Ռուելիան (անգլ․՝ Ruellia, ռուս․՝ Руэллия, լատ․՝ Ruellia ) Acanthaceae ընտանիքի ծաղկող բույսերի ցեղ է, որն անվանվել է ի պատիվ ֆրանսիացի բուսաբան և բժիշկ Ժան Ռյուելի (1474–1537):
Հայտնի է ռուելիայի 269 տեսակ։
Ռուելիաները ոչ պահանջկոտ, մշտադալար, բազմամյա բույսեր են, որոնք աճում ու հասնում են մինչև 60 սմ բարձրության և 45 սմ լայնության։ Հայաստանում աճեցվում են որպես սենյակային բույսեր:
Շատերը սիրահարվել են այս գեղեցկուհուն, քանի որ դրա խնամքը շատ պարզ է։ Բացի այդ, բույսն ունի արագ աճ և բարձր դեկորատիվություն։ Մինչև 7 սմ երկարությամբ և 2–3 սմ լայնությամբ թավշյա տերևները զարդարված են բաց երակներով (հանդիպում են նաև նախշավոր տերևներով սորտեր), հակառակ երեսը՝ մուգ կարմիր։
Ծաղիկները ձագարաձև են՝ 5 սմ տրամագծով, իսկ որոշ դեպքերում՝ մինչև 10 սմ, ծաղկման շրջանն ինքնին շատ կարճ է՝ առավոտից մինչև կեսօր։ Բայց թառամած ծաղկի տեղում անմիջապես հայտնվում է նոր բողբոջ։ Իր ոչ հավակնոտության պատճառով ռուելիան ցանկալի հյուր է ցանկացած տանը:
Ռուելիայի տարածված տեսակներ
Պորտելի ռուելիան (Ruellia portellae, Руэллия Портелла) Մուգ կանաչ տերևներ ունի, իսկ ծաղիկները վարդագույն են։
Դևոսի ռուելիան (Ruellia devosianus, Руэллия Девоса կամ Руэллия голубая ) Լավ ճյուղավորվող ընձյուղները երբեմն հասնում են 45 սմ երկարության։ Ծաղիկները սպիտակ կամ բաց մանուշակագույն են։
Բրիտոնի ռուելիան (Ruellia Brittoniana, Руэллия Бриттона) Մոտ մեկ մետրանոց թուփ է, մեծ, մանուշակագույն ծաղիկներով և կապտավուն տերևներով։
Մակոյի ռուելիան (անգլ․՝ , Monkey plant, Trailing velvet plant, ռուս․՝ Руэллия Макоя, լատ․՝ Ruellia makoyana) Մոտ 60 սմ բարձրությամբ, ուղղաձիգ թուփ է։ Մուգ տերևները դեղնավուն երակներ ունեն։ Ծաղիկները մուգ կարմիր են։
Կառոլինյան ռուելիան (Ruellia caroliniensis) Մուգ, փետրավոր տերևներ ունի։ Ծաղիկները փոքր են՝ մանուշակագույնից՝ երկնագույն երանգներով։
Խոշորածաղիկ ռուելիա (Ruellia macrantha, Крупноцветковая руэллия) Ծաղիկները մինչև 10 սմ մեծություն ունեն։ Լինում են վարդագույն, մանուշակագույն կամ բաց մանուշակագույն։
Խնամքը
Լուսավորությունը
Պահանջվում է վառ, ցրված լույս: Եթե լուսավոր օրվա տեւողությունն ապահովվի 12-14 ժամ, ապա ռուելիան շատ երկար կծաղկի (փետրվարից՝ նոյեմբեր)։ Ստվերում ծաղկելու շրջանը կկրճատվի մինչև 4 ամիս, իսկ տերևներն այնքան էլ պայծառ չեն լինի։
Ձմռանը բույսը կարելի է դնել հարավային պատուհանագոգին, իսկ ամռան համար իդեալական է դեպի արևելք նայող պատուհանի գոգը։ Բույսը պետք է պաշտպանված լինի արևի ուղիղ ճառագայթներից, որպեսզի այրվածքներ չհայտնվեն տերևների վրա:
Օդի ջերմաստիճանը
Օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի կայուն՝ առանց վայրիվերումների: Ամառվա առավելագույն ցուցանիշը +20․․․+25℃ է, ձմռանը՝ +16…+18℃ ոչ ցածր։ Սենյակում, որտեղ գտնվում է ռուելիան, միջանցիկ քամիներ պետք է չլինեն, հակառակ դեպքում բույսը կթափի բոլոր ստորին տերևները:
Ցուրտ եղանակին ծաղկամանը պետք է դնել տակդիրի վրա և պատուհանի ապակուց հեռու։ Հողի չափազանց սառելը վնասում է բույսի արմատներին։
Ոռոգում և օդի խոնավությունը
Ռուելիան պետք է պարբերաբար ջրել գոլ, փափուկ ջրով: Հողը պետք է ոչ չափից ավելի չորանա, ոչ էլ ցեխ դառնա: Հենց որ հողի վերին շերտը սկսում է չորանալ, բույսը ջրելու ժամանակն է։ Մեկ այլ ազդանշան են թուլացած, կախված տերևները:
Ռուելային հարմարված է օդի միայն միջին խոնավությունը: Շոգ օրերին դրան պետք է հատուկ ուշադրություն դարձնել։ Ամառան շատ շոգ ժամանակահատվածում խորհուրդ է տրվում օգտագործել օդի խոնավացուցիչներ, թաց խճաքարերով տակդիրներ, ցողել տերևները։ Կարելի է պարբերաբար գոլ ցնցուղի տակ լողացնել ռուելիան:
Տեղափոխում և սնուցում
Երիտասարդ բույսերը քիչ ավելի մեծ ծաղկաման են տեղափոխում ամեն տարի, իսկ հասուն նմուշները՝ ըստ անհրաժեշտության, երբ ծաղկամանը չափազանց նեղ է դառնում: Տեղափոխելու համար լավագույն ժամանակը մարտից մինչև մայիսի վերջն է։ Նոր ծաղկամանը պետք է լինի միայն 5-7 սմ-ով մեծ, քան հինը: Արմատների նեղվածքը նպաստում է բույսի առատ ծաղկմանը:
Ծաղիկը նոր ծաղկաման տեղափոխում են իր ամբողջական հողակույտով, որպեսզի չվնասվեն զգայուն արմատները։ Հողախառնուրդը պետք է լինի թեթև, լավ թափանցելի օդի և խոնավության համար:
Ռուելիայի սնուցումն արվում է ամսական մեկ անգամ։ Օգտակար է սնուցել օրգանական և հանքային պարարտանյութերի խառնուրդներով հավասար համամասնությամբ (կիրառվում է ինչպես արմատային, այնպես էլ սաղարթային սնուցում)։ Պարարտանյութի խտությունը պետք է առաջարկվող չափաբաժնի մոտ ¼-ի չափով լինի։
Բազմացումը
Կտրոններով բազմացումն անում են գարնանը։ Կտրում են վերին, ոչ փայտացած ընձյուղները (10-12 սմ երկարությամբ), որոնց վրա 2-3 աճի կետ կա։ Կտրվածքը մշակում են արմատակալմանման խթանիչով։
Արմատակալման դնում են կամ ջրի մեջ՝ ակտիվացված ածուխի և սուկինինաթթվի ավելացմամբ, կամ պատրաստի հողախառնուրդում։
Օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի +20․․․+22℃ ոչ ցածր։
Անդալիսի միջոցով բազմացնելիս, ճյուղը թեքում և աճի կետը ամրացնում են գետնին՝ մինչև ճյուղի արմատակալելը։ Սովորաբար, արմատների ձևավորումը տևում է երկու շաբաթից մինչև մեկ ամիս:
Սերմերով բազմացնելը
Ռուելիայի ընկած ծաղկները, հողի վրա ձևավորում են սերմատուփեր, որոնք, հասունանալով պայթում են՝ սերմերը ցրելով երկար հեռավորությունների վրա։
Եթե տուփը չի պայթել, կարելի է հավաքել սերմերը՝ սեղմելով ու բացելով տուփը։
Սերմերը ցանում են տորֆի և ավազի հավասար համամասնությամբ խառնուրդի մեջ: Ցանքը ծածկում են ապակիյով կամ պլաստիկ թաղանթով, պարբերաբար օդափոխում են: Օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի +23․․․+25℃ տիրույթում։
Երբ ծիլերի վրա հայտնվեն 2 զույգ տերևներ, դրանք տեղափոխում են առանձին բաժակների մեջ։
Վնասատուներ և հիվանդություններ
Գործնականում ռուելիան հազվադեպ է հիվանդանում կամ ենթարկվում վնասատուների հարձակմանը: Նման խնդիրների պատճառ կարող են լինել միայն աճեցման վատ պայմանները։ Ցանկացած միջատասպան նյութ կօգնի հաղթահարել այդ խնդիրներները։
Աճեցման խնդիրներ
- Արևի ուղիղ ճառագայթներից և օդի չափազանց բարձր ջերմաստիճանից տերևները գանգուրվում են և պատվում են բծերով: Պետք է ժամանակավորապես հեռացնել ծաղկամանը ատուհանից և խոնավացնել սենյակի օդը։
- Տերևների չորացած ծայրերը, ընդհակառակը, վկայում են օդի ավելորդ խոնավության մասին։ Դրանից բույսը հիվանդանում է և չի ծաղկում:
- Երիտասարդ ճյուղերը շատ ուժեղ ձգվում են, դեֆորմացվում, իսկ տերևները փոքրանում են, ծաղկում չկա։ Բույսը բավարար լույս չունի:
- Տերեւները դեղնում են և թափվում։ Հողը չափազանց խոնավ է, կամ բույսը միջանցիկ քամիների մեջ է։
- Առանց պարբերաբար արվող ձևավորող էտի, ռուելիան ակտիվորեն աճում է և անխնամ տեսք է ստանում:
