Անդալիսը (Layering, Размножение отводками), բազմամյա բույսերի վեգետատիվ բազմացման հնագույն ձևերից է, երբ խաղողի վազի մատը կամ պտղատու ծառի, թփի շիվն արմատականացնում են՝ առանց մայր բույսից անջատելու։
Հասարակ անդալիս
Հասարակ անդալիս (Simple layering, Горизонтальными отводками)
Բլուրային անդալիսի միջոցով բազմացնում են բացի փշատերևներից բոլոր բույսերը։
Գագաթի անդալիսի միջոցով բազմացնում են տարբեր տեսակի Ազնվամորիները (Raspberry, Малина)։
Օդային անդալիսի միջոցով բազմացնում են բոլոր այն բույսերը, որոնց ճյուղերը դժվար է իջեցնել գետնին, կամ եթե ցանկություն կա միանգամից պտղաբերող բույս ստանալ։ Օրինակ Լիմոն կամ այլ ցիտրուսայիններ։
Թխկի հովհարանմանը (անգլ․՝ Red emperor maple, Palmate maple, ռուս․՝ Клён дланевидный или веерный, լատ.՝ Acer palmatum), թխկազգիների ընտանիքի, թխկի ցեղի բույս։ Տարածված է Ճապոնիայում, Կորեայում և Չինաստանում, պատկանում է այսպես կոչվախ “Ճապոնական թխկիների” խմբին։
Այս դանդաղ աճող (տարեկան աճը՝ 15սմ դեպի վեր և 30սմ լայնքով), բայց շատ գեղեցիկ, սաղարթավոր ու տերևաթափի ծառերը կամ թփերը շատ հարմար են ինչպես ոչ մեծ բակերը, այնպես էլ մեծ տարածքները զարդարելու համար։
Բարձրությունը՝ մինչև 3 մետր, սաղարթամասի տրամագիծը՝ 5 մետր։ Ապրում է 100-150 տարի։
Աճեցման պայմանները
Սիրում է պայծառ լուսավորություն, խոնավ, պարարտ հող, դիմանում է մինչև -20 ºC ոչ երկարատև ցրտերին։
Տնկելն ու խնամքը
Տնկում են գարնանը կամ աշնանը, բաց արևոտ տեղերում կամ կիսաստվերում։ Խայտաբղետ տերևներ ունեցող տեսակները կիսաստվերում կարող են խամրել կամ կորցնել գույները։
Տնկահորն անում են 70 սմ խորությամբ և մոտ 50 սմ տրամագծով։ Փոսի հատակը եղանով լավ, որքան հնարավոր է խորը փխրցնում են։ Եթե գրունտային ջրերը մոտ են, լցնում են դրենաժային շերտ
Տնկելիս արմատավզիկը պետք է հավասար պահել հողի մակերեսին կամ ամենաշատը 5 սմ թաղված։
Կենդանի պարիսպ տնկելու դեպքում պահպանում են միմյանցից 1,5 մետր հեռավորություն, մնացած դեպքերում՝ առնվազն 2 մետր շրջակա բաց տարածք են թողնում։ Հողախառնուրդը
Հողախառնուրդին կարելի է ավելացնել պարարտանյութ (120-150 գրամ նիտրոամոֆոս)։
Հողի թթվայնությունը՝ pH 6.0 – 7.5
Հովհարանման թխկին բավականին պահանջկոտ բույս է, այն մշտապես ուշադրություն է պահանջում՝ պարբերաբար պարարտացում, ոռոգում ու ցողում, հողի փխրեցում, սանիտարական էտ, մուլչացում եւ այլն։ Պարարտացումը
Եթե տնկելիս հողախառնուրդը չի պարարտացվել, ապա հաջորդ գարնանը պետք է պարարտացնել միզանյութով (мочевина) (40 գ/ք․մ․), կալիումային աղերով (калийные соли) (15-25 գ/ք․մ․), սուպերֆոսֆատով (суперфосфат) (30-50 գ/ք․մ․).
Ամռանը, հողը փխրեցնելիս և ջրելիս սնուցել կեմիրայով (100-120 գ/ք․մ․). Ջրելը
Տնկելուց հետո՝ 20 լիտր ամեն ծառին։ Շոգ եղանակին՝ շաբաթական 10-20 լիտր ամեն ծառին։
Չոր կլիմայական պայմաններում խորհուրդ է տվում վաղ առավոտյան կամ մայրամուտին ցողել ծառի տերևները հեղուկացիրով։ Հողի փխրեցումը
Պարբերաբար և ջրելուց հետո անհրաժեշտ է ոչ մեծ խորությամբ փխրեցնել հողը։ Մուլչացում
Տնկելուց հետո բնի շուրջ, անհրաժեշտ է մուլչացնել հողը 3-5 սանտիմետրանոց տորֆի, խոտի, կամ այլ հարմար նյութի շերտով։ Էտը
Էտելու կարիք չկա։ Կտրում են միայն չորացած և հիվանդ ճյուղերը։
Ձմռան նախապատրաստությունը սկսում են վաղօրոք։ Ազոտային պարարտանյութերով սնուցումը պետք է դադարեցնել օգոստոսի վերջից, իսկ ջրելն ու հողի փխրեցնելը՝ հոկտեմբերի սկզբից, ինչը կարգելակի նոր շիվերի առաջացումը։ Տերևաթափն ավարտելուն պես մաքրում են բնի շուրջ թափված տերևները։ Օդի բացասական ջերմաստիճաններ սկսելուն պես ցանկալի է սրսկել ծառը պղինձ պարունակող ցանկացած թունաքիմիկատի 3%-ոց լուծույթով։
Երիտասարդ ծառերը ոչ ձնառատ, ցուրտ ձմռանը կարող են ցրտահարվել։ Անհրաժեշտ է ջերմամեկուսացնել արմատի վզիկը։ Ցրտահարման դեպքում խորը էտ են անում, ինչից հետո նոր շիվեր են աճում և սաղարթը վերականգնվում է։
Ցրտահարումից ապահովագրվելու համար, բարակ ու բարձրաբուն ծառերը, մանավանդ տնկելուց հետո առաջին 2-3 տարիներին իմաստ ունի փաթաթել 1-2 շերտ պարկացու կտորով։ Ավելի մեծ տարիքում հավհարանման թղկիի ցրտադիմացկունությունն աճում է։
Թխկի հովհարանմանի աճեցնելը թաղարի մեջ
Ծաղկաթաղարում հովհարանման թխկի աճեցնելն ունի որոշակի յուրահատկություններ։ Կարող է ավելի հաճախ ջրելու, ցողելու և պարարտացնելու անհրաժեշտություն առաջանալ։ Եթե ծառը ձմեռացվել է զով և մութ վայրում, ոչ մի դեպքում չի կարելի անմիջապես դուրս հանել բաց երկնքի կամ արևի տակ։ Անհրաժեշտ է աստիճանաբար վարժեցնել բույսը նոր պայմաններին։
Բազմացում սերմերով
Սերմերը հավաքում են աշնանը՝ ամբողջովին հասած վիճակում;
Փորձառու այգեպանները խորհուրդ են տալիս մի քանի ամիս պահել սերմերը սառնարանի բանջարեղենի համար նախատեսված խցում՝ ստրատիֆիկացնել։ Ոմանք էլ անմիջապես ցանում են սերմերը թաղարների մեջ;
Թաղարի մեջ լցնում են պարարտ ու փխրուն հողախառնուրդ, ապահովում են լավ դրենաժ;
Հողախառնուրդը լավ ջրում են և սերմերը տեղադրում են մակերեսին։ Սերմերը խորացնել պետք չէ, մի փոքր մատով սեղմելը լիովին բավարար է։
Թաղարը ծածկում են ապակով կամ թափանցիկ թաղանթով, ինչը ջերմոցային պայմաններ է ստեղծում։ Այնուհետև թաղարը տեղադրում են որևէ տաք ու լուսավոր տեղում;
Ցանքը անհրաժեշտ է օրը մեկ բացել և օդափոխել;
Ծիլերի հայտնվելուց հետո ծածկը հանում են;
2-3 իսկական տերևներ ունեցող ծիլերը սածիլում են առանձին ծաղկամանների մեջ;
Բաց գրունտի մեջ տեղափոխում են առնվազն 30 սմ բարձրության ունեցող բույսերը։
Բազմացում կտրոններով
Վեգետատիվ եղանակով հովհարանման թխկիի բազմացումը բավականին բարդ է։
Ճյուղերի կիսափայտացած մասերից մոտ 20 սմ երկարությամբ կտրոններ են ստանում մարտ ամսին, իսկ նույն չափսի մատղաշ կտրոններ կարելի է կտրել մայիս-հունիսին։ Մատղաշ կտրոնների արմատակալման համար անհրաժեշտ է արհեստական մառախուղ ստեղծել։
Կտրոնի վերին ծայրին թողնում են մեկ-երկու տերև։ Պարարտ, փխրուն հողի մեջ տնկելուց առաջ կտրոնի ներքին ծայրը թրջում են, այնուհետև փոշոտում արմատակալումը խթանող նյութի մեջ (Корневин, Гетероауксин): Տնկին ծածկում են հատակը կտրած պլաստիկ շշով։
Սենյակային բույսեր աճեցնողները պետք է պատրաստ լինեն վնասատուների դեմ պայքարին։
Պայքարի միջոցները ներառում են՝
վնասատուների վերացման համար համապատասխան պայմաններ ստեղծելը;
քիմիական նյութերի կիրառումը;
ժողովրդական միջոցների կիրառումը։
Որքան վաղ հայտնաբերվեն վնասատուները, այնքան հեշտ կլինի դրանց վերացնել։ Ոստի անհրաժեշտ է պարբերաբար և մանրամասն ձննել բոլոր բույսերը և, եթե հայտնաբերվեն դրանք, առաջնահերթ ձեռնարկել հետևյալ՝ բոլոր վնասատուների համար կիրառելի միջոցները՝
անմիջապես կարանտինում առանձնացնել հիվանդ բույսը, սպիրտային կամ օճառի լուծույթով թրջված սպունգով կամ լաթով մաքրել բույսը՝ փորձելով մեխանիկական ձևով հեռացնել վնասատուներին;
հեռացնել և ոչնչացնել բույսի բոլոր մեռած մասերը;
շատ ուշադիր զննել տան մյուս բույսերը և պարզել դրանց վիճակը;
վնասատուների դեմ քիմիական միջոցներ կիրառելիս օգտագործել պաշտպանիչ միջոցներ՝ ռետինե ձեռնոցներ, դիմակ և այլն։ Բույսը մշակելուց հետո օդափոխել սենյակը։
Սենյակային բույսերի վնասատուները
Ամենից հաճախ սենյակային բույսերը ենթարկվում են ուտիճների, սպիտակաթևիկների, վահանակիրների, կեղծ վահանակիրների, սարդոստայնային տզերի, արմատատիզերի և բշտիկոտների հարձակմանը։
Ուտիճ (Aphid, Тля)
Ուտիճը շատ փոքր միջատ է, ունի տարբեր գույների՝ կանաչից մինչև սև, օվալ մարմին։ Բնակվում են մեծ խմբերով ու ծծում են բույսի հյութերը։ Ուտիճների հոտի մեջ կան ինչպես թևավոր, այնպես էլ անթև առանձնյակներ։
Անթևները շատ քիչ են շարժվում, տարածման գլխավոր վտանգը ներկայացնում են թևավոր էգերը, որոնք թռչում են մեկ բույսից մյուսը և արագ բազմանում են։
Գործնականում ուտիճների հարձակմանը ենթարկվում են բոլոր բույսերը։ Դրանք բնակվում են մատղաշ տերևների ներքին երեսին, ծաղկաբնում, կոկոնների և մատղաշ շիվերի վրա։ Արդյունքում տերևները սկսում են ոոլորվել և աստճանաբար չորանալ, դրանց վրա կպչուն, հետագայում սևացող շերտ է առաջանում։ Կոկոնները դադարեցնում են աճը և պոկվում-ընկնում են։
Օճառի լուծույթով մշակելուց հետո սխտորի թուրմով ցողում։ Թուրմը պատրաստելու համար աղում են չմաքրած սխտորի գլխիկը, վրան ջուր լցնում և թողնում 10-12 ժամ;
Լավ օգնում է կանթեղախոտի (чистотел), թավշածաղիկի (бархатцы), նարինջի կեղևի, կարտոֆիլի տերևուքի թուրմով կամ եփուկով ցողումը։
Սպիտակաթևիկ (Белокрылка)
Արտաքնապես նման է սպիտակ, փոքրիկ ցեցի: Երկարուկ փոքրիկ մարմին և սպիտակ, ոչ թափանցիկ թևեր ունի։ Ձվերը հազիվ նշմարելի, գորշ հատիկներ են։ Թրթուրները երկարավուն են, բաց կանաչ կամ բաց դեղին գույնի։ Բնակվում և ձվադրում է մատղաշ տերևների ներքին երեսին։
Հարձակվում է նուրբ հյուսվածքներ ունեցող բույսերի վրա։ Առանձնապես սիրված բույսերն են՝ Արագլախոտը (пеларгония), Ֆուքսիան, Ձարխոտերը (папоротники), Հինածաղիկը (бальзамин), Բաղրջուկը (гибискус), Բեգոնիան, Հասմիկը (жасмин):
Սնվում է բույսերի հյութով, բացի այդ սնկային հիվանդության՝ “մրոտ սունկի” (Capnopodium) հարուցիչ է, որը խաթարում է տերևների ֆոտոսինթեզը։ Տերևների վրա հայտնվում են աղոտ, դեղնավուն բծեր, իսկ տերևի ծայրերը ոլորվում են։
Պայքարը
Սպիտակաթևիկը շատ է սիրում տաք ու չոր օդը, ուստի պետք է ստեղծել դրան հակառակ պայմաններ՝ ինչպես այդ վնասատուից ազատվելու համար, այնպես էլ որպես պրոֆիլակտիկա;
Չափահաս առանձնյակներին ոչնչացնելու համար կարելի է կախել ճանճերի համար նախատեսված կպչուն ժապավեններ, իսկ ձվերն ու թրթուրները մաքրել սպունգով կամ մատներով։ Օգնում է նաև խոնավ տեղ բույսը տեղադրելը կամ ջրով հաճախակի ցողելը;
Մշակում սխտորի թուրմով։ Թուրմը պատրաստելու համար աղում են չմաքրած սխտորի գլխիկը, վրան ջուր լցնում և թողնում 10-12 ժամ;
Վահանակիր և կեղծ վահանակիր (Diaspididae, Истинная и ложная щитовки)
Վահանակիրը մինչև 3 մմ երկարությամբ միջատ է։ Մարմինը պատված է կարծր մոմավահանով, ինչի շնորհիվ անխոցելի է դառնում տարբեր քիմիկատների համար։ Ի տարբերություն արուների, էգերը չունեն թևեր ու ոտքեր։
Վահանակիրների տարբեր տեսակներ կան՝
վարդագույն— Արուն վարդագույն է, էգը՝ դեղին, վահանը տափակ է, միայն կենտրոնում ուռուցիկ;
արմավենու— Էգն էլ, արուն էլ բաց դեղնավուն են և ունեն սպիտակ վահաններ;
բաղեղի— Դեղին իրանը առանձնանում է գորշ վահանից;
կակտուսի— Արուն նարնջագույն է, էգը գունատ դեղին, վահանը՝ դեղին;
դափնեվարդի— Արուն մուգ դարչնագույն է, էգը բաց դեղնավուն է, վահանը դեղին է;
դափնու— Արուն բալի բաց գույնի է, էգը սպիտակ է, վահանը մուգ դարչնագույն է, խխունջի նման, ծածկված համակենտրոն օղակներով և խորշերով։
Կեղծ վահանակիրը կրկնակի մեծ է իրական վահանակրից։ Վահանը սերտաճած չէ իրանի հետ և հեշտությամբ կարելի է պոկել։ Այս միջատը, ի տարբերություն իրական վահանակրի չի արտաթորում քաղցրահամ սոսինձանման հյութ։ Խմբերով բնակվում է տերևների երկու երեսների և մատղաշ շիվերի վրա։ Կան ձվադրող և կենդանածին տեսակներ։
Չլինելով միջատ, սարդոստայնային տիզը չի վախենում միջատների վրա ազդող հայտնի քիմիկատների մեծամասնութունից։ Չափսերով շատ փոքր է, ամենամեծ առանձնյակների երկարությունը չի գերազանցում 1 մմ։ Սարդոստայնային տիզերը բնակվում են տերևների տակին՝ մեծ, մինչև 100-ի հասնող խմբերով։ Հատուկ նախասիրություններ չունեն, կարող են հարձակվել ցանկացած բույսի վրա։
Հարձակման արդյունքում բույսը պատվում է սարդոստայններով։ Տերևներից բույսի հյութը ծծելու հետևանքով, դրանց վրա հայտնվում են առանձին սպիտակ բծեր, որոնք մեծանալով միանում են իրար։ Եթե միջոցներ չձեռնարկվեն, տերևը ամբողջությամբ կչորանա և կընկնի։
Պայքարը
Սարդոստայնային տիզը սիրում է տաք ու չոր միջավայր, ուստի, խորհուրդ է տրվում հաճախակի ջրով ցողել բույսը կամ լողացնել ցնցուղով;
Ինսեկտիցիդները քիչ արդյունավետ են։ Հնարավոր է օգնի Карбофос-ի, Темик-ի, Алдикарба-ի կիրառումը;
Բույսը ցողել ֆոսֆորային և ծծմբային նյութերով՝ մանրամասնորեն մշակելով բույսի բոլոր թաքուն տեղերը։ Այդ նյութերը փոխնեփոխ է պետք կիրառել, որպեսզի սարդոստայնային տիզերը ձեռք չբերեն իմունիտետ դրանց նկատմամբ;
Բույսը մշակել սխտորի կամ սոխի թուրմով, դեղորայքայն խատուտիկի եփուկով; Կարելի է հիվանդ բույսի շուրջը դնել մանրեցված սխտոր կամ սկիպիդարով անոթ ու մի քանի ժամով ծածկել բույսը պոլիէթիլենային տոպրակով։
Արմատատիզ (Корневой или луковый клещ, Rhizoglyphus echinopus)
Արմատատիզն ունի բաց դեղնավուն, լայն, օվալաձև մարմին մոտ 1 մմ երկարությամբ և չորս զույգ տոտիկներ։ Արուներն ավելի փոքր են։ Վնասում է միայն սոխուկավոր բույսերի սոխուկները՝ փորում է դրանց մեջ հորեր ու այնտեղ մեծ քանակությամբ ձվադրում անում։
Ժամանակին միջոցներ չձեռնարկելու դեպքում արմատատիզերը կարող են ուտել սոխուկի ողջ պարունակությունը։
Պայքարը
Արմատատիզերը սիրում են բարձր խոնավություն և ջերմություն։ Այդ պայմաններում դրանք ակտիվորեն բազմանում են։ Անհրաժեշտ է ստուգել ծաղկամանի դրենաժի ճիշտ աշխատանքը, համոզվել, որ ջուրը չի ճահճանում այնտեղ և չի մնում ծաղկամանի տակդիրի մեջ;
Անհրաժեշտ է չորացնել բույսի սոխուկներն ու դեն նետել վնասվածները;
Ջրել բույսը Аполло, Неорон կամ Актеллик ինսեկտիցիդների լուծույթներով։
Բշտիկոտներ (Thrips, Трипсы, Thysanoptera)
Բշտիկոտները կարող են հասնել մինչև 5 մմ երկարության։ Ունեն սև կամ մուգ շագանակագույն իրան և մանր մազերով ծածկված երկու զույգ թևեր։ Թևերից 2-ը նեղ են, երկար՝ երիզված թարթիչավոր ծոպերով։ Բեղիկները թելանման են՝ կազմված 6-9, փորիկը՝ 10 հատվածներից։ Ոտքերը կարճ են, թաթերն ունեն թույլ զարգացած զույգ ճանկեր, որոնց միջև տեղադրված են բշտիկաձև ծծիչները (այստեղից՝ անվանումը)։ Գաղութներով բնակվում են տերևների տակի երակաճյուղերի մոտ։ Ծծում են բույսի հյութերը, ինչը խանգարում և դանդաղեցնում է բույսի աճը։
Բշտիկոտների հարձակմանը հաճախ են ենթարկվում կակտուսները, ֆիկուսները, արմավենիները, ցիտրուսայինները, Դափնին (лавр), Վիշապածառը (драцена), Օձաբույսը (аспидистра),Ծոփորը (монстера), Լեռնավարդը (азалия), Կորդիլինը(Кордилина,Cordyline), Բոգոնիան (бегония)։
Բշտիկոտների ներկայության մասին կարող է վկայել բույսի վրայի արծաթափայլ շերտը։ Բացի այդ տերևների վրա հայտնվում են վերևից սպիտակավուն, իսկ ներքևից մուգ դարչնագույն և շագանակագույն բծեր։ Հետագայում տերևները չորանում և թափվում են։
Պայքարը
Տնտեսական օճառի գոլ լուծույթով լվացումը էականորեն կիջեցնի գաղութի բնակիչների քանակը;
Քիմիական միջոցներ — ծծումբի փոշեխառնուրդներ, Пиретрум, Дуст; նիկոտինի կամ անաբազինի սուլֆատ; Нурелл — Д, Вертимек, Тиофос, Метафос, Фосфамид;
Բուսական միջոցներ՝ պարսկական երիցուկի, արջտակի (լատ.՝ Cyclamen) պալարների, հոտավետ թութունի կամ հազարատերևուկի (тысячелистник) թուրմեր։
Ֆիկուս միկրոկարպան (անգլ․՝ Chinese banyan, Malayan banyan, Indian laurel, ռուս․՝ Фикус микрокарпа, Фикус генсенг, լատ․՝ Ficus microcarpa) տնային պայմաններում աճեցվող թթազգիներից ամենաինքնատիպն է։
Ժամանակին Եվրոպա է ներմուծվել Ֆիլիպինների, Մալայզիայի, Հարավային Չինաստանի և Հյուսիսային Ավստրալիայի մերձարևադարձային անտառներից։ Իր բնական միջավայրում այս մշտադալար, մինչև 30 մետր բարձրության հասնող ծառը խիստ նվաճողական պահվածք ունի։ Այն, բաց թողնելով բազմաթիվ օդային արմատներ տարածվում է իր շուրջ՝ փաթաթվելով ու խեղդամահ անելով շրջակա այլ տեսակի ծառերը։ Հակառակ դրան, տնային պայմաններում ֆիկուս միկրոկարպան 40-100 սմ հասակով, խաղաղ ու գեղեցիկ զարդաբույս է, որին հաճախ աճեցնում են որպես բոնսայ։
Խնամքը
Ֆիկուս միկրոկարպան հեշտ խնամվող բույս է, սիրում է պայծառ, ցրված լուսավորություն, վատ չի տանում նաև կիսաստվերը և արհեստական լուսավորությունը։ Արևի ուղիղ ճառագայթները, սակայն, կարող են այրվածքներ առաջացնել տերևների վրա։
+ 18 °С – +25 °С-ը օդի ամենահարմարավետ ջերմային ռեժիմն է, իսկ ձմռանը օդի ջերմաստիճանը պետք է չնվազի +15 °С-ից։
Վեգետացիոն շրջանում ջրում են առատ, սենյակային ջերմաստիճանի, հնեցված ջրով՝ երբ ծաղկամանի հողի մակերեսը չորանա մոտ 3սմ խորությամբ։ Ծաղկամանի տակդիրի մեջ լցված ջուրը մի թողեք մնա։ Օդի բարձր խոնավություն սիրող այս բույսին անհրաժեշտ է ամեն օր ցողել ջրով։ Շոգ օրերին նույնիսկ մեկից ավել անգամ։
Ծաղկամանի հողախառնուրդը պետք է ունենա рН 5,5 – 7,5 թթվայնություն։ Այդպիսի հողախառնուրդ ստանում են հավասար մասերով խառնելով իրար տերևային բուսահող, տորֆ, ճմահող, խոշոր ավազ և մի քիչ մանր փայտածուխ։
Երիտասարդ բույսերը անհրաժեշտ է նոր, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխել տարին մեկ անգամ՝ փոխելով հողախառնուրդն ամբողջությամբ։ Այլ ծաղկաման տեղափոխելիս կտրել-հեռացնելով բույսի արմատափնջի 1/3-ը, կարելի է ավելի կոմպակտ բույս աճեցնել։
Ֆիկուս միկրոկարպան չի սիրում հաճախակի տեղափոխություններ, ցանկալի է այն աճցնել նույն տեղում և նույն դիրքով։
Գարնան սկզբից մինչև խոր աշուն ֆիկուս միկրոկարպային շաբաթը մեկ պետք է լրացուցիչ սնուցում տալ՝ կոմպլեքս, կամ բոնսայի համար նախատեսված հատուկ պարարտանյութերով։ Ձմռանը սնուցումը կրճատում են մինչև ամիսը մեկ անգամ՝ ջրելուն զուգահեռ։
Բազմացումը
Ֆիկուս միկրոկարպան բազմացվում է երեք եղանակով՝
Կտրոններով։ Վաղ գարնանը, կիսափայտացած ճյուղերից պատրաստում են մոտ 15 սմ երկարությամբ կտրոններ, որոնք պահում են ջրի մեջ այնքան, մինչև դուրս գա դրանց մեջի կաթնահեղուկը։ Այնուհետև դնում են արմատակալման՝ տորֆից, ավազից և վերմիկուլիտից կազմված խառնուրդի մեջ;
Արմատի կտրոններով։ Հասուն բույսի արմատից կտրում են մի կտոր և տնկում այնպես, որ 2,5 սմ բարձրությամբ գլխիկը մնա դրսում։ Ապակով, ցելոֆանով կամ պլաստիկ բաժակով ծածկում են կտրոնը՝ ստեղծելով միկրոջերմոցային պայմաններ։ Շաբաթը մեկ հողն ու կտրոնները խոնավացնում են ու օդափոխում։
Ճյուղի վրա տնկի ստանալով։ Բույսի ճյուղերից մեկի վրա, ողջ պարագծով, 2-3 սմ լայնությամբ հանելով կեղևը ակոս է արվում։ Այդ տեղը փաթաթվում է խոնավ Սֆագնում մամուռի հաստ շերտով ու, վրայից, ցելոֆանով։ Մամուռը պետք է միշտ խոնավ պահել։ Այդ տեղում արմատներ առաջանալուն պես, ճյուղի այդ հատվածը կտրում և տնկում են նոր տեղում։
Սերմով։ Սերմով բազմացման եղանակը տնային պայմաններում շատ հազվադեպ է կիրառվում։
Հիվանդություններ
Ֆիկուս միկրոկարպան կարող է հիվանդանալ վատ խնամքի հետևանքով։
Տերևները կարող են զանգվածաբար թափվել միջանցկահովերի, օդի ջերմության կտրուկ փոփոխության, վատ լուսավորության կամ չափից շատ ջրելու հետևանքով։
Ոչ բավարար լուսավորությունը, վատ ջրելը, չոր օդը կարող են հանգեցնել տերևների դեղնելուն ու թափվելուն։
Սնուցման անբավարարության մասին կարող է վկայել բույսի ներքևի տերևների դեղնելը։
Չափից շատ ջրելն ու հողախառնուրդի ճահճացումը հանգեցնում է արմատները նեխելուն և տերևների սևանալուն։
Ադամածառը կամ Պավլովնիան (անգլ․՝ Paulownia, ռուս․՝ Павловния, լատ․՝ Paulównia) տերևաթափ, խոշոր ծառ է՝ մինչև 25 մ բարձրությամբ, հզոր, հաստ ճյուղերով։ Աճում է Չինաստանում, Լաոսում, Վիետնամում, այժմ արդեն աշխարհի բազմաթիվ այլ երկրներում։
Չափազանց արագ է աճում հատկապես երիտասարդ տարիքում։ Հողի նկատմամբ պահանջկոտ չէ։ Լուսասեր է։ Հեշտությամբ է բնային մացառներ առաջացնում, որոնք բարենպաստ պայմաններում հասնում են մինչև 2-3, երբեմն՝ 4 մետր բարձրության։ Դիմանում է մինչև – 25 °C-ի սառնամանիքներին։ Հայաստանում մշակվում է Իջևանում և Բագրատաշենում, որտեղ երբեք չի ցրտահարվում, ուժեղ է աճում, առատորեն ծաղկում և պտղաբերում է։
Երբեմն տարեկան աճը անցնում է 1,5-2 մետրից։ Երևանի պայմաններում լավ է աճում քաղաքի ցածրադիր, տաք շրջաններում։ Արտակարգ ցուրտ ձմռան դեպքում լուրջ ցրտահարվում է, սակայն հաջորդ վեգետացիոն շրջանի ընթացքում սաղարթը լրիվ վերականգնվում է։ Բուսաբանական այգու պայմաններում, ցուրտ ձմռան դեպքում լրիվ ցրտահարվում է։
Արտակարգ դեկորատիվ բույս է, խիստ արևադարձային տեսքով, որը սակայն հեռանկարային է միայն Հայաստանի ցածրադիր, տաք գոտիների համար:
Հաշվառված է պավլովնիայի 7 տեսակ՝
Paulownia tomentosa
Ադամածառ կատալպատերև, Paulownia catalpifolia T.Gong ex D.Y.Hong — Павловния катальполистная
Ադամածառ Կավակամի, Paulownia kawakamii T.Itô, Павловния Каваками — այս տեսակից 1997 թվականին, վայրի բնության մեջ, Թայվան կղզում պահպանվել էլ ընդամենը 13 ծառ
Կումկվատը կամ ֆորտունելան (անգլ․՝ Kumquat, ռուս․՝ Кумкват) էկզոտիկ միրգ է, որի համը մանդարինի թթու համ է հիշեցնում: Այն ուտում են հենց նարնջագույն կեղևով: Չինացիներն այս պտուղը ոսկե խնձոր, իսկ ճապոնացիները ոսկե նարինջ են անվանում:
Կումկվատի պտուղները ուժեղ և հաճելի բույր ունեն: Դրանց կեղևն ուղղակի հագեցած է եթերայուղերով:
Այս պտղի հայրենիքը Չինաստանի հարավային շրջաններն են: Կումկվատն ամենափոքր ցիտրուսազգին է համարվում` 3-5 սմ երկարությամբ և 2-4 սմ լայնությամբ:
Այն կարելի է ուտել հում կամ մշակված տարբերակով` մուրաբաների, ցուկատի, չրի կամ մարմելադի տեսքով: Գոյություն ունի կումկվատի մի քանի տարատեսակ: Ամենաօգտակարը համարվում է ճապոնական մեյվա տեսակը:
Վնասատուները
Վահանակիրը և կեղծ վահանակիրը (Diaspididae, Истинная и ложная щитовки);
Բույսեր աճեցնելիս հաջողությունը հիմնականում պայմանավորված է հողի բերրիությամբ և ճիշտ խնամքով, որի ամենակարևոր բաղադրիչը ոռոգումն է։
Կաթիլային ոռոգման ձևը ունի մի շարք էական առավելություններ ոռոգման մյուս ձևերի նկատմամբ։ Դրանք են՝
Ջրի էական խնայողությունը;
Ջրի հավասարաչափ բաշխումը բոլոր բույսերի միջև;
Ջուրը մատակարարվում է անմիջապես բույսերի արմատներին ու չի հասնում, հետևաբար չի խթանում շրջակայքում գտնվող մոլախոտերի աճը;
Չի պահանջվում ջրի բարձր ճնշում, հնարավորություն կա կուտակել ու արևի տակ մինչև անհրաժեշտ, հարմարավետ ջերմաստիճանը (+18 – +28) տաքացնել ոռոգման ջուրը միչև ջրելը;
Չեն թրջվում բույսերի տերևները, ինչը ապահովագրում է դրանց արևայրուքներից;
Ոռոգման գործընթացի լիակատար ավտոմատացման հնարավորություն կա, ինչը հնարավորություն է ստեղծում ջրել բույսերը օրվա ամենից հարմար ժամերին՝ ուշ երեկոյան ու գիշերը;
Տարբեր լուծույթների միջոցով, ոռոգման հետ զուգահեռ բույսերի սնուցումն ու բուժումը կազմակերպելու հնարավորությունը;
Ցանկացած բարդ ռելյեֆում տեղադրելու, անհրաժեշտության դեպքում կազմաքանդելու և այլ տեղում հավաքելու հնարավորությունը։
Որտե՞ղ կարելի է կիրառել կաթիլային ոռոգումը
Կաթիլային ոռոգումը արդյունավետ է շարային տնկարկները, դեկորատիվ բույսերն ու ծաղիկները ոռոգելու համար։
Կաթիլային ոռոգման համակարգեր կարելի է մոնտաժել ինչպես բաց երկնքի տակ, այնպես էլ ջերմոցներում և այլ փակ տարածքներում։
Կաթիլային ոռոգում չի կիրառվում սիզամարգերի համար, որտեղ արդունավետ են այլ համակարգեր։
Ոռոգման ջրի որակը կարող է ազդել ինչպես բույսերի աճի ու բերքատվության վրա, այնպես էլ հողի ֆիզիկական վիճակի։ Հայտնի է նաև, որ տարբեր մշակաբույսեր տարբեր պահանջներ ունեն ջրի որակի հանդեպ։
Ոռոգման ջրի որակի գնահատականը տրվում է երեք բնութագրումներով՝ քիմիական, ֆիզիկական և կենսաբանական։
Ոռոգման ջրի քիմիական բնութագիրը
Химические характеристики поливной воды относятся к содержанию солей в воде, а также к параметрам, полученным из состава солей в воде; такие параметры, как электропроводность / общее количество растворенных твердых веществ, коэффициент адсорбции натрия, щелочность и твердость.
Соленость воды.
Основной проблемой, связанной с качеством поливной воды, является соленость воды. Соленость воды относится к общему количеству солей, растворенных в воде, но не указывает, какие соли в ней присутствуют.
Высокий уровень солей в поливной воде вызывает снижение урожайности. Выше определенного порога снижение урожайности пропорционально увеличению уровня засоленности. Разные культуры различаются по своей устойчивости к засолению и, следовательно, имеют разные пороговые значения и темпы снижения урожайности.Основным природным источником солей в поливной воде является минеральное выветривание горных пород и минералов. Другие вторичные источники включают атмосферное осаждение океанических солей (солей в дождевой воде), соленой воды из поднимающихся подземных вод и проникновение морской воды в подземные водоносные горизонты. Химические удобрения, которые попадают в источники воды, также могут влиять на качество поливной воды.
Токсичность.
Качество поливной воды может быть также определено токсичностью определенных ионов. Разница между проблемой засоления и проблемой токсичности заключается в том, что токсичность возникает внутри самого растения в результате накопления определенного иона в листьях.
Наиболее распространенными ионами, которые могут вызвать проблему токсичности, являются хлорид, натрий и бор. Как и в случае засоления, культуры различаются по чувствительности к этим ионам. Особое внимание следует уделять бору, поскольку токсичность проявляется в очень низких концентрациях, даже если он является важным питательным веществом для растений.Токсичные уровни даже одного иона в поливной воде могут сделать воду непригодной для полива.
Тем не менее, существуют некоторые методы управления, которые могут помочь уменьшить ущерб. Эти методы включают в себя правильное выщелачивание, увеличение частоты полива, избегание полива сверху, избегая использования удобрений, содержащих хлорид или бор, выбор правильных культур и т. Д.
Щелочность и рН.
Щелочность защищает воду от резких изменений pH. Если щелочность слишком низкая, любое добавление кислых удобрений немедленно понизит pH. У контейнерных растений и гидропоники ионы, высвобождаемые корнями растений, также могут быстро изменять рН, если щелочность низкая.
Для выращивания сельскохозяйственных культур не существует идеальной воды для орошения. Каждый источник воды имеет свои собственные проблемы. Пока концентрация питательных веществ, щелочности или остаточных ионов (ионов, не используемых для роста растений) в оросительной воде сохраняется в пределах допустимого диапазона, большинства проблем можно избежать; либо путем хорошего управления щелочностью, либо путем добавления или балансировки питательных веществ, содержащихся в воде, с питательными веществами, содержащимися в химических удобрениях.
Анализ качества исходящей воды для полива является ключевым фактором при проектировании системы капельного орошения.
Ниже приведены основные понятия и термины, которые применяются при интерпретации анализа качества поливной воды.
Соленость, минерализация воды
Корни растения получают воду из почвы прежде всего в результате осмотического давления, которое существует благодаря тому, что растительные клетки содержат более высокую концентрацию растворимых солей, чем в почве. Это различие в концентрации солей дает возможность перемещать воду из области низкой концентрации солей (почва) к более высокой (растение), и такой процесс называется осмос. Когда для полива применяется вода с высокой концентрацией солей, происходит повышения их уровня в почве, понижая тем самым осмотическое давление через водопроницаемую мембрану корня и, таким образом, уменьшая поглощение воды корнями растения. В период между поливами, когда уровень воды в почве снижен до минимума, происходит повышение концентрации солей, а значит, понижается осмотическое давление в почве. Изначально правильно установленная система капельного орошения значительно уменьшит проблемы солености почвы, благодаря поддержанию на постоянной основе высокого влагосодержания почвы, а также выщелачиванию (перемещению) солей за пределы корневой зоны растения.
Уровень кислотности pH
Уровень кислотности воды, используемой для полива, обычно находится в пределах диапазона от 6.5 до 8.5, и редко представляет проблему для растений. Тем не менее, pH фактор играет важную роль во множестве химических реакций в воде и почве, поэтому нужно уделять внимание контролю его уровня. pН исходной воды может определить, насколько вероятно засорение капельной системы отложениями железа или карбоната кальция. Уровень pH может как помочь, так и препятствовать действию хлора, используемого для контроля биологического роста и доступности различных питательных веществ в почве.
Кальций
Кальций (Ca) присутствует в той или иной степени во всех видах естественной воды. Насыщенная кальцием почва рыхлая и легко обрабатывается, позволяет воде легко проникать в глубь. По этой причине кальций часто применяется к “трудным” почвам, чтобы улучшить их физические свойства.
Магний
Магний (Mg) обычно присутствует практически во всех видах почв. Свойства магния в почве во многом аналогичны кальцию. Обычно лаборатории при анализе почвы не выделяют отдельно кальций и магний, а пишут Ca + Mg в me/L. Натрий
Соли натрия (Na) хорошо растворимы и поэтому их можно найти в большинстве естественных вод. Глинистые почвы с большим количеством натрия обладают бедными физическими свойствами для нормального роста растений. При поливе такая почва становится липкой и практически водонепроницаемой. Длительное использование воды с высоким уровнем содержания натрия может вызвать серьезные негативные изменения в почве.
Калий
Калий (K) обычно находится в небольших количествах в естественной воде. Свойства калия в почве аналогичны натрию. При анализе воды калий и натрий показывают вместе.
Железо
Железо (Fe) может присутствовать в растворимой форме и создавать проблемы для капельниц(забивать их) при концентрациях всего 0.1 части на миллион. Растворенное железо может выпадать в осадок из-за изменений в температуре или давлении, повышении pH фактора, или из-за жизнедеятельности бактерий.
Марганец
Марганец встречается в грунтовых водах реже и в меньшем количестве, чем железо. Раствор марганца, как и железа может ускорить формирование осадка в результате химических реакций или биологической активности. Это в дальнейшем может приводить к забиванию капельниц и других компонентов системы капельного орошения. Цвет осадка колеблется от темно-коричневого, если в нем есть смесь железа, до черного цвета, если в воде присутствует только оксид марганца. Следует соблюдать осторожность при хлорировании воды с содержанием марганца в связи с тем, что существует временной интервал между хлорированием и формированием осадка.
Бикарбонат
Бикарбонат (HCO3) довольно широко распространен в естественных водах. Бикарбонаты калия и натрия могут существовать в виде твердых солей, например, пищевая сода (бикарбонат натрия). Бикарбонаты магния и кальция существуют только в растворах. Поскольку влажность в почве под действием испарения уменьшается, то бикарбонат кальция в таком случае распадается на следующие компоненты: углекислый газ (CO2), воду (H20) и нерастворимую известь (CaCO3). Химическое уравнение выглядит так: (HCO3) 2 =CaCO3 + C02 + H20. Аналогичная химическая реакция происходит с бикарбонатом магния.
Сульфат
Сульфат (SO4) широко распространен в природе. Сульфат натрия, магния и калия легко растворимы. Сульфат кальция (гипс) слабо растворим. Сульфаты не имеют определенного действия на почву кроме как способствовать поддержанию ее солености. Присутствие кальция в почве уменьшает уровень растворимости сульфата.
Бор
Бор (В) присутствует в воде в форме анионов. Небольшое количество бора имеет важное значение для роста растений, но если его концентрация несколько выше оптимальной, тогда бор становится токсичным для растений. Некоторые растения довольно чувствительны к избыточности бора в почве, поэтому при его применении необходимо придерживаться определенных норм. На эффективность пестицидов электропроводность оказывает большое влияние. Электропроводность воды зависит в большей степени от уровня растворённых солей и ионов Na+, K+, Ca2+, Cl-, SO42-, HCO3-. Очень соленая вода может вызвать затруднения при растворении кристаллических пестицидов, а так же является более устойчивой к изменениям рН.
Многие пестициды проходят процесс щелочного гидролиза и восприимчивы к щелочному гидролизу (разрушение в щелочной среде) и солям жесткости. Этот процесс вызывает распад активных ингредиентов, который может снизить их эффективность. Это одна из причин, по которой не следует оставлять рабочие смеси для опрыскивания даже на одну ночь. Высоко-кислотная вода также может повлиять на стабильность и физические свойства некоторых агрохимикатов.
Некоторые гербициды также могут быть зависимы от рН уровня. Низкий уровень pH усиливает активность некоторых ингредиентов гербицидов, делая их более эффективными. Кроме того, сегодня многие хозяйства совмещают обработки средствами защиты растений с листовыми подкормками. Оптимальный уровень рН рабочего раствора обеспечивающий максимальную эффективность листовых подкормок и усвоение элементов минерального питания находится в пределах рН от 5,0 до 6,5.
Поэтому вода для приготовления растворов должна быть чистой, соответствовать всем нормам СанПина и иметь оптимальные для обработки физико-химические характеристики – рН, жёсткость и др. Вода плохого качества может снизить эффективность обработок и повредить оборудование для внесения. Неудовлетворительные результаты пестицидных обработок и листовых подкормок могут быть напрямую связаны с плохим качеством воды.
Ինչ է հողը:
Հայաստանի հողը հիմնականում առաջացել է հրաբխային ապարների հիման վրա: Համեմատաբար ցածր բարձրություններում տարածված են դարչնագույն և շագանակագույն հողատեսակները: Իսկ որոշ վայրերում, Արաքսի հովտում` աղային և աղաճահճուտային հողատեսակները: Լեռնային միջին գոտում մեծ տարածում ունեն լեռնային սևահողերը, իսկ մեծ բարձրունքներում` լեռնա-մարգագետնային հողերը:
Հողի թթվայնությունը
Հողի պաշտպանությունը
Մոլչ
mulch գոյական 1. կոթունք, կիսանեխյարդ, փսիաթ։
a material (such as decaying leaves, bark, or compost) spread around or over a plant to enrich or insulate the soil. Мульча – это любой материал, укрывающий почву сверху. Она сохраняет влагу, держит прохладу, проводит воздух и создает комфорт живым рыхлителям почвы. Մուլչացում (անգլ.՝ mulch — ծղոտով, գոմաղբով ծածկել), հողի համատարած կամ միջշարքերի ծածկումը մուլչով (մուլչաթղթով, տորֆի մանրուքով, գոմաղբով, կոմպոստով, թափված տերևներով ևն)։ Կիրառվում է բանջարային, պտղատու, հատապտղատու, դեկորատիվ և այլ բույսերի աճեցման ժամանակ։ Մուլչացումը նվազեցնում է միջշարքային մշակության վրա ծախսվող աշխատանքները, դրականորեն է ներգործում բույսերի աճման պայմանների և հողի բերրիության վրա․ կրճատում է գոլորշիացումը հողի մակերևույթից, պակասեցնում օրվա ընթացքում դրա ջերմաստիճանի տատանման ամպլիտուդը, պաշտպանում դաշտի մակերևույթը հողատարումից, կանխում հողի կեղևի առաջացումը, ընկճում մոլախոտերի աճը ևն։
Հումուս
Հումուս, (լատ.՝ humus, հող), հողի օրգանական, սովորաբար մուգ գունավորված մասը, ձևավորվել է բուսական և կենդանական մնացորդների կենսաքիմիական փոփոխություններից։ Հումուսի բաղադրության մեջ են մտնում հումինաթթուները (առավել կարևոր են հողի բերրիության համար) և ֆուլվոթթուները։ Հումուսը պարունակում է բույսերի սննդառության հիմնական տարրերը, որոնք մանրէների ներգործությունից դառնում են մատչելի բույսերի համար։ Հումուսի քանակով և որակական կազմով են պայմանավորված հողի գույնը, ստրուկտուրան, ջրա-ֆիզիկական առանձնահատկությունները, կլանունակությունը և այլն։ Հումուսը հողի գենետիկական տիպերի ամենակարևոր ցուցանիշներից է. օրինակ, Հայաստանում կիսաանապատային հողերը պարունակում են 1-2% հումուս, շագանակագույն հողերը՝ 2-4% , սևահողերը՝ 4, 5-12%, լեռնամարգագետնային հողերը՝ 8-32%։
Կոմպոստ (գերմ.՝ Kompost, իտալ.՝ composta, լատ.՝ compositus-բաղադրամաս), միկրոօրգանիզմների կենսագործունեության ազդեցության հետևանքով զանազան օրգանական նյութերի քայքայումից ստացվող պարարտանյութ։ Կոմպոստացման ժամանակ բույսերին մատչելի սննդատարրերի (ազոտ, ֆոսֆոր, կալիում) պարունակությունը օրգանական զանգվածում բարձրանում է, վնասազերծվում են ախտածին միկրոֆլորան և ճիճուների ձվերը, թաղանթանյութի, հեմիթաղանթանյութի և պեկտինային նյութերի քանակությունը նվազում է, պարարտանյութը դառնում է սորուն, որը հեշտացնում է հողի պարարտացումը։ Կոմպոստը պատրաստվում է գոմաղբից, տորֆից, գոմաղբահեղուկից, թռչնաղբից, վուշի և կանեփի կեղևանքից (կեղևացոլք), տերևներից, արևածաղկի ցողուններից, եգիպտացորենի կոթուններից, ոչ պիտանի կերերից և արտադրական թափոններից, աղբից և այլն։ Տարածված են տորֆագոմաղբային, տորֆակոյաջրային և տորֆաֆեկալային, գոմաղբահողային, գոմաղբաֆոսֆորիտային կոմպոստերը։ Կոմպոստը կիրառվում է բոլոր կուլտուրաների համար, գրեթե նույն չափաքանակով, ինչ գոմաղբը (15-40 տ/հա)։ Տրվում է ցելի, ցրտահերկի, կրկնավարի, ինչպես նաև սածիլման ժամանակ։ Պարարտացնող հատկություններով չի զիջում գոմաղբին, իսկ որոշ տեսակները գերազանցում են։ Հողի պարարտացումը
Ինչպես վերևում նշվեց Հայաստանի հողերը այնքան էլ հարուստ չեն հումուսով, այսինքն բավարար պարարտ չեն լավ բերք ստանալու համար: Միայն մշակվող հողի պարարտացման միջոցով կարելի է ապահովել բույսերի առողջությունն ու բարձր բերքատվությունը:
Օրգանական հողագործությունում հողի պարարտացման համար կարևոր նշանակություն ունի սիդերատների կիրառումը։ Սիդերատներըբույսեր են, որոնք աճելով հողում և/կամ կտրվելով և խառնվելով հողի հետ պարարտացնում են այն: Սիդերատների մասին մանրամասն տեղեկացեք այստեղ՝ ===>
Թխկի հովհարանմանը (անգլ․՝ Red emperor maple, Palmate maple, ռուս․՝ Клён дланевидный или 
Ծաղկաթաղարում հովհարանման թխկի աճեցնելն ունի որոշակի յուրահատկություններ։ Կարող է ավելի հաճախ ջրելու, ցողելու և պարարտացնելու անհրաժեշտություն առաջանալ։ Եթե ծառը ձմեռացվել է զով և մութ վայրում, ոչ մի դեպքում չի կարելի անմիջապես դուրս հանել բաց երկնքի կամ արևի տակ։ Անհրաժեշտ է աստիճանաբար վարժեցնել բույսը նոր պայմաններին։
Բազմացում սերմերով
Ադամածառը կամ Պավլովնիան (անգլ․՝ Paulownia, ռուս․՝ Павловния, լատ․՝ 
Լոնգանը (անգլ․՝ Longan, ռուս․՝ Лонган, լատ․՝ Dimocarpus longan) Չինաստանում, Թաիլանդում, Վիետնամում և Ինդոնեզիայում աճող մշտադալար, յուրահատուկ համով ուտելի պտուղներ տվող ծառ է։ Չինացիները լոգանի պտուղն անվանում են “վիշապի աչք”։
