Կոճապղպեղը (անգլ․՝ Ginger, ռուս․՝ Имбирь, լատ․՝ Zīngiber officinale) արևադարձային, բազմամյա խոտաբույս է։ Հայրենիքը Հարավ-Արևելյան Ասիան է։ Վերգետնյա ընձյուղի բարձրությունը մինչև 1 մ է, տերևները նշտարաձև են, ծաղկաբույլը՝ մանուշակագույն։
Կոճղարմատը մսալի է, հաճելի հոտով, պարունակում է 1,2-3 % եթերայուղեր։ Խոնավասեր է, լավ աճում է խոնավ, արևադարձային շրջանների ավազահողերում։ Ունի այրող, կծու համ։ Որպես համեմունք գտագործվում է խոհարարության, ինչպես նաև սննդարդյունաբերության մեջ։
Կոճղարմատը տնկելուն նախապատրաստելը
Տնկելու համար պետք է ընտրել փայլուն, պինդ, առանց վնասվածքների, հնարավորին չափ շատ պտուկներ ունեցող կոճղարմատներ։
Կոճղարմատը բաժանում են 2-3 պտուկ ունեցող կտրոնների, որոնք 48 ժամ թրջում են գոլ ջրի մեջ, այնուհետև կես ժամով ընկղմում են մարգանցովկայի 5%-ոց լուծույթի մեջ։
Տնկելը
Ծաղկամնը
Շատ այգեպաններ կոճապղպեղ են աճեցնում դրա բուժիչ արմատների համար: Այդ դեպքում նպատակահարմար է օգտագործել ոչ շատ խոր, բայց լայն տարաներ, որոնց մեջ բույսը կտեղավորի իր ձևավորած կոճղարմատները։
Իսկ եթե նպատակն է ծաղկեցնելու համար կոճապղպեղ աճեցնել , ապա պետք է ընտրել փոքր ծաղկաման, որը կսահմանափակի կոճղարմատների աճը:
Ի դեպ, առաջին երկու տարում պետք չէ սպասել բույսի ծաղկելուն։
Ամեն դեպքում, ծաղկամանը պետք է ունենա դրենաժային անցքեր։ Դրա ներքևի մասում պետք է լցնել մանր խիճ կամ կերամզիտ՝ մոտ 3 սմ շերտով:
Հողը պետք է լինի պարարտ, փխրուն և կազմված լինի ճմահողից, տերևային բուսահողից, ավազից՝ համապատասխանաբար 1:2:1 համամասնությամբ։
Կոճղարմատի կտրոնները տնկում են այնպես, որ պտուկները դեպի վեր նայեն և վրայից մոտ 3 սմ հաստությամբ հողի շերտ լինի։ Մոտ երկու շաբաթից հայտնվում են առաջին ծիլերը։
Պայմանները
Օդի ջերմաստիճանը․ Պետք է ապահովել + 22 – +25⁰С ջերմաստիճան։ + 17⁰С ցածր ջերմաստիճանի դեպքում կոճապղպեղը դադարում է աճել։
Լուսավորությունը. Պահանջում է օրական 14 ժամից ոչ պակաս լույս։ Արհեստական լուսավորությունն ապահովում են ֆիտոլամպով (բույսից 80 սմ հեռավորության վրա, ցրված լույսով):
Խոնավությունը. Ցանկալի է պահպանել 85%-ից ոչ պակաս խոնավություն։ Հակառակ դեպքում, օրական 3-4 անգամ պետք է ցողել բույսը կամ ջրով լի ամններ դնել բույսի շուրջը։
Խնամքը
Ջրելը․ Ջրում են օրը երկու անագամ, ոչ առատ, գոլ, հնեցված ջրով, այնպես, որ հողը միշտ մի քիչ խոնավ լինի։ Ծաղկամանի տակդիրում կուտակված ավելորդ ջուրը պետք է թափել։ Աշնանը ջրելը կիսով չափ քչացնում են։
Սնուցումը. Երկու շաբաթը մեկч օրգանական կամ կալիումային պարարտանյութերով։
Փխրեցումը. Ամեն ջրելուց 20 րոպե հետո հողը փխրեցնում են։
Էտը. Ամիսը երկու անգամ հեռացնում են տերևների մոտավորապես ¼ -ը, որպեսզի աճի ուժը ուղղվի արմատին։
Բերքը հավաքելն ու պահպանելը
Աշնանը, երբ կոճապղպեղի կանաչ զանգվածը սկսի դեղնել և թոշմել, անհրաժեշտ է դադարեցնել ջրելը և պարարտացնելը ու 10 օր հետո, երբ շյուղերը կսկսեն պարկել, փորում և հանում են կոճղարմատը։ Հանելուց հետո մաքրում են հղից, կտրում կամ պոկում են մանր արմատներն ու վնասված մասերը, ինչից հետո, 4-5 օրով դնում են չորացման՝ լուսավոր ու լավ օդափոխվող տեղում։
Պահպանում են սառնարանում, +2 – +4⁰ С ջերմաստիճանի տակ, թղթյա փաթեթով։ Կարելի է նաև բարակ՝ 2-3 մմ հաստությամբ կտրատել կոճղապղպեղը, թղթի վրա չորացնել 2 շաբաթ և պահել հերմետիկ, ապակյա տարայում՝ մութ և զով տեղում։
Հիվանդությունները
Դեղնում են տերևները․ Կարող է լինել գերլուսավորության, սխալ հողախառնուրդի կամ չափից շատ ջրելու հետևանքով։
Տերևները չորանում են․ Կարող է լինել քիչ ջրելու կամ սենյակի օդի չորության պատճառով։
Վնասատուները
Սարդոստայնային տիզը (Паутинный клещ):
Վաղահաս տեսակներից է, ունի երկարավուն, գեղեցիկ, շատ կծու պտուղներ:
Ունի բարակ, երկարավուն, ոչ շատ կծու պտուղներ, դրանք սկզբում սպիտակ, դեղին կամ նարնջագույն են, հասունանալուց հետո՝ կարմիր:
Փոքրիկ թուփ է, ունի վառ կարմիր մոտ 45 գրամ կշռող, կծու պտուղներ: Առաջին պտուղներն առաջանում են ծլելուց 115-120 օր հետո:
Չափազանց արագահաս տեսակ է: Սենյակային պայմաններում հասնում է 35-40 սմ բարձրության, իսկ բաց գրունտում՝ մինչև 50 սմ:
Կոնաձև, 3-4 սմ երկարությամբ պտուղները հասունանում են 95-108 օրում: Հասունացմանը զուգընթաց պտուղները փոխում են գույնը կանաչից՝ դեղին ու դեղինից՝ կարմիր: Գնդաձև թփի բարձրությունը մոտ 35 սմ է:
Կլոր սաղավարթով թփի բարձրությունը մոտ 20 սմ է: Սուր ծայրով, կոնաձև, մոտ 6 գրամանոց պտուղներ ունի: Բուրավետ է: Հասունանալով պտուղները մուգ կանաչից դառնում են մուգ նարնջագույն:
Մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է: Սկզբում մանուշակագույն, հետո բաց դեղնավուն, վարդագույն կամ կարմիր, սրածայր պտուղներ ունի: Պտուղները հասունանում են 115-120 օրում, ունենում են մինչև 2,5 սմ երկարություն:
Պտուղները զանգակներ են հիշեցնում: Պտղի պատերը քաղցրավուն են, իսկ սպիտակ միջուկը և սերմերը կծու են: Մեկ պտղի քաշը լինում է 60-100 գրամ: Պտուղները հասունանում են 150 օրում:
Սա ամենափոքր տեսակն է: Բարձրությունը ընդամենը 15 սմ և կարելի է աճեցնել 1 լիտր տարողությամբ ծաղկամանի մեջ: Կանաչից կարմիր դարձող պտուղները կլոր են, միջին կցվությամբ:
Այս տեսակի պտուղները սկզբում մանուշակագույնակապտավուն են, իսկ հետո, հասունանալով դառնում են կարմիր: Թուփը փոքր է, մոտ 20 սմ բարձրությամբ: Առատ պտղաբերում է շուրջ տարին: Լավ խնամքը ենթադրում է հաճախակի ոռոգում, լավ լուսավորություն և պարարտ հողի առկայություն:
Միջին չափսի՝ 30-35 սմ բարձրությամբ թուփ է: Պտուղները երկարավուն են ՝ մինչև 7,5 սմ երկարությամբ:
Միջին ժամկետում հասունացող տեսակ է: Կոկիկ, մոտ 30 սմ բարձրությամբ թուփ է ձևավորում: Կծու, բուրավետ պտուղները սկզբում բաց դեղնավումն են, իսկ հասունանալուց հետո դառնում են վառ կարմիր:
Դեղին, արտառոց տեսքով պտուղներ ունի այս տեսակը: Կծվությունը կենտրոնացած է պտղի սպիտակ միջուկի մեջ, իսկ հյութեղ պատերը կարող են քաղցր լինել:
Մոտ 25 սմ բարձրությամբ փոքրիկ, կլոր սաղավարթով թուփ է: Ստվերադիմացկուն է: Պտուղները մանուշակագույն են:
Փոքրիկ, 35 սմ բարձրությամբ թուփ է, պտուղները մի քիչ ձգված կլոր են՝ դեղին, նարնջագույն:
Ոչ ուտելի, բայց շատ գեղեցիկ, մինչև 5 սմ երկարությամբ պտուղներով տեսակ է: Թուփը փոքր է՝ մոտ 25 սմ բարձրությամբ: Լավ լուսավորության դեպքում առատ բերք է տալիս: Սեմերը կարելի է ցանել ցանկացած տիպի պարարտ հողում:
Ժենգյալով հացի կանաչեղենի տեսականին կամ ժենգյալը կազմված է հետևյալ բույսերից.
Պեպինոն (անգլ.՝ Pepino dulce, ռուս.՝ Дынная груша, լատ.՝ Solanum muricatum) մորմազգիների ընտանիքին պատկանող, հարավամերիկյան մշտադալար թուփ է: Ունի ուտելի, քաղցր պտուղներ, որոնք իրենց գույնով ու բոուրմունքով դդումի են նման: Շատ է տարածված Պերույում, Չիլիում ու Նոր Զելանդիայում:
Դաղձը (անգլ.՝ Mentha, Mint, ռուս.՝ Мята, լատ.՝