Շանբերան կամ առյուծաբերան (անգլ.՝ Dragon flowers կամ Snapdragons, ռուս.՝ Льви́ный зев, Антирри́нум, լատ.՝ Antirrhínum), խլածաղկազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա դեկորատիվ խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։ Հայաստանում մշակության մեջ է 1 տեսակ՝ Շանբերան խոշորը (Antirrhínum majus)։
Շանբերանը սկսում է ծաղկել գարնան վերջին ու շարունակում է մինչև աշնան առաջին ցրտերը:
Շանբերանը բազմամյա բույս է, սակայն հաճախ աճեցվում է որպես միամյա: Ցրտադիմացկուն լինելով այն կարող է ձմեռել խորը էտված և ծածկված վիճակում ու ծաղկել հաջորդ գարնանը:

Բազմացումը

Շանբերանի սերմերը մի քանի տարի պահպանում են իրենց ծլողունակությունը: Ցանել կարելի է և՛ անմիջապես բաց գրունտում, և՛ սածիլավորել: Սերմերը ծլում են 2,5-3 շաբաթ անց:

Հողը

Շանբերանի  աճի համար թեթև և պարատ հողը ամենահարմարավետն է, իսկ հողի լավագույն կազմը՝ հավասար չափերով ավազի, տորֆի և կոմպոստի խարնուրդը: Հողի ամենահարմարավետ թթվայնությունը՝ рН 6-8:
Տնկելը
Շանբերանը կարելի է աճեցնել ինչպես բաց, արևկող տեղում, այնպես էլ կիսաստվերում: Բարձրահասակ տեսակները տնկում են միմյանցից 40-50 սմ հեռավորությամբ, միջնահասկաները՝ 30 սմ, ցածրահասակները՝ 20 սմ, իսկ գաջաջները՝ 15 սմ:
Սածիլը պետք է տնկել լավ խոնավեցված գրունտի մեջ:

Խնամքը

Շանբերանը պահանջկոտ բույս չէ, առանձնահատուկ խնամքի կարիք չունի: Պարբերաբար ջրել, փխրեցնել հողը և մաքրել մոլախոտերից, անհրաժեշտության դեպքում, լրացուցիչ սնուցում տալ՝ ահա ամբողջ խնամքը:
Ջրել անհրաժեշտ է միայն խիստ չոր, անանձրև եղանակին՝ գերադասելի է վաղ առավորտյան: Ջրելու հաջորդ օրը կամ նույն երեկոյան ցանկալի է փխրեցնել հողը և քաղհանել մոլախոտերը:
Բարձրահասակ տեսակները ցանկալի է կապել խշմարի: Թոշնող ծաղիկները պոկում են, որպեսզի բույսը այլևս ուժ չծաղսի դրանց վրա:
Եթե ուզում եք շնաբերանը երկար ծաղկի, թույլ մի տվեք այն սերմնազամբյուղներ ձևավորի: Հենց վերջին ծաղիկները թոշնեն, պետք է ամենաներքևի ծաղիկի տակից կտրել ծաղկաբույլի շյուղը, ինչից հետո նոր ընձյուղներ կառաջանան ու կծաղկեն:
Եթե շնաբերանը աճեցնում եք որպես բազմամյա ծաղիկ, ուշ աշնանը կտրեք դրա բոլոր ճյուղերը, թողնելով հողի մակերեսից 5-8 սմ բարձրության վրա և ծածկեք բույսը փայտի սղոցուքի ու տորֆի խառնուրդով կամ, պարզապես, չոր տերևներով:
Եթե շնաբերանն աճեցնում եք որպես միամյա ծաղիկ, ապա պետք է ժամանակին կտրել ծաղկելն ավարտած ծաղկաբույլերը, որպեսզի սերմեր չառաջանան և ինքնացանում տեղի չունենա:

Երբ և ինչպես հավաքել շանբերանի սերմերը

Շանբերանի սերմերը հավաքում են երդ դրանք դեռ ամբողջովին հասունացած չեն: Հետո դրանք չոր, լավ օդափոխվող տեղում թողնում են հասունանալու համար: Սերմերը հավաքելու համար կտրում են ծաղկաբույլի վերին, դեռ ծաղկող հատվածը իսկ ներքևի մասի վրա թղթե տոպրակ հագցնում, ներքևից տոպրակի բերանը կապում ու ճյուղը կտրում են:
Տոպրակը, շրջված վիճակում կաղում են չոր, լավ օդափոխվող տեղում և սպասում, մինչև սերմնազամբյուղները հասունանալով պահտեն և դուրս թափեն սերմերը:
Հավաքված սերմերն այնուհետև լցնում են ստվարաթղթե կամ թղթե արկղիկների մեջ ու պահում չոր տեղում՝ +3-5 ºC ջերմությամբ միջավայրում:

Հղումներ

• Շանբերան: Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից:
• Antirrhinum. From Wikipedia, the free encyclopedia.
• Льви́ный зев. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.