիմայական պայմաններում խորհուրդ է տվում վաղ առավոտյան կամ մայրամուտին ցողել ծառի տերևները հեղուկացիրով։
Հողի փխրեցումը
Պարբերաբար և ջրելուց հետո անհրաժեշտ է ոչ մեծ խորությամբ փխրեցնել հողը։
Մուլչացում
Տնկելուց հետո բնի շուրջ, անհրաժեշտ է մուլչացնել հողը 3-5 սանտիմետրանոց տորֆի, խոտի, կամ այլ հարմար նյութի շերտով։
Էտը
Էտելու կարիք չկա։ Կտրում են միայն չորացած և հիվանդ ճյուղերը։

Վնասատուները
- Սպիտակաթևիկ (Whiteflies, Белокрылка);
- Ալրատիզ (Mealybug, мучнистый червец);
- Երկարակնճիթ բզեզը (Polydrusus cervinus, Листовой долгоносик):
Հիվանդությունները
- Կեղծ ալրացողային սնկեր (Powdery mildew, Мучнистая роса);
- Սև բծեր (Black spot, Черная пятнистость)
Զմեռացումը

Ձմռան նախապատրաստությունը սկսում են վաղօրոք։ Ազոտային պարարտանյութերով սնուցումը պետք է դադարեցնել օգոստոսի վերջից, իսկ ջրելն ու հողի փխրեցնելը՝ հոկտեմբերի սկզբից, ինչը կարգելակի նոր շիվերի առաջացումը։ Տերևաթափն ավարտելուն պես մաքրում են բնի շուրջ թափված տերևները։ Օդի բացասական ջերմաստիճաններ սկսելուն պես ցանկալի է սրսկել ծառը պղինձ պարունակող ցանկացած թունաքիմիկատի 3%-ոց լուծույթով։
Երիտասարդ ծառերը ոչ ձնառատ, ցուրտ ձմռանը կարող են ցրտահարվել։ Անհրաժեշտ է ջերմամեկուսացնել արմատի վզիկը։ Ցրտահարման դեպքում խորը էտ են անում, ինչից հետո նոր շիվեր են աճում և սաղարթը վերականգնվում է։
Ցրտահարումից ապահովագրվելու համար, բարակ ու բարձրաբուն ծառերը, մանավանդ տնկելուց հետո առաջին 2-3 տարիներին իմաստ ունի փաթաթել 1-2 շերտ պարկացու կտորով։ Ավելի մեծ տարիքում հավհարանման թղկիի ցրտադիմացկունությունն աճում է։

Թխկի հովհարանմանի աճեցնելը թաղարի մեջ
Ծաղկաթաղարում հովհարանման թխկի աճեցնելն ունի որոշակի յուրահատկություններ։ Կարող է ավելի հաճախ ջրելու, ցողելու և պարարտացնելու անհրաժեշտություն առաջանալ։ Եթե ծառը ձմեռացվել է զով և մութ վայրում, ոչ մի դեպքում չի կարելի անմիջապես դուրս հանել բաց երկնքի կամ արևի տակ։ Անհրաժեշտ է աստիճանաբար վարժեցնել բույսը նոր պայմաններին։

Բազմացում սերմերով
- Սերմերը հավաքում են աշնանը՝ ամբողջովին հասած վիճակում;
- Փորձառու այգեպանները խորհուրդ են տալիս մի քանի ամիս պահել սերմերը սառնարանի բանջարեղենի համար նախատեսված խցում՝ ստրատիֆիկացնել։ Ոմանք էլ անմիջապես ցանում են սերմերը թաղարների մեջ;
- Թաղարի մեջ լցնում են պարարտ ու փխրուն հողախառնուրդ, ապահովում են լավ դրենաժ;
- Հողախառնուրդը լավ ջրում են և սերմերը տեղադրում են մակերեսին։ Սերմերը խորացնել պետք չէ, մի փոքր մատով սեղմելը լիովին բավարար է։
- Թաղարը ծածկում են ապակով կամ թափանցիկ թաղանթով, ինչը ջերմոցային պայմաններ է ստեղծում։ Այնուհետև թաղարը տեղադրում են որևէ տաք ու լուսավոր տեղում;
- Ցանքը անհրաժեշտ է օրը մեկ բացել և օդափոխել;
- Ծիլերի հայտնվելուց հետո ծածկը հանում են;
- 2-3 իսկական տերևներ ունեցող ծիլերը սածիլում են առանձին ծաղկամանների մեջ;
- Բաց գրունտի մեջ տեղափոխում են առնվազն 30 սմ բարձրության ունեցող բույսերը։
Բազմացում կտրոններով

Վեգետատիվ եղանակով հովհարանման թխկիի բազմացումը բավականին բարդ է։
Ճյուղերի կիսափայտացած մասերից մոտ 20 սմ երկարությամբ կտրոններ են ստանում մարտ ամսին, իսկ նույն չափսի մատղաշ կտրոններ կարելի է կտրել մայիս-հունիսին։ Մատղաշ կտրոնների արմատակալման համար անհրաժեշտ է արհեստական մառախուղ ստեղծել։
Կտրոնի վերին ծայրին թողնում են մեկ-երկու տերև։ Պարարտ, փխրուն հողի մեջ տնկելուց առաջ կտրոնի ներքին ծայրը թրջում են, այնուհետև փոշոտում արմատակալումը խթանող նյութի մեջ (Корневин, Гетероауксин): Տնկին ծածկում են հատակը կտրած պլաստիկ շշով։

Հղումներ
April 13, 2020
Ադամածառ
Ադամածառը կամ Պավլովնիան (անգլ․՝ Paulownia, ռուս․՝ Павловния, լատ․՝ Paulównia) տերևաթափ, խոշոր ծառ է՝ մինչև 25 մ բարձրությամբ, հզոր, հաստ ճյուղերով։ Աճում է Չինաստանում, Լաոսում, Վիետնամում, այժմ արդեն աշխարհի բազմաթիվ այլ երկրներում։
Չափազանց արագ է աճում հատկապես երիտասարդ տարիքում։ Հողի նկատմամբ պահանջկոտ չէ։ Լուսասեր է։ Հեշտությամբ է բնային մացառներ առաջացնում, որոնք բարենպաստ պայմաններում հասնում են մինչև 2-3, երբեմն՝ 4 մետր բարձրության։ Դիմանում է մինչև – 25 °C-ի սառնամանիքներին։ Հայաստանում մշակվում է Իջևանում և Բագրատաշենում, որտեղ երբեք չի ցրտահարվում, ուժեղ է աճում, առատորեն ծաղկում և պտղաբերում է։
Երբեմն տարեկան աճը անցնում է 1,5-2 մետրից։ Երևանի պայմաններում լավ է աճում քաղաքի ցածրադիր, տաք շրջաններում։ Արտակարգ ցուրտ ձմռան դեպքում լուրջ ցրտահարվում է, սակայն հաջորդ վեգետացիոն շրջանի ընթացքում սաղարթը լրիվ վերականգնվում է։ Բուսաբանական այգու պայմաններում, ցուրտ ձմռան դեպքում լրիվ ցրտահարվում է։
Արտակարգ դեկորատիվ բույս է, խիստ արևադարձային տեսքով, որը սակայն հեռանկարային է միայն Հայաստանի ցածրադիր, տաք գոտիների համար:

Հաշվառված է պավլովնիայի 7 տեսակ՝

Paulownia tomentosa
1. Ադամածառ կատալպատերև, Paulownia catalpifolia T.Gong ex D.Y.Hong — Павловния катальполистная
2. Ադամածառ երկարավուն, Paulownia elongata S.Y.Hu, Павловния продолговатая
3. Ֆարգեզի ադամածառ, Paulownia fargesii Franch., Павловния Фаргеза
4. Ադամածառ ֆորչունա, Paulownia fortunei (Seem.) Hemsl., Павловния Форчуна
5. Ադամածառ Կավակամի, Paulownia kawakamii T.Itô, Павловния Каваками — այս տեսակից 1997 թվականին, վայրի բնության մեջ, Թայվան կղզում պահպանվել էլ ընդամենը 13 ծառ
6. Թայվանյան ադամածառ, Paulownia taiwaniana T.W.Hu & H.J.Chang, Павлония тайваньская
7. Թաղիքանման ադամածառ, Paulownia tomentosa Steud., Павловния войлочная
Հղումներ
April 4, 2020
Լոնգան
Լոնգանը (անգլ․՝ Longan, ռուս․՝ Лонган, լատ․՝ Dimocarpus longan) Չինաստանում, Թաիլանդում, Վիետնամում և Ինդոնեզիայում աճող մշտադալար, յուրահատուկ համով ուտելի պտուղներ տվող ծառ է։ Չինացիները լոգանի պտուղն անվանում են “վիշապի աչք”։

Հղումներ
- Longan. From Wikipedia, the free encyclopedia․
- Лонган. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.
April 2, 2020
Կումկվատ
Կումկվատը կամ ֆորտունելան (անգլ․՝ Kumquat, ռուս․՝ Кумкват) էկզոտիկ միրգ է, որի համը մանդարինի թթու համ է հիշեցնում: Այն ուտում են հենց նարնջագույն կեղևով: Չինացիներն այս պտուղը ոսկե խնձոր, իսկ ճապոնացիները ոսկե նարինջ են անվանում:

Կումկվատի պտուղները ուժեղ և հաճելի բույր ունեն: Դրանց կեղևն ուղղակի հագեցած է եթերայուղերով:

Այս պտղի հայրենիքը Չինաստանի հարավային շրջաններն են: Կումկվատն ամենափոքր ցիտրուսազգին է համարվում` 3-5 սմ երկարությամբ և 2-4 սմ լայնությամբ:

Այն կարելի է ուտել հում կամ մշակված տարբերակով` մուրաբաների, ցուկատի, չրի կամ մարմելադի տեսքով: Գոյություն ունի կումկվատի մի քանի տարատեսակ: Ամենաօգտակարը համարվում է ճապոնական մեյվա տեսակը:

Վնասատուները
- Վահանակիրը և կեղծ վահանակիրը (Diaspididae, Истинная и ложная щитовки);
- Սարդոստայնային տիզը (Spider mite, Паутинный клещ, Tetranychidae);
- Սպիտակաթևիկ (Белокрылка);
- Ուտիճը (Aphid, Тля)։
ԻՆՉՊԵՍ ՍԵՆՅԱԿԱՅԻՆ ԲՈՒՅՍԵՐԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ ՎՆԱՍԱՏՈՒՆԵՐԻՑ ==>

ԲՈՒՅՍԵՐԻ ԲՈՒԺՄԱՆ ԵՒ ԽՆԱՄՔԻ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ==>

Հղումներ
- Kumquat․ From Wikipedia, the free encyclopedia․
- Кумкват. Материал из Википедии — свободной энциклопедии․
March 31, 2020
Պախիրա
Պախիրան (անգլ․՝ Malabar chestnut, French peanut, Guiana Chestnut, ռուս․՝ Пахира, լատ․՝ Pachira) արևադարձային ծառերի ցեղ է, որը տարածված է Կենտրոնական և Հարավային Ամերիկայում, Աֆրիկայում և Հնդկաստանում:

Պախիրաները պատկանում են փիփերթազգիների ընտանիքին։ հայտնի է շուրջ 77 տեսակ: Դրանք ձևավորում են հնգաթև տերևներով փոքր կամ մեծ ծառեր, իսկ պտուղը օվալաձեւ է, փայտացած, ունի մի շարք խոռոչներ, որոնք պարունակում են բազմաթիվ սերմեր:

Պախիրաներից ամենահայտնին Մալաբարյան շագանակն է (անգլ․՝ Malabar chestnut, French peanut, Guiana chestnut, Provision tree, Saba nut, ռուս․՝ Пахира водная, լատ․՝ Pachira aquatica)։ Բույսեր վաճառող խանութներում այն երբեմն վաճառվում է Փողի ծառ (Money tree), իսկ Չինաստանում՝ Բախտի ծառ (Fortune tree) անվամբ։

Մալաբարյան շագանակի չափսերն ուղղակիորեն կախված են աճեցման պայմաններից: Սենյակային պայմաններում այն դանդաղ է ճում, իսկ բարձրությամբ կարող է հասնել առավելագույնը 3 մետրի: Իսկ ահա բնական պայմաններում մինչև 20 մ բարձրությամբ ծառ է:

Սենյակային պայմաններում մալաբարյան շագանակը չի ծաղկում և պտուղներ չի ձևավորում: Լավ խնամքի պայմաններում այն կարող է մոտ 10 տարի ապրել սենյակում:

Դեկորատիվության, սաղարթի յուրահատուկ գեղեցկության շնորհիվ, տան առատության խորհրդանիշ համարվող մալաբարյան շագանակը ոչ միայն տների ինտերիերն է զարդարում, այլև խանութների ու գրասենյակների մուտքերն ու սրահները։ Բույսն ունի նաև բուժիչ հատկություններ: Արևելյան ժողովրդական բժշկության մեջ դրա կեղևը օգտագործվում է ստամոքսի կամ կոկորդի ցավերի համար: Պտուղները լայնորեն օգտագործվում են խոհարարության մեջ՝ տաք խմիչքներ են պատրաստվում, տապակվում են կամ աղացած վիճակում օգտագործվում են հաց թխելիս:

Մալաբարի շագանակի խնամքը սենյակային պայմաններում

Օդի ջերմաստիճանը: Ամենահարմարավետը +23…+25°C տիրույթն է: Ձմեռը ջերմաստիճանը չպետք է նվազի +16°C-ից։

Օդի խոնավությունը: Օդի խոնավությունը պետք է բարձր լինի՝ մոտ 60%: Բույսը պետք է պարբերաբար ցողել հնեցված ջրով։

Լուսավորությունը։ Լույսը պետք է պայծառ ու ցրված լինի: Հարավ-արևմտյան կամ հարավային պատուհանագոգերը ամենահարմարն են:

Ոռոգումը: Ամռան շոգ օրերին ծառը ջրում են շաբաթական 2 – 3 անգամ ՝ օգտագործելով հնեցված, սենյակային ջերմաստիճանից փոքր-ինչ տաք ջուր: Ձմռան ամիսներին հազվադեպ են ջրում, չթողնելով չորանա հողի վերին շերտը:

Հողախառնուրդը։ Հարմար է հավասար չափերով ճմահողից, տերևային բուսահողից և ավազից պատրաստված հողախառնուրդը։ Ծաղկամանը լավ դրենաժ պետք է ունենա։

Սնուցումը։ Բույսը պարարտացնում են 20 օրը մեկ անգամ՝ սկսած գարնան սկզբից, մինչև խոր աշուն։ Խորհուրդ է տրվում օգտագործել դեկորատիվ-սաղարթային բույսերի համար նախատեսված համալիր պարարտանյութ։

Տեղափոխումը։ Երիտասարդ բույսերը մի փոքր ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխում են տարին մեկ, իսկ մեծերը՝ 2 տարին մեկ։

Բազմացումը։ Սերմերը ցանում են գարնանը, իսկ կտրոնները արմատակալման են դնում ամռան վերջում կամ աշնանը։

Հղումներ
Pachira. From Wikipedia, the free encyclopedia.
Pachira aquatica․From Wikipedia, the free encyclopedia․
Пахира. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.
Пахира водная․ Материал из Википедии — свободной энциклопедии
March 4, 2020
Կարմրան
Կարմրանը, մոշա, իրղուն (անգլ.՝ Tamarix, Salt cedar, ռուս.՝ Гребенщик, Тамарикс, լատ.՝ Tamarix), կարմրանազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ է։
Տարածված է Արարատի, Տավուշի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերում։ Աճում է աղուտ-ալկալի հողերում, չորացած գետերի հուներում, գետափերին, խոնավ վայրերում և այլն։

Հղումներ
January 18, 2019
Պոմելո
Պոմելոն (անգլ․՝ Citrus maxima կամ Citrus grandis, ռուս․՝ Помело, լատ․՝ Citrus maxima) ցիտրուսային ծառ է, որի պտուղները մեծ թուրինջի տեսք ունեն։ Հիմնականում հանդիպում է հարավային և Հարավ-Արևելյան Ասիայում։

Հղումներ
January 16, 2019
Ձիթենի
Ձիթենի (անգլ.՝ Olea, ռուս.՝ Маслина, Олива, լատ.՝ Olea), ձիթենազգիների ընտանիքի բույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։

Տնտեսական նշանակություն ունի միայն մեկը՝

Ձիթենի եվրոպականը (անգլ.՝ Olive, ռուս.՝ Олива европейская, Маслина культурная, Маслина европейская, Оливковое дерево, լատ.՝ Olive europaea): Ձիթենի եվրոպականը մշտադալար մերձարևադարձային պտղատու ծառ է՝ 4-12 մետր բարձրությամբ։ Ապրում է 400-500 տարի, երբեմն՝ 1000 և ավելի։ Սաղարթը՝ լայն բրգաձև երբեմն՝ կախված ճյուղերով։ Տերևները մանր են, երկար, նշտարաձև, օվալաձև, հակադիր, ապրում են 2-3 տարի։ Ծաղիկները մանր են, դեղնասպիտակավուն, երկսեռ՝ հավաքված 8-40-ական հուրանաձև ծաղկաբույլերում։ Պտուղը կորիզապտուղ է, էլիպսաձև, օվալաձև, կշիռը՝ 3-15 գրամ, հասա մաշկով, մանուշակագույն կամ սև, հաճախ մոմանման ֆառով։

Տարածվածությունը

Բնական պայմաններում տարածված է Միջերկրական ծովի շրջանում, ժայռոտ, կրաքարերով հարուստ լեռնալանջերում, ծովի մակարդակից մինչև 500 մ բարձրությունների վրա։ Լավ է աճում գետահովիտների խոր, ալյուվիալ, փուխր հողերում։ Ամենատիպիկ մերձարևադարձային բույսն է, որը չի պտղաբերում արևադարձային շրջաններում և չի ծաղկում բարեխառն գոտու պայմաններում։

Մշակվում է Իսպանիայում, Իտալիայում, Հունաստանում, Պորտուգալիայում, Թուրքիայում, Ալբանիայում, Ղրիմի թերակղզում, Վրաստանում, Թուրքմենստանում, Ադրբեջանում և այլուր։

Հայաստանում աճում է նախկին Նոյեմբերյանի և Մեղրիի շրջաններում։

Կիրառությունը

Ձիթապտուղ, Զեյթուն, Olive, Оливы

Ձիթենու պտուղները արտակարգ հարուստ են ճարպայուղերով։ Պահածոային սորտերը պարունակում են 30-50, իսկ յուղայինները՝ 50-70 տոկոս ճարպեր (չոր նյութի հաշվով)։ Բացի այդ, պտուղներում պարունակվում է միջին հաշվով 10,9 % սպիտակուցներ, իսկ պտղամսում 7,8 % շաքարներ (գլխավորապես գլյուկոզա), ինչպես նաև 2-1 0 % դառը գլյուկոզիդ-օլեուրոպեին, քիչ քանակությամբ կարմիր պիգմենտ, պտղակեղևում՝ էմուլսինա ֆերմենտը։ Պտուղներում և այլ օրգաններում պարունակում է նաև մաննիտ։

Ձիթապտղի յուղը օգտագործվում է ոչ միայն սննդի և հրուշակեղենի, պահածոների արտադրության մեջ, այլ նաև բժշկության բնագավառում, որպես ստամոքսաաղիքային հիվանդությունների, ռախիտի, թոքախտի, դիստրոֆիայի և անեմիայի բուժման միջոց։ Օգտագործվում է նաև ստամոքսի թթվության բարձրացման, ինչպես նաև գեղձաքարային հիվանդությունների դեպքում։

Լայն կիրառում ունի նաև բնափայտը:

Ձիթենու խնամքը սենյակային պայմաններում

Լուսավորվածությունը

Ձիթենին լուսասեր է: Բնակարանում ամենից հարմար տեղը հարավին նայող պատուհանի գոգն է:

Օդի ջերմաստիճանը

Ձիթենին ջերմասեր է: Վեգետացիոն շրջանում օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանը 18-22°С է:

Ձմռանը, սակայն, առավել բերքատվություն ապահովելու համար, անհրաժեշտ է ապահովել ավելի ցածր՝ 10–12°С:

Եթե բերքատվությունը նշանակություն չունի, կարելի է ձմռանն էլ ձիթենին պահել սենյակային ջերմության պայմաններում:

Ջրելը

Ջրում են առատ՝ հողի վերին շերտը չորանալուց հետո: Ջրելիս պետք է համոզվել, որ ջուրը հասավ մինչև թաղարի հատակը: Հողի ամբողջովին չորանալը կարող է կործանել ձիթենին:

Ձմռանը ջրում են ոչ հաճախ՝ ելնելով հողի վերին շերտի վիճակից:

Օդի խոնավությունը

Խոնավասեր է: Տան և չոր կլիմայի պայմաններում, մանավանդ ամռանը ձիթենին ամենօրյա ցողման կարիք ունի: Խորհուրդ է տրվու բույսը ցողել առավոտյան կամ երեկոյան՝ երբ չկա ջրի կաթիլների միջով Արևի ճառագայթներից այրվածքներ ստանալու վտանգ:

Սնուցումը

Ակտիվ աճի շրջանում անհրաժեշտ է ամսական երկու անգամ լրացուցիչ սնուցում ապահովել ձիթենուն: Գարնանը, երբ ակտիվ աճ կա, խորհուրդ է տրվում ազոտով հարուստ պարարտանյութեր տալ, իսկ հետագայում կարելի է օգտագործել կոմպլեքսային պարարտանյութեր:

Էտը

Ձիթենին լավ է տանում էտը, ինչը թույլ է տալիս ստանալ սաղարթի տարբեր տեսքեր: Էտը նախընտրելի է անել գարնանը:

Սովորաբար ծառի բարձրությունը սահմանափակում են 80 սանտիմետրով: Առաջին հերթին հեռացման ենթակա են միմյանց խագարող ճյուղերը, ընդորում, հեռացնում են ավելի հները կամ թույլ զարգացած ճուղը: Պետք է հաշվի առնել, որ առավել բերքատու են նախորդ տարի աճած ճյուղերը:

Տեղափոխումը

Լավ աճող ձիթենին երկու տարին մեկ ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ տեղափոխելու կարիք ունի:

Ցանկալի է տեղափոխումն անել առանց արմատներն ու հողագունդը վնասելու:

Հողախառնուրդը

Ձիթենին պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ, թերևս չի տանում միայն հողի բարձր թթվայնությունը:

Ամենանախընտրելին հողախառնուրդի հետևյալ բաղադրությունն է՝

Հավասար չափերով
- տորֆ,
- ճմահող,
- գետի ավազ,
- փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ:
Բազմացումը

Որպես կանոն ձիթենին բազմացնում են կտրոններով, քանի որ կորիզով բազմացնելը բավականին աշխատատար գործընթաց է ու կորիզից աճած ձիթենին սկսում է ծաղկել ու պտղաբերել միայն 10 տարի անց:

Կտրոնով բազմացնելու համար

Կտրոնները կտրում են ամռանը: Կտրում են 2-4 տարեկան ճյուղերի վերին, մոտ 20 սմ երկարությամբ մասը: Կտրոնի հաստությունը պետք է լինի մոտ 3-4 սմ:

Ցանկալի է կտրոնը մի քանի ժամով ընկղմել արմատների գոյացումը խթանող լուծույթի մեջ («Экосил», «Корневин»), ինչից հետո կամ դնել ջրի մեջ և սպասել արմատների հայտնվելուն, կամ էլ կեսի չափով խրել խոնավ ավազային սուբստրատի մեջ:

Արմատակալումը հաջողելու համար կարևոր է, որ կտրոնը լինի լավ լուսավորված, բայց ոչ արևի ուղիղ ճառագայթների տակ, օդի ջերմաստիճանը լինի ոչ պակաս +20°С-ից և ապահովվի օդի բարձր խոնավությունը: Բարձր խոնավությունն ապահովում են ծածկելով կտրոնը շշով կամ ցելոֆանով և պարբերաբար ճրով ցողելով:

Մոտ մեկ ամսից կտրոնից նոր ճյուղեր կառաջանան:
```
Սերմից աճեցված ձիթենին պտղաբերության փուլին հասնում է 12 տարեկանում, իսկ կտրոնից աճեցվածը առաջին բերքը տալիս է 3-4-րդ տարում:
```
Հիվանդություններն ու վնասատուները

Ձիթենիները հիվանդությունների և վնասատուների նկատմամբ լավ դիմադրողականություն ունեն, սակայն գերխոնավ և լույսի պակաս ունեցող միջավայրում կամ վատ խնամքից առաջացած այլ հետևանքներով կարող են ենթարկվել ախտածին սնկերի, բակտերիաների ու վնասատու միջատների հարձակմանը:

Ձիթենու ամենավտանգավոր հիվանդությունը տուբերկուլյոզն է, որը, խորացման դեպքում, բուժել համարյա անհնար է: Հիվանդությունն ուղեկցվում է բնի ու ճյուղերի վրա մեծ բշտիկների առաջամամբ:

Սկզբնական շրջանում, առաջին վարակված ճյուղերը պետք է անմիջապես կտրել բշտիկներն ու մշակել պղնձարջասպով:

Գերխոնավության պայմաններում բույսի վրա կարող են հայտնվել բծեր, ժանգ կամ տարբեր բտածություններ: Սնկային այդ գոյացությունները կարելի է վերացնել հետևյալ ֆուգիցիդների օգնությամբ՝ «Максим», «Фундазол», «Скор»:

Մակաբույծ միջատներից ձիթենու համար վտանգավոր է ձիթենու ցեցը, սպիտակաթևիկը և վահանամիջատը: Դրանց դեմ պայքարի համար կիրառում են՝ «Актара», «Актеллик», «Децис», ինչպես նաև «Карбофос» и «Пиретрум»

Հղումներ
August 12, 2018
Սրճենի
Սրճենին (անգլ․՝ A coffee tree, ռուս․՝ Кофейное дерево, լատ․՝ Coffea), տորոնազգիների ընտանիքի մշտադալար ծառերի և թփերի ցեղ է։ Հայտնի է սրճենու մոտ 50 տեսակ՝ տարածված Աֆրիկայի և Ասիայի արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում։ Մշակվում է 4-5 տեսակ։

Սրճենու հայրենիքը արևադարձային Եթովպիան է, բայց ամենատարածվածը արաբական սրճենին է, որից ստացվում է ամենաբարձրորակ սուրճը։ Սուրճի այս տեսակը կոչվում է «արաբիկա»։ Այժմ աշխարհի սրճենու բոլոր ծառատեսակների 90 %-ը պատկանում է «արաբիկա» տեսակին։

Սրճենին տալիս է հարուստ վառ կարմիր պտուղներ՝ սերմեր։ Այս բարձրահասակ թուփը վայրի բնության մեջ կարող է հասնել 8-ից 10 մ բարձրության: Ծաղկաբույլերի գույնը սպիտակ կամ սպիտակավուն է։ Մշակության մեջ բույսը կարճացնում են մինչև 150-ից 250 սմ բարձրության, ինչը շատ ավելի հեշտ է դարձնում խնամքը և բերքահավաքը:

Սրճենին բնութագրվում է աճի և զարգացման միջին տեմպերով, տարեկան աճը կազմում է 50–100 մմ։ Կյանքի տևողությունը ուղղակիորեն կապված է բույսի աճի համար բարենպաստ կլիմայական պայմաններից: Գիտությանը հայտնի են սրճենիներ, որոնք ավելի քան 100 տարեկան են, և դրանք չեն դադարում պտուղ տալ։

Սրճենին ծաղկում է ապրիլ-հոկտեմբեր ամիսներին։ Դրանից հետո ճյուղերի վրա պտուղներ են գոյանում, որոնք կարելի է ուտել։ Առաջին անգամ սերմից աճեցված սրճենին ծաղկում և պտուղ է տալիս 3-4 տարեկանում։

Խնամքը սենյակային պայմաններում
- Օդի ջերմաստիճանը. Գարնանից՝ աշուն՝ 20-ից 30 աստիճան, իսկ ձմռանը՝ 12-ից 15 աստիճան:
- Օդի խոնավությունը. Պետք է բարձր լինի (մոտ 70%): Ամռան շոգ և չոր ամիսներին սրճենին ամեն օր ցողում են հնեցված, փափուկ ջրով: Ամիսը մեկ անգամ թուփը խորհուրդ է տրվում ցողել փայտի մոխրի թուրմով, որն օգտագործվում է հիվանդությունների և վնասատուների առաջացումը կանխելու համար։ Ցուրտ եղանակին սաղարթը ցողել չի կարելի։
- Լուսավորությունը. Արհեստական լուսավորություն կամ ցրված արևի լույս: Սենյակում լավագույն տեղը արևմտյան կամ հյուսիսային պատուհանագոգն է:
- Ոռոգումը. Ջրում են լավ հնեցված, փափուկ ջրով։ Ամռանը ջրում են երկու օրը մեկ (առնվազն), իսկ ձմռան ամիսներին՝ հողախառնուրդի վերին շերտի չորանալուց հետո։
- Հողախառնուրդը. Պետք է լինի մի փոքր թթվային: Ինքնուրույն պատրաստելիս, հավասար չափերով խառնում են տորֆ, այգու հող, փտած գոմաղբ և գետի ավազ։ Ծաղկամանի հատակին լավ դրենաժային շերտ են լցնվում։ Հողի թթվայնությունը պահպանելու համար, 30 օրը մեկ անգամ, բույսը ջրում են թթվացված ջրով՝ 1 գ կիտրոնաթթուն լուծելով 1 լիտր ջրի մեջ։
- Պարարտացումը. Օրգանական կամ հանքային պարարտանյութերով, փոխնեփոխ, բույսը սնուցում են 15 օրը մեկ անգամ։
- Տեղափոխումը. Բույսը այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխում են, երբ արմատներն այլևս չեն տեղավորվում ծաղկամանի մեջ (մոտավորապես 3 տարին մեկ):
- Բազմացումը. Սերմերի կամ տնկաշիվերի միջոցով։ Սերմերով բազմացնելիս, դրանք չեն թաղում, այլ հարթ կողմով դնում են հողի մակերեսին։ Հակառակ դեպքում սերմերը կարող է փտել: Ցանքը ջրում են մի փոքր տաք ջրով: Ցանքը ծածկում են ապակիով կամ թաղանթով։ Անհրաժեշտ է պարբերաբար օդափոխել ցանքը. դրա համար 3-4 օրը մեկ, երեք ժամով ծածկը բացում են։
Տնկաշիվերով բազմացան համար օգտագործում են անցյալ տարվա ճյուղերը, ընդորում յուրաքանչյուր կտրոն պետք է ունենա 2 հանգույց։ Նախքան տնկելը, կտրոնները մի քանի ժամ պահում են հետերոաքսինի լուծույթում։ Այնուհետեւ դրանք տնկում են 1 մաս տորֆից և 1 մաս ավազից բաղկացած խառնուրդի մեջ։ Կտրոնները տնկում են մոտ 30 մմ խորությամբ:
- Խնամքի առանձնահատկությունները. Բույսը շատ վատ է արձագանքում նույնիսկ թույլ միջանցիկ քամիներին և արմատներում ջրի լճացմանը: Ձմռանը թուփը զով պայմաններում հանգստի կարիք ունի։ Պետք է հեռու դնել աշխատող ջեռուցման սարքերից:
Բարդություններ
- Տերևների եզրերի մգացում և չորացում: Սենյակի օդը չափազանց չոր է։
- Սաղարթը դեղնում է: Արմատային համակարգը փտել է։
- Տերևի վրա ձևավորվում են շագանակագույն բծեր: Ազոտի պակաս հաղում։
- Տերեւների վրա ծակեր են հայտնվում։ Արևայրուկի հետեւանք։
- Երիտասարդ տերևները դեղնում են պահպանելով կանաչ երակներ: Հողը բավականաչափ թթվային չէ:
- Սաղարթը դեղնում է, տերևները սկսում են փտել և թափվել: Շատ ջրելու և վատ դրենաժի հետևանք։
- Տերևաթափ ձմռանը: Թուփը զգում է լույսի սուր պակաս։
- Չափազանց դանդաղ աճ: Հողախառնուրդում սննդանյութերի պակաս։
- Տերևները ճզմվում են, առաջանում են դեղին երանգի բծեր։ Հողում կալիումի պակաս կամ կոշտ ջրով ջրելու հետևանք։
- Տերևները ծածկված են շագանակագույն կամ մանուշակագույն բծերով: Հողախառնուրդում ֆոսֆորի չափազանց ցածր պարունակություն:
- Երիտասարդ տերևները գունատ դեղնավուն են և շատ փոքր: Հողում երկաթի պակաս կա։
- Բույսի վրա ամենից հաճախ տեղավորվում են այնպիսի վնասատուներ, ինչպիսիք են ալրատիզը, վահանամիջատները և սարդոստայնային տիզը:
Արտաքին հղումներ
July 8, 2018
Թխկի
Թխկի (անգլ.՝ Maple, ռուս.՝ Клен, լատ.՝ Acer), թխկազգիների ընտանիքի տերևաթափ ենթաընտանիքի ծառերի կամ թփերի ցեղ։
Թխկու շուրջ 150 ներկայացուցիչները բնականորեն աճում են հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն և մերձարևադարձային գոտիներում։ Դրանք տարբեր մեծության ծառեր են և խոշոր թփեր։

Տարածումը Հայաստանում

Տարածված է Տավուշի, Լոռու, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերի անտառներում, լեռնալանջերին, Երևանի շրջակայքում և այլն։
Հայաստանում աճում է միայն հյուսիսային անտառային շրջաններին մերձալպյան անտառներում՝ սկսած 1600 մ բարձրությունից։ Հանդիպում է հաճարենու, կաղնու, կեչու և այլ տեսակների հետ խառը։ Միջին աճեցողության ծառ է՝ մինչև 15-16 բարձրությամբ և 40-60 սմ բնի տրամագծով։
Լայն կիրառություն ունի Հյուսիսային Հայաստանի վերին գոտու անտառային մշակույթներում։ Կանաչապատման պրակտիկայում քիչ է օգտագործվում։
Հիրիկանյան թխկին մինչև 20 մ բարձրությամբ ծառ է՝ տարածված Կովկասում, Իրանում, Թուրքիայում։
Հայաստանում հանդիպում է Զանգեզուրում, Վայքում, Մեղրիում՝ սկսած 1000 մ բարձրությունից մինչև անտառի վերին եզրը։ Մաքուր ծառուտներ չի կազմակերպում, աճում է կաղնու և բոխու անտառների համեմատաբար խոնավ աճատեղերում։ Վերաճը բավարար է։ Չորադիմացկուն է, ջերմասեր, դիմանում է նաև որոշակի սառնամանիքներին։
Լուսասեր է, պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ։ Գնահատվում է նաև որպես մեղրատու։ Բնափայտը սպիտակ է, ամուր և գեղեցիկ նախշերով։ Պիտանի է անտառային մշակույթներում և կանաչ տնկարկներում օգտագործելու համար։ Գեղեցիկ կամ դուրեկան թխկին միջին աճեցողության ծառ է՝ մինչև 15մ պարձրությամբ և 40-50սմ բնի տրամագծով։
Բարձր գեղազարդ է, պիտանի հանրապետության ցածրադիր բնակավայրրի կանաչապատման համար։
Վրացական թխկին ցածրաճ ծառ է՝ մինչև 6-8 մ բարձրությամբ և 50-60սմ բնի տրամագծով։ Երկարակյաց է՝ ապրում է մինչև 300 տարի։ Տարածված է Կովկասում և Իրանում, հանդիսանում է քսերոֆիլ բուսականության տիպիկ ներկայացուցիչ։
Հայաստանում հանդիպում է արիդային բոլոր տարածաշրջանների ստորին և միջին լեռնային գոտիներում՝ մինչև 1600 մ բարձրությունները։ Տերևները կոշտ են, եռբլթականի, որով և հեշտությամբ տարբերվում են Հայաստանում տարածված մյուս տեսակներից։ Պտուղները հասունանում են հուլիս-օգոստոս ամիսներին, որոնք մեծ մասամբ վնասվում են տարբեր վնասատուների կողմից և կորցնում կենսունակությունը։
Ինքնացանկը մեծ մասամբ բացակայում է։ Չափազանց չորադիմացկուն և լուսասեր, ոչ պահանջկոտ հողի նկատմամբ։ Հանդիպում է «լուսավոր» անտառների (լայնատեր սաղարթավոր և գիհու տեսակների) կազմում, մաքուր ծառուտներ գրեթե չի կազմակերպում։ Հեռանկարային է չոր, քարքարոտ, էրոզացված լեռնալանջերի անտառապատման համար։ Հայաստանի կանաչապատման մեջ, տարբեր տիպի ու կատեգորիայի տնկարկներում օգտագործվում են նաև թխկու բազմաթիվ ներմուծված տեսակներ։ Դրանցից լայն տարածում ունեն հատկապես կեղծ սոսիատերև (A. pseudoplatanus L.), թաթարական (A. tataricum L.). հովհարանման (A. palmatum Thunb.) ու հացենատերև (A. negundo L.) թխկիները։

Ներկայացուցիչներ

Թխկի դուրեկան

Թխկի դուրեկանը (լատ.՝ Acer laetum) հանդիպում է միայն Տավուշի մարզի անտառների համեմատաբար խոնավ հողերում (ստորին և միջին լեռնային գոտիներում)։

Թխկի Տրաուտվետերի

Թխկի Տրաուտվետերի կամ բարձրլեռնայինը Կովկասի բնաշխարհիկ է, հանդիպում է Տավուշի և Լոռու մարզերի վերին լեռնային գոտու (1600-2000 մ բարձրություններում) հյուսիսային լանջերին։

Հղումներ
April 9, 2018