Հավորթիան (անգլ.՝ Haworthia, ռուս.՝ Хавортия, լատ.՝ Haworthia) հարավաֆրիկյան, գաճաճ, սուկուլենտ խոտաբույսերի ցեղ է, որի բազմազան ներկայացուցիչներից շատերը տարածված են ողջ աշխարհով՝ իբրև սենյակային բույսեր:

Անվանակոչվել է ի պատիվ անգլիացի բուսաբան Էդրիան Հավորթի (Adrian Hardy Haworth 1767—1833):

Խնամքը

Լուսավորությունը

Հավորթիաներին անհրաժեշտ է պայծառ, ցրված լույս: Արևմտյան և արևելյան պատուհանների գոգերը ամենից հարմարն են հավորթիաների համար: Հյուսիսային պատուհանագոգին հավորթիան կարող է ձգվել դեպի լույսը և կորցնել դեկորատիվությունը:

Օդի ջերմաստիճանը

Ձմռանը հավորթիաները պահում են զով սենյակում, ցանկալի է ապահովել +10 – +12°С օդի ջերմություն, սակայն +18°С էլ տանելի է:
Գարուն-աշուն ժամանակահատվածում ամենահարմարավետն է  +22 – +27°С ջերմաստիճանը:

Ջրելը

Շոգին հավորթիաները ջրում են առատ, բայց հազվադեպ՝ երբ հողն ամբողջովին, մինչև հատակը չորանում է, իսկ ցուրտ եղանակին շատ քիչ՝ ողջ ձմեռը 1-2 անգամ:

Օդի խոնավությունը

Խավորթիաները օդի խոնավության նկատմամբ զգայուն չեն, ջրով ցողելու կարիք չկա: Փոխարենը կարևոր է, սենյակն օդափոխելով, թարմ օդ ապահովելը:

Պարարտացումը

Հվորթիաներին լրացուցիչ սնուցում տրվում է միայն ամռանը, ամսական մեկ անգամ, կակտուսների և սուկուլենտների համար նախատեսված պարարտանյութով: Հողի թթվայնությունը բարձրացնող օրգանական պարարտանյութերի կիրառումից պետք է զերծ մնալ:

Հողախառնուրդը

Կարելի է գնել կակտուսների համար նախատեսված պատրաստի հողախառնուրդ, կամ պատրաստել ինքնուրույն հետևյալ բաղադրատոմսով՝

• ճմահող – 1 բաժին;
• տերևային բուսահող -1 բաժին;
• փտած գոմաղբ – 0,5 բաժին;
• գետի խոշոր ավազ կամ կարմիր ավազ – 1 բաժին:

Տեղափոխումը

Մի քիչ ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ երբ բույսի արմատներին տարածվելու տեղ չի մնում:
Հավորթիաներն աճեցնում են լավ դրենաժ ունեցող, սաղր ու լայն ծաղկամաններում:

Բազմացումը

Հավորթիաները լավ են բազմանում կողային “ձագուգներով”, որոնք անջատում են մայր բույսից և առանձին տնկում տեղափոխման ժամանակ:
Բազմացնել հնարավոր է նաև տերևներով, բայց դա բավականին երկարատև գործընթաց է: Տերևի կտրվածքը մշակում են ակտիվացված ածխի փոշիով և թողնում են 3 օր չորանա: Այնուհետև տնկում են ավազի մեջ, բայց մի 3-4 շաբաթ չեն ջրում՝ մինչև արմատներ առաջանալը:

Բարդությունները

Հավորթիաները հազվադեպ են վնասատուների թիրախ դառնում:
Ձմռանը երբեմն հավորթիայի արմատները ամբողջովին մահանում են: Այդ դեպքում գարնանը բույսը տնկում են նոր հողախառնուրդի մեջ:
Գերխոնավության և անմիջապես բույսի վար ջուր լցնելու պատճառով հավորթիան կարող է մահանալ: Այդ առումով առանձնապես վտանգավոր է ձմռան սեզոնը:

Հղումներ

• Haworthia. From Wikipedia, the free encyclopedia.
• Хавортия. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.

Գաստերիան (անգլ.՝ Ox-tongue, Cow-tongue, Lawyer’s tongue, ռուս.՝ Гастерия, լատ.՝ Gasteria)  (Asphodelaceae) ընտանիքի սուկուլենտ բույսերի ցեղ է: Հայրենիքը Հարավային Աֆրիկան է։
Դասակարգված է գաստերիայի մոտ 26 տեսակ:
Տերևները հաստ են, երկարավուն, լայն գծավոր, տերևների վրա կան պտեր, որոնք իրենց գույներով տարբերվում են տերևի հիմնական գույնից։ Նույն խնամքն են պահանջում ինչ հալվեները։ Ծաղկում էլ է հալվեների նման։

Գաստերիայի տեսակները

Գաստերիա գորտնակավոր

(Гастерия бородавчатая, Gasteria verrucosa)

Գաստերիա մակույկանման

(Гастерия килеватая, Gasteria carinata)

Գաստերիա բծավոր

(Гастерия пятнистая, Gasteria maculata)

Գաստերիա գաճաճ

(Гастерия крошечная, Gasteria liliputana)

Գաստերիա թրաձև

(Гастерия саблеобразная, Gasteria acinacifolia)

Գաստերիա Արմստրոնգի

(Гастерия Армстронга, Gasteria armstrongii)

Գաստերիա երկգույն

(Гастерия двуцветная, Gasteria bicolor)

Գաստերիա ճիմառատ

(Гастерия дернистая, Gasteria caespitosa)

Գաստերիա սպիտակավուն

(Гастерия беловатая, Gasteria candicans)

Գաստերիա մարմարյա

(Гастерия мраморная, Gasteria marmorata)

Գաստերիա եռակող

(Гастерия трехгранная, Gasteria trigona)

Հղումներ

• Գաստերիա: Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից:
• Gasteria. From Wikipedia, the free encyclopedia.
• Гастерия. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.

Հալվե վերան (անգլ.՝ Aloe vera, ռուս.՝ Алоэ настоящее, Алоэ вера, լատ.՝ Alóe véra, Aloe Barbadensis Miller) Հալվե ցեղի սուկուլենտ բույս է: Հայրենիքը Աֆրիկան է և Մադագասկար կղզին, աճում է անապատային և կիսաանապատային վայրերում, չոր կլիմայում:

Հալվե վերան լայն կիրառություն է գտել բժշկության և կոսմետոլոգիայի բնագավառներում: Ժողովրդական բժշկության մեջ նույնպես շատ է կիրառվում:
Հալվե վերան, որպես սենյակային բույս, հաջողությամբ աճեցվում է ողջ աշխարհում: Լավ խնամքի դեպքում այն կարող է նույնիսկ ծաղկել սպիտակ, դեղին կամ նարնջագույն ծաղիկներով:

Խնամքը

Հալվե վերան պահանջկոտ բույս չէ, մի քանի հեշտ կանոնների հետևելով կարելի է շատ լավ բույս աճեցնել:

Լուսավորությունը

Հալվե վերային լավ աճի համար անհրաժեշտ է պայծառ լուսավորություն, բայց արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո բույսի վրա կարող են այրվածքներ արաջանալ: Այրվածքները կարող են լինել մուք շագանակագույն կամ նարնջագույն բծերի տեսքով:

Խորհուրդ է տրվում սենյակում Հալվե վերան տեղադրել արևելյան կամ արևմտյան լուսամուտների գոգին:

Հողախառնուրդը և պարարտացումը

Հալվե վերան տնկելու կամ այլ ծաղկաման տեղափոխելու համար կարելի է կակտուսների համար նախատեսված պատրաստի հողախառնուրդ գնել:
Ինքնուրույն պատրաստելու համար առաջարկվում են հետևյալ բաղադրատոմսերը՝

1. Տարբերակ

Հավասար ծավալներով խառնել

• խանութից գնված պատրաստի հողախառնուրդ սենյակային բույսերի համար;
• գետի, լվացած, խոշոր ավազ կամ գրանիտի մանրախիճ:

2. Տարբերակ
Հավասար ծավալներով խառնել

• խանութից գնված պատրաստի հողախառնուրդ սենյակային բույսերի համար;
• գետի, լվացած, խոշոր ավազ;
• ագրոպեռլիտ կամ կարմիր ավազ:

3. Տարբերակ
Խառնել

• Ճիմահող – 2 մաս;
• Տերևային բուսահող – 1 մաս;
• Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ – 1 մաս;
• Խոշոր գետի ավազ կամ կարմիր ավազ – 1 մաս:

Բոլոր տարբերակներով պատրաստված հողախառնուրդներին կարելի է ավելացնել շատ փոքր քանակություններով փայտի մոխիր և/կամ չեզոք կամ թույլ թթվային տորֆ:
Ծաղկամանը պետք է լավ դրենաժային շերտ ունենա, իսկ հողախառնուրդը արմատների համար ապահովի առավելագույն ջրա և օդաթափանցիկություն:
Հալվե վերայի սնուցումը պարարտանյութերով կատարվում է տարին մեկ անգամ, գարնանը կամ ամռանը՝ բույսի ակտիվ աճի շրջանում:

Օդի ջերմաստիճանը

Զմռանը, երբ Հալվե վերան մտնում է հանգստի ռեժիմ, ցանկալի է ապահովել  +14 – +17°C: Տարվա մյուս եղանակներին ամենից հարմարավետ ջերմաստիճանը +18 – +26°C է:

Օդի խոնավությունը

Ճիշտ և ժամանակին ջրելու դեպքում օդի խոնավությունը բույսի համար կարևոր նշանակություն չունի: Ջրով ցողելու անհրաժեշտություն նույնպես չկա:

Ջրելը

Հալվե վերան հաստ, հյութալի տերևներ ունի, որոնց մեջ պաշարում է ջուրը: Ուստի հաճախակի ջրելու անհրաժեշտություն չկա և պետք է խուսափել բույսը ջրախեղդ անելուց, ինչը կարող է փտեցնել բույսը:
Հալվե վերան ջրում են գոլ, հնացված ջրով, ծաղկամանի հողը չորանալուց հետո:
Ջրելիս պետք է խուսափել բույսի տերևները թրջելուց:

Տեղափոխումը

Առողջ Հալվե վերան արագ է աճում և բույսի կողերից շատ “ձագուկներ” են բուսնում:
Տեղափոխումը ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ անում են երբ բույսի արմատներն ամբողջությամբ զբաղեցնեն եղած ծաղկամանը: Նախընտրելի են լայն, ոչ շատ խորը ծաղկամանները, քանի որ Հալվե վերայի արմատները ավելի շատ մակերեսայն աճ ունեն:
Խորհուրդ է տրվում տեղափոխումը կատարել բույսի արմատները զգուշորեն ազատելով հին հողից, քանի որ հին հողն արդեն ամբողջովին զուրկ կլինի սննդարար տարրերից:
Տեղափոխելուց հետո բույսը պետք է լավ ջրել ու այլևս չջրել մոտ 3 շաբաթ:
Տեղափոխությունից հետո կարող է տեղի ունենալ բույսի գույնի փոփոխություն:

Բազմացումը

Հալվե վերան կարելի է բազմացնել  կողային “ձագուկներով”,
տերևներով և սերմերով:

“Ձագուկներով” բազմացնելու համար ախտահանված սուր դանակով առանձնացնում են առնվազն 3-4 տերև ձևավորած “ձագուկը” մորից: Առաջացած վերքերը մշակում են ակտիվացված ածխի փոշիով:  Եթե առանձնացված “ձագուկն” ունի սեփական արմատներ, ապա այն կարելի է անմիջապես տնկել, իսկ եթե ոչ, ապա պետք է վարվել այնպես, ինչպես վարվում են տերևով բազմացնելիս:
Տերևով բազմացնելու համար ախտահանված, սուր դանակով կտրում են տերևը և կտրած տեղը մշակում ակտիվացված ածխի փոշիով: Այնուհետև կտրված տերևը թողնում են 2-3 օր՝ որպեսզի վերքը չորանա:
Ծաղկամանի մեջ լցնում են մաքուր, խոնավ ավազ, որի մեջ էլ տնկում են տերևը: Մոտ մեկ շաբաթից տերևը կարմատակալի:
Սերմերով բազմացնելու համար, հողախառնուրդով լի ծաղկաթաղարի մեջ, 2 սմ միմյանցից հեռու դնում են Հալվե վերայի սերմերը և սեղմելով մի թեթև խրում հողի մեջ: Հետո ավազի բարակ շերտով ծածկում են սերմերը:
Ծաղկաթաղարը իր բարձրության 1/3-ով ընկղմում են ջրի մեջ, ծածկում ցելոֆանով կամ ապակիով և տեղադրում լուսավոր տեղում:  Ստեղծված մինիջերմոցում պետք է լինի +25 – +32°C: 3-4 օրից պետք է հայտնվեն առաջին ծիլերը:
Առանձին ծաղկամաների մեջ նոր բույսերը կարելի կլինի տեղափոխել տերևների ձևավորվելուց հետո:

Ոչ բարենպաստ պայմաններ

1. Լույսի պակաս: Բույսը շատ է ձգվում վեր: Պետք է ավելացնել լուսավորությունը:
2. Հողի գերխոնավություն: Փտում են բույսի արմատներն ու ցողունի ներքին հատվածը կամ դալկանում ու չորանում են տերևները: Դադարեցնել ջրելը և ջրել միայն հողը չորանալուց հետո:
3. Սառը ջրով ջրելը: Տերևները հանկարցակաի պոկվում են:  Պետք է բացառել սառը ջրով ջրելը:
4. Քիչ ջրելը: Տերևների վրա շագանակագույն բծեր են առաջանում: Պետք է ավելի առատ ջրել:
5. Սնկով վարակվելը: Փափուկ, մուգ բծեր տերևների վրա: Պետք է մշակել բույսը ֆունգիցիդով, իսկ կանխարգելման համար, հաճախ օդափոխել սենյակը:

Վնասատուները

• Ալրատիզ
• Վահանամիջատ
• Սարդոստայնային տիզը
• Նեմատոդա
• Տրիփսեր
• Ֆիլոքսերա

Արտաքին հղումներ

• Ալոեի 10 օգտակար հատկությունները:
• Aloe vera. From Wikipedia, the free encyclopedia.
• How to Grow and Care for an Aloe Vera.
• Aloe vera – Medicinal Aloe, Barbados Aloe.
• 7 Amazing Uses for Aloe Vera.
• 10 Things You Can Do With Aloe Vera.
• Алоэ настоящее. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.
• Болезни и вредители алоэ.

 
 Կարդալ Հալվեի այլ տեսակների մասին ==>

Թանձրատերևուկը (անգլ.՝ Jade plant, Friendship tree, Lucky plant, or Money tree, ռուս.՝ Толстянка, լատ.՝ Crassula) պատկանում է թանձրատերևազգիների (Crassulaceae) ընտանիքին։ Հայրենիքը Հարավային Աֆրիկան է։ Թանձրատերևուկի մոտ 1400 տեսակ կա, որոնց մեծ մասը սուկուլենտներ են:

Դրանք հաստ, հյութալի ճյուղեր և տերևներ ունեն, որտեղ ջրի կուտակում է տեղի ունենում, ինչը թույլ է տալիս դիմանալ երկարատև երաշտին:
 

Թանձրատերևուկի տարածված տեսակները

Թանձրատերևուկ ծառանման (անգլ.՝ Silver Dollar Plant, Silver Dollar Jade, Silver Jade Plant, Chinese Jade, Tree Crassula, Beestebul, Money Plant, Round-Leaved Crassula, ռուս.՝ Толстянка древовидная, Денежное дерево, լատ.՝ Crassula Arborescens)

Թանձրատերևուկ ձվաձև (անգլ.՝ Jade Plant, Money Tree, ռուս.՝ Крассула овальная, լատ.՝ Crassula ovata)

Թանձրատերևուկ օվատա հոբիտ

(անգլ.՝ Hobbit Jade Plant, ռուս.՝ Крассула Хоббит, լատ.՝ Crassula ovata cv. Hobbit)

Թանձրատերևուկ մանգաղանման

(անգլ.՝ Airplane Plant, Propeller Plant, Red Crassula, Scarlet Paintbrush, ռուս.՝ Толстянка серповидная, լատ.՝ Crassula Falcata)

Թանձրատերևուկ մարջան

(անգլ.՝ Coral Crassula, ռուս.՝ Крассула коралл, լատ.՝ Crassula Coral)

Թանձրատերևուկ շղթայանաման

(անգլ.՝ Watch Chain, Princess Pine, ռուս.՝ Толстянка плауновидная, լատ.՝ Crassula Lycopodioides)

Թանձրատերևուկ Կուպերի

(ռուս.՝ Толстянка Купера, լատ.՝ Crassula Cooperi Regel)

Թանձրատերևուկ քառանկյուն

(անգլ.՝ Miniature Pine Tree, ռուս.՝ Крассула четырехугольная, լատ.՝ Crassula tetragona)

Թանձրատերևուկ Շմիդտի

(անգլ.՝ Fairy Tongue,  ռուս.՝ Толстянка Шмидта, լատ.՝ Crassula Schmidtii)

 Թանձրատերևուկ ծակոտկեն

(անգլ.՝ String of Buttons, Necklace Vine, ռուս.՝ Крассула перфората, или продырявленная, լատ.՝ Crassula perforata)
 

Հղումներ

• Բժշկի անկյուն. Փողածառ (կրասուլա):
• Թանձրատերևուկի (կրասուլա, денежное дерево, толстянка) բուժիչ հատկությունները, որոնց մասին շատ քչերը գիտեն:
• Թանձրատերևուկ: Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից:
• Crassula. From Wikipedia, the free encyclopedia.
• Толстя́нка. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.