Քունջութը (անգլ․՝ Sesame, ռուս․՝ Кунжут, լատ․՝ Sesamum) քունջութազգիների ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։
Հայտնի է քունջութի 35 տեսակ։ Հիմնականում մշակվում է Հնդկական քունջութը՝ սուսամը (sesamum indicum), որն ունի 2 ենթատեսակ և վայրի բնության մեջ հայտնի չէ։
Սուսամը մշակվում է համարյա բոլոր արևադարձային և մերևարևադարձայիերկրներում։
Հնդկական քունջութը միամյա բույս է, 1-2 մ բարձրությամբ, ճյուղավոր, կանգուն ցողունով։ Թավոտ է, տերևները կոթունավոր են, մեկ բույսի սահմանում ըստ ձևի խիստ տարբեր՝ նշտարաձև կամ կտրտված, ծաղիկները՝ խոշոր (4 սմ), վարդագույն, մանուշակագույն կամ սպիտակ։ Պտուղը տուփիկ է, 3-5 սմ երկարությամբ, հիմնականում 4 բնանի։
Քունջութը լուսասեր և ջերմասեր բույս է, ցրտին չի դիմանում։
Քունջութի սերմերը տափակ են և ձվաձև, պարունակում են 50–65% յուղ, մինչև 24% սպիտակուցներ, քուսպը՝ համապատասխանաբար՝ 10% և 40%։ Քուսպն արժեքավոր կեր է։
Քունջութ աճեցնելը՝ փուլ առ փուլ
Քունջութ աճեցնելիս պետք է նկատի առնել, որ բույսի համար անհրաժեշտ է փխրուն ու լավ պարարտացված հող ապահովել։ Իսկ գրունտի գերխոնավությունը կարող է սպանել բույսին։
1. Հողը նախապատրաստելը
Սկզբում հողն ազատում են մոլախոտերից ու լավ փխրեցնում, քանի որ քունջութի ծիլերը մեծ դժվարությամբ են հաղթահարում պինդ արգելքները։ Քունջութ աճեցնելու համար ամենից հարմարը ավազակավային հողերն են։
2. Հողը պարարտացնելը
Լավ բերք ապահովելու համար հողը պարարտացնում են օրգանական պարարտանյութերով։ Լրացուցիչ կարելի է օգտագործել ազոտային, ֆոսֆորային և կալիումային պարարտանյութեր։ Բույսի լավ աճ ապահովելու համար 1 ք․մ․ գրունտի հետ խառնում են 25-ական գրամ կալիումի քլորիդ ու ամոնիակի սելիտրա, 100 գրամ սուպերֆոսֆատ։
3. Սերմերը նախապատրաստելը
Ցանելուց առաջ սերմերը մշակում են ֆունգիցիդներով։ Որոշ այգեգործներ առաջարկում են ցանելուց առաջ մեկ օր ջրի մեջ թրջել սերմերը։
4. Ցանելը
Ցանել կարելի է միայն երբ հողի ջերմությունը հասնի +16-18°C։ Օդի ցերեկային ջերմաստիճանն էլ լինի 25-30°C։ Սերմերը ցանում են 2-3 սմ խորությամբ։ Միջշարային հեռավորությունը 50-70 սմ։ Ցանելուց առաջ հողը լավ խոնավացնում են, իսկ ցանելուց հետո հողը թեթև տմտմբացնելով ամրացնում են։ Եթե օդի ջերմաստիճանի նվազման վտանգ կա, ցանքը ծածկում են թաղանթով։ Ջերմաստիճանի մինչև +2-3°C նվազման դեպքում տնկարկը կոչնչանա։
Մեկ քառակուսի մետրին ծախսվում է մոտ 1 գրամ սերմ։
Խորհուրդ չի տրվում նույն տեղում երկու և ավելի անգամ քունջութ ցանել։ Չի կարելի նաև արևածաղիկի աճած տեղում ցանել։ Քունջութի համար լավ նախորդող բույսեր են համարվում լոբազգիները, գարնանացան գարին և աշնանացան հացաբույսերը։
5. Հողի փխրեցում և տնկարկի նոսրացում
Հողի առաջին փխրեցումն անում են սերմերի ծիլերն երևալուց հետո՝ մոտավորապես ցանելուց 7-8 օր հետո։ Ծիլերը նոսրացնում են միմյանցից 6-8 սմ հեռավորություն պահպանելով։
6. Միջշարային քաղհան և փխրեցում
Մինչև բույսի մեծանալը, հողը անընդհատ փխրեցվում է և մոլախոտերը հեռացվում են։
7. Բերքահավաքը
Բերքահավաքը սկսում են երբ բույսի ներքևի տերևները։
8. Բերքը պահպանելը
Վատ պահպանելու դեպքում, քունջութը կարող է արագ կորցնել իր օգտակար հատկությունները։ Անհրաժեշտ է ընտրել չոր և լավ օդափոխություն ունեցող տարածք։ Լավ կլինի տարածքում օդի ջերմաստիճանը 0°C լինի։ Սերմերը բաժնեծրարում են տոպրակների կամ հատոկ սննդային տարաների մեջ։