Ձիու թրիքը պարունակում է ազոտ, կալիում,  լուսածին (ֆոսֆոր) և մի շարք այլ օգտակար նյութեր: Այն կիրառելի է բույսերի մեծամասնության սնուցման համար:

Ավելի ստույգ կազմն այսպիսին է՝

• ջուր – մոտ 70%;
• օրգանիկա – մոտ 20%;
• կալիում – 0,2 – 0,8 %;
• ազոտ – 0,3-0,8%;
• ֆոսֆոր – 0,3 до 0,7%;
• կալցիում – մոտ 0, 35%:

Ձիու գոմաղբի կրրառումը՝

• ապահովում է բույսերը համարյա բոլոր անհրաժեշտ տարրերով;
• խթանում է հողի միկրոօրգանիզմների կենսագործունեությունը;
• բարելավում է հողի կառուցվածքը, փխրեցնում է այն;
• ավելացնում է ածխածին գազի քանակը հողում:

Ձիու գոմաղբը դասակարգում են որպես՝

• թարմ;
• մասնակի փտած;
• լավ փտած;
• փթիր (վերջնականապես քայքայված):

Ձիու թարմ գոմաղբը խորհուրդ չի տրվում օգտագործել: Ազոտի մեծ քանակությունը կարող է այրել բույսերի արմատները, բացի այդ թարմ գոմաղբում կարող են մեծ քանակությամբ սնկային մանրեներ և գելմինտներ լինել, որոնցով կվարկվի պարտեզը:
Մյուս կողմից, ձիու թարմ գոմաղբը լավ պարարտանյութ է ծաղիկների համար, մասնավորապես, վարդերի: Ծաղիկների սնուցման համար պատրաստվում է ջրային լուծույթ՝ 1 կգ գոմաղբը 10 լիտր ջրում, որով, 24 ժամ պահելուց հետո ու ավելացնելով ևս 10 լիտր ջուր, ջրում են ծաղիկները:

Ձիու թարմ գոմաղբը մարգերի համար բնական ջեռուցիչ է, դրա "այրման" աստիճանը հասնում է + 33°С, ինչը թույլ է տալիս ցուրտ կլիմայում ջերմասեր բույսեր աճեցնել:

Ձիու մասնակի փտած գոմաղբը օգտագործում են կիսաջրիկ վիճակում՝ բանջարաբոստանային մշակաբույսերը և ծաղիկները սնուցելու համար: Այդ գոմաղբը կարելի է նաև խառնել հողի վերին շերտի հետ կամ աշնանը պարզապես լցնել հողի մակերեսին:
Մասնակի փտած գոմաղբով սնուցմանը շատ լավ են “արձագանքում” դդումը, դդմիկը, վարունգը, կաղամբը, սպանախը, նեխուրը:  Հողը պարարտացնելու հաջորդող տարին, նույն տեղում հարմար է աճեցնել կարտոֆիլ, լոլիկ, գազար, ճակնդեղ և այլ պալարային բույսեր:
Մասնակի փտած գոմղբով կարելի է ցանքածածկ անել վարդի թփերի շուրջ:
Ձիու լավ փտած գոմաղբը օգտագործվում է ինչպես բույսերի պարարտացման համար, այնպես էլ սածիլների համար հողախառնուրդ պատրաստելիս: Որպես կանոն, հողախառնուրդում ներառում են 1 մաս ձիու լավ փտած գոմաղբ և 2 մաս ճմահող կամ այգու հող:
Փթիրը վերջնականապես փտած գոմաղբն է: Այդ վիճակում այն ամենաարժեքավոր օրգանական պարարտանյութն է համարվում: Փթիրը կիրառելի է այգու բոլոր բույսերի սնուցման համար:

Ձիու գոմաղբի օգտագործման տարբեր ձևեր կան, այն կիրառելի է թե՛ թարմ վիճակում, թե՛ հնացած ու չորացած:

Ձիու գոմաղբը, ցանկացած փուլում, կարելի է ավելացնել կոմպոստին:

Բույսերի համար ամենակարևոր սնուցման նյութերից մեկը, մանավանդ աճի սկզբնական փուլում, ազոտն է:  Ազոտ կարելի է ստանալ տարբեր աղբյուրներից, սակայն ամենամատչելին դրանցից կանաչ խոտն է: Խոտի թուրմով բույսերի սնուցումը ամենաէժան, բայց շատ արդյունավետ ձևն է:

Եղինջի թուրմ

Եղինջից պատրաստված թուրմը կիրառելի է համարյա բոլոր մշակաբույսերի համար, այն հարուստ է ազոտով և այլ օգտակար տարրերով: Մանրամասն եղինջի և դրանից պատրաստվող սննդարար թուրմերի մասին կարդացեք այստեղ:

Մոլախոտերի թուրմ

Բույսերի համար սննդարար թուրմ կարելի է պատրաստել համարյա բոլոր մոլախոտերից: Քարխոտը, վայրի մանանեխը, օշինդրը, երիցուկը, երեքնուկը, բոլորի կանաչ զանգվածն էլ կարելի է օգտագործել սննդարար թուրմ պատրաստելու համար: Կարելի է ավելացնել նաև գազոնի հնձած խոտը:
Թուրմ պատրաստելու համար, մոլախոտերի կանաչ զանգվածը կտրատում կամ աղում են և լցնում տակառի կամ այլ հարմար անոթի մեջ՝ մոտավորապես անոթի բարձրության 2/3 չափով: Վրան լցվում է այնքան ջուր, որ ծածկի ողջ կանաչ զանգվածը:
Որպես մերան կարելի է ավելացնել մի քիչ նախկինում պատրաստված թուրմ, կամ պատրաստի կոմպոստ, փտած գոմաղբ, թթվի ջուր:
Ոչ ցուրտ եղանակին, 7-10 օր անց թուրմը եռ գալուց հետո պատրաստ կլինի: Պատրաստ լինելու մասին վկայում է թուրմին բնորոշ սուր հոտը:
Ստացված թուրմը բացում են ջրով՝ 1:10 հարաբերակցությամբ և դրանով ջրում են բույսերը:
Մոլախոտի թուրմով բույսերի սնուցում կարելի է անել ամսական 2-3 անգամ:
Չնայած պատրաստման շատ պարզ եղանակին, մոլախոտերի թուրմը շատ լավ պարարտացնում է հողը, իսկ առաջացած թափոնը՝ նեխած խոտի մնացուկները նույնպես կարելի է օգտագործել՝ որպես պարարտանյութ խառնելով հողի վերին շերտի հետ կամ որպես ցանքածածկ:

1. Ամոնյակի սուլֆատ;
2. Կարբամիդ;
3. Դիամոնիումֆոսֆատ;
4. Կալիում;
5. Մագնիում;
6. Ծծումբ;
7. Կավիճ;
8. Սոդա;
9. Բոր;
10. Կալցիում:

Թռրչնի ծերտը իրավամբ համարվում է ամենաարժեքավոր օրգանական պարարտանյութը: Այն պարունակում է ազոտ, կալիում,  լուսածին (ֆոսֆոր), և մագնիում: Ընդորում, այդ բաղադրիչների խտությունը 3-4 անգամ բարձր է քան այլ օրգանական պարարտանյութերում:
Բացի այդ թռչնի ծերտում կա կոբալտ, ցինկ, բոր և ծծումբ:
Բերքատվության վրա հավի ծերտը համարյա նույն ազդեցությունն ունի, ինչ համակցված, հանքային պարարտանյութերը:  Քանի որ հավի ծերտի միջի օգտակար նյութերը աստիճանաբար են ազատվում ու ազդում բույսերի վրա, սնուցման ազդեցությունը շարունակվում է 2-3 տարի:
Թարմ վիճակում հավի ծերտը չեն օգտագործում, քանի որ պարունակում է մեծ քանակությամբ միզաթթու, որը կարող է այրել բույսերի արմատները:
Թարմ ծերտից կարելի է պատրաստել պարարտացնող լուծույթ: Մեկ լիտր թարմ ծերտը խառնում են 20 լիտր ջրի հետ և բացոդյա պահում 6-10 օր: Ստացված լուծույթով չի կարելի ջրել արմատներին մոտ՝ միջշարքային որոգում են անում: Խորհուրդ է տրվում նման սնուցում անել բույսերը լավ ջրելուց կամ անձրևից հետո:
Թարմ ծերտը ավելացնում են կոմպոստին՝ միախառնելով չոր տերևների, փայտի սղոցուքի, տորֆի, խոտի, այգու օրգանական այլ մնացորդների և հողի հետ: Ծերտի առկայությունը կոմպոստում էականորեն արագացնում է կոմպոստի հասունացումը:
Լավ պայմանների դեպքում, աշնանը կուտակած կոմպոստը հաջորդ գարնանը պատրաստ կլինի, միզանյութը և ամոնիակը ցնդած կլինեն:

Թռչնի ծերտի թուրմ

Ազոտով հարուստ պարարտանյութ է: Պատրաստվում է հեշտ ու արագ: Ոչ թարմ, թռչնի փտած ծերտը բացում են ջրով, լավ խառնում և պահում 2-3 օր: Ստացված թուրմը պետք է լինի թույլ թեյի գույնի: Եթե ավելի մուգ գույնի է, ապա ավելացնում են այնքան ջուր, որ թուրմը անհրաժեշտ գույն ունենա:

Ուշադրություն: Թռչնի թարմ ծերտը կարող է պարունակել մեծ քանակությամբ հելմինտների ձվեր, ուստի խորհուրդ է տրվում աշխատել խալաթով ու ռետինե ձեռնոցներով:
Չոր ծերտի փոշին էլ է վտանգավոր, քանի որ կարող է մեծ քանակությամբ մարդու համար հիվանդածին է միկրոօրգանիզմներ պարունակել:

Ինչպես պարարտացնել

• Վերը նշված  թարմ ծերտի լուծույթով կամ  ծերտի թուրմով  բույսերը սնուցում են դրանք նախապես լավ ջրելուց հետո, ինչը ավելի նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում օգտակար նյութերը կլանելու համար:
• Սնուցումն անում են ոչ թե նամիջապես արմատների մոտ, այլ շարքերի արանքում:
• Խորհուրդ է տրվում այդպիսի սնուցումներ անել ոչ հաճախ քան շաբաթը մեկ անգամ:
• Թռչնի ծերտով պատրաստված կոմպոստը կամ չոր, փտած ծերտը հողի վրա, որպես ցանկածածկ դնելու լավագույն ժամանակը աշունն է: Գարնանը նույն բանն անելը հակացուցված է, քանի որ կարող է դանդաղեցնել բերքի հասունացումը: Թերևս միայն ավազուտներում կարելի է օգտագործել գարնանային ցանքածածկում թռչնի ծերտից պատրաստված կոմպոստով:
• Չոր, փտած թռչնի ծերտով հողը պարարտացնում են ամեն քառակուսի մետրին 2-3 կգ լցնելով, ինչից հետո խառնում են հողի մակերեսային շերտի հետ:

Տորֆը օգտակար հանածո է, որն առաջանում է ճահճում աճող բույսերի բնական չորացման և առատ խոնավության ու օդի դժվարեցված ներհոսքի պայմաններում ոչ լրիվ տրոհման պրոցեսում։

 Տորֆի օրգանական նյութը բաղկացած է քայքայման տարբեր աստիճաններում գտնվող բուսական մնացորդներից։
Ըստ առաջացման պայմանների և հատկությաունների տորֆերը բաժանվում են

• վերնատորֆի (թույլ քայքայված)
• միջանկյալ տիպի (միջին քայքայվածության)
• ներքնատորֆի (խիստ քայքայված)

Տորֆն ունի բարդ քիմիական կազմություն, որը որոշվում է նրա ծագման պայմաններով, բուսական մնացորդների քիմ. կազմությամբ և քայքայման աստիճանով։ Տորֆի զանգվածի տարրային կազմն է.

• ածխածին` 50-60%
• ջրածին 5-6.5%
• թթվածին` 30-40 %
• ազոտ` 1-3%
• ծծումբ` 0.1-1.5%

Տորֆը պարտեզում կարելի է օգտագործել որպես պարարտանյութ, որպես ցանքածածկ, որպես հողախառնուրդների բաղադրիչ, որպես կոմպոստի նյութ:
Տորֆի միջի ազոտը քիչ է և դժվար յուրացվելի բույսերի համար, ուստի երբ տորֆն օգտագործվում է բույսերի պարարտացման համար, ապա համատեղվում է այլ՝ ազոտով հարուստ օրգանական պարարտանյութերի հետ:

Կիրառումը ջերմոցներում

Տորֆն ունի խոնավություն կլանելու հատկություն, ինչն անփոխարինելի է դարձնում այն ջերմոցների համար, որտեղ օդը միշտ բարձր խոնավություն ունի: Բացի այդ տորֆի կիրառումը որպես պարարտանյութ նվազեցնում է ախտածին մանրեների պարունակությունը հողում, ինչը, փակ գրունտի պայմաններում, կարևոր է:

Ջերմոցներում բարձր բերք ստանալու համար, հողը ամեն տարի պետք է նորացվի: Տորֆով պարարտացնելն այդ դեպքում ամենահարմար տարբերակն է: Տորֆի ծավալը հողի մեջ կարելի է հասցնել մինչև 70%, պայմանով, որ կկիրառվեն նաև ազոտով հարուստ այլ պարարտանյութեր:

Տորֆային գրունտի բաղադրատոմս.

• Պարտեզի հող – 40%;
• Ներքնատորֆ – 40%;
• Կովի գոմաղբ – 10%;
• Փայտի մոխիր – 5%;
• Փայտի սղոցուք -5 %.

Տորֆային կոմպոստ

Տորֆը օգտակար տարրերով  հարստացնելու ամենահեշտ ձևը դրա հիմքի վրա կոմպոստ պատրաստելն է:

Տորֆի կիրառման օգուտները

• Տորֆով խառնված գրունտը դառնում է ավելի թեթև, ծակոտկեն, ավելի շատ օդ ու ջուր է մատակարարում բույսերի արմատներին:
• Ազոտով հարուստ այլ պարարտանյութերի հետ խառնված տորֆը շատ լավ հարստացնում է ոչ բերրի, հյուծված հողերն ու ավազուտները:
• Տորֆը բնական հակասեպտիկ է, օգնում է վնասազերծել ախտածին բակտերիաներն ու սնկերը:

Պետք է հաշվի առնել, որ տորֆը ավելացնում է հողի թթվայնությունը: Որոշակի բույսերի համար դա օգտակար է, բայց մեծամասնության համար՝ ոչ:

Ուշադրություն: Տորֆի սխալ, ոչ տեղին կիրառումը կարող է դանդաղեցնել բույսերի աճը, երբեմն էլ սպանել դրանց: 

Տորֆը, որպես պարարտանյութ կիրառելիս, պետք է խուսափել հետևյալ տարածված սխալները կրկնելուց.

Չի կարելի՝

1. Կիրառել վերնատորֆ: Վերնատորֆն օգտագործում են միայն ցանքածածկ անելու համար;
2. Օգտագործել միայն տորֆ, առանց հարստացնող հավելյալ պարարտանյութերի:

Հղումներ

• Տորֆ։ Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից։
• Peat․ From Wikipedia, the free encyclopedia․
• Торф. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.

Գոմաղբը, անձրևաորդերի մարսողական ուղիյով անցնելուց հետո, դառնում է շատ արժեքավոր պարարտանյութ՝ կենսահումուս, որը շատ չափանիշներով գերազանցում է այլ օրգանական և հանքային պարարտանյութերին:
Կենսահումուսը (որդակոմպոստը), հարուստ է բույսերի աճի համար բոլոր անհրաժեշտ քիմիական տարրերով: Բացի այդ հագեցած է հարուստ միկրաֆլորայով, որը բույսերի վրա աներևակայելի լավ է ազդում: Այդ միկրոօրգանիզմները այնքան են ամրացնում բույսերի իմունային համակարգըիտետը, որ շատ հիվանդությունների վտանգն իսպառ վերանում է:

Ռուսերեն տեսանյութ կենսահումուսի մասին

Որդեր տեսակները

Կարելի է հենց պարտեզի հողից, կամ մեկ այլ տեղից որդեր փորել ու դրանց բաց թողնելով գոմաղբի կույտի վրա կազմակերպել կենսահումուսի արտադրություն: Սակայն ավելի արդյունավետ է հատուկ այդ նպատակի համար բուծված, ավելի խոշոր ու շատակեր որդերով աշխատել:
Իրենց լավագույն հատկանիշերով հայտնի են Կարմիր կալիֆորնիական կոչվող որդերը: Մեկ տարում, գոմաղբի կույտում բազմանալով, այդ որդերը կարող են 500 անգամ մեծացնել իրենց ընդհանուր ծավալը:

Կալիֆորնիական կարմիր որդ

Կալիֆորնիական կարմիր որդի միջոցով կենսահումուսի արտադրության նորմալ ընթացքի համար պետք է ընտրել քամիներից պաշտպանված, որոշ թեքությամբ, ամուր հատակով տարածք, որի վրա փռել 5-10 սմ ծղոտի կամ խոտի մնացորդ, այնուհետև լցնել 30-40 սմ կիսափտած /3-6 ամիս հնությամբ / գոմաղբ, հետո նորից ծղոտ ու լավ խառնել: Գոմաղբի հետ միասին կարելի է օգտագործել բուսական և կենցաղային մնացորդներ, թուղթ, ստվարաթուղթ և այլն: Պատրաստի խառնուրդի խոնավությունը պետք  է լինի 70-80%, թթվայնությունը՝ չեզոք: Նշված եղանակով պատրաստված հարթակի վրա, 1 քմ հաշվով, հավասարապես պետք է ցրել 1000 որդ, որոնց բնակեցումը պետք է կատարել առավոտյան և երեկոյան ժամերին: Հարթակն անհրաժեշտ է ծածկել ծղոտով կամ բուսական այլ մնացորդներով: Խոնավության պակասն ու գերխոնավացումը վնասակար են որդերի համար: Որդերի ակտիվ գործունեությունը սկսվում է հատակից՝ բարձրանալով վեր: Գոմաղբի վերամշակման վերջում, երբ որդերը հասնում են 35-40 սմ մակարդակի, կարելի է ավելացնել ֆերմենտացիայի ենթարկված  գոմաղբ և մանրացրած բուսական մնացորդներ կամ կատարել որդերի անջատում կենսահումուսից: Գործընթացը կատարվում է հետևյալ կերպ՝ հարթակի վրա լցնում են 5-10 սմ հաստությամբ թարմ կեր / խառնուրդ /, 5-6 օր հետո վերցնում են այդ նույն շերտը որդերի հետ միասին և լցնում նոր պատրաստված հարթակի  վրա: Նշված գործողությունը կատարում են 2-3 անգամ: Այդ ընթացքում  հաջողվում է որդերի գրեթե լրիվ քանակը անջատել / 90-95 տոկոս/: Որդերն անջատելուց հետո մնում է որդակոմպոստը, որի խոնավությունը 80-82 տոկոս է: Երբ կույտի խոնավությունն իջնում է մինչև 50-60, անհրաժեշտ է այն մաղել և օգտագործել կամ լցնել պոլիէթիլենային պարկերի մեջ: Մաղի վրա մնացած կոմպոստի չվերամշակված մնացորդները, որդերի հետ միասին, պետք  էլցնել նոր հարթակի վրա:
Կենսահումուսից որդերի անջատումը կարելի է կատարել նաև ավելի պարզ եղանակով. Հարթակի կույտի երկարությանը զուգահեռ լցնել 30-40 սմ հաստությամբ թարմ խառնուրդ, որի մեջ կքաշվեն որդերը: Որոշ ժամանակ անց՝ 3-5 օր, որդերից ազատված կենսահումուսն անջատել կույտից, մաղել և պահեստավորել:
1տ խառնուրդ /գոմաղբ/ պարունակող հարթակից գործընթացի վերջում ստացվում է 600 կգ կենսահումուս և 100 կգ որդի զանգված՝ բաղկացած մինչևբ 100.000 տարբեր հաստության և մեծության որդերից:
Ձմռան պայմաններում զգալիորեն իջնում է որդերի ակտիվությունը: Հնարավորության դեպքում կարելի է  գործընթացը կազմակերպել փակ տարածքում՝ սնուցումն ակտիվացնելով և վերին շերտը պարբերաբար ակտիվացնելով:
Կենսահումուսը նպաստում է սերմերի ծլմանը, ուժեղացնում սածիլների կպչողականությունը, բարձրացնում բույսերի դիմացկունությունը հիվանդությունների նկատմամբ: Կենսահումուսով աճեցված բերքը էկոլոգիապես մաքուր է, չի պարունակում նիտրատներ ու ծանր մետաղներ:

Ռուսերեն տեսանյութ: Հասարակ կոմպոստեր

Դույլերից սարքված, ինքնաշեն վերմիկոմպոստեր

Ինչպես օգտագործել կենսահումուսը

Կենսահումուսով պարարտացում կարելի է անել վեգետացիոն ողջ շրջանում:
Կենսահումուսով հողի պարարտացման հետևյալ նորմաներն են խորհուրդ տրվում.

1. Կարտոֆիլ տնկելիս՝ մեկ փոսի մեջ 200 գրամ;
2. Ելակ տնկելիս՝ մեկ թփին 150 գրամ;
3. Աշնանացանի համար մարգի ողջ մակերեսը պարարտացնելիս՝ 700 գրամ 1 ք.մ.-ին (խառնել հողի վերին շերտի հետ);
4. Գարանանը՝ կանաչեղենի և բանջարեղենի համար հողը նախապատրաստելիս՝ 500 գրամ 1 ք.մ.-ին;
5. Մրգատու ծառեր տնկելիս՝ կախված տնկիի մեծությունից, 5-10 կգ մեկ տնկափոսին:

Ընդհանրապես, կենսահումուս խառնելով կարելի է պարարտացնել ցանկացած բույսի տակի և շրջակա հողը, վեգետացիայի ողջ շրջանում: Կարելի է նաև կենսահումուսով ցանքածածկ անել:

Ռուսերեն տեսանյութ: Ինչպես օգտագործել կենսահումուսը բույսեր տնկելիս

Կենսահումուսի լուծույթ

Հեղուկ կենսահումուսով բույսերը սնուցում են անմիջապես արմատի մոտ ջրելով կամ տերևները ցողելու միջոցով:
Սերմերի ծլողունակությունն է բարձրանում, կտրոնների արմատակալումն էլ խթանվում է, եթե դրանք նախապես թրջել կենսհումուսի լուծույթի մեջ:
Կենսահումուսի լուծույթ պատրաստելու համար 1 դուլ գոլ ջրի մեջ լուծում են 1 բաժակ կենսահումուս: Լուծույթը, ընթացքում պարբերաբար խառնելով, 24 ժամ թողնում են սենյակային ջերմությամբ միջավայրում:
Պատրաստի լուծույթով կարելի է բույսերի սնուցման բոլոր եղանակները կիրառել:

Հարգելի այցելու, Պարտիզակի առցանց կրպակում վաճառվում է կենսահումուս պատրաստված ձիու գոմաղբից՝ 2,5կգ, 10լ և 20լ տոպրակներով:

և նույն կենսահումուսից պատրաստված լուծույթ 1 լիտրանոց պլաստիկ շշով:

• Բարձրացնում է սերմերի ծլողունակությունը;
• Խթանում է բույսերի արմատների  զարգացումը;
• Նպաստում է կտրոնների արագ արմատակալմանը;
• Խթանում է բույսերի աճը;
• Ամրացնում է բույսերի իմունային համակարգը;
• նվազեցնում է նիտրատների քանակը պտուղների մեջ;
• Խոչնդոտում է ծանր մետաղների և ռադիոնուկլեիդների մուտքը բույսի մեջ;
• Մեծացնում է շագարների և սպիտակուցների պարունակությունը պտուղների և բանջարեղենի մեջ;
• Վերացնում է խլորոզը, խթանում է բույսերի ծաղկումն ու պտղաբերությունը:

 Հղումներ

• vermicompost.net