Category Archives: Բանջարեղեն

Ուրց

Ուրցը (անգլ.՝ Thyme, ռուս.՝ Тимьян, Чабрец, լատ.՝ Thýmus) խուլեղինջազգիների (շրթածաղկավորների) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ։ Հայաստանում շատ տարածված ու ժողովրդի կողմից լայնորեն գործածվող բույս է։ Հայտնի է մոտ 150 (այլ տվյալներով՝ 400) տեսակ։

Հայաստանում կա 5 տեսակ՝

  • Ուրց նոսրածաղիկ (Thýmus rarifloarm),
  • Ուրց անդրկովկասյան (Thýmus transcaucasicus),
  • Ուրց բլրակ այ ին (Thýmus collinus),
  • Ուրց Կոչիի (Thýmus kotschyanus),
  • Ուրց Ֆեդչենկոյի (Thýmus fedtschenkoi

Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերի ստորինից մինչև վերին լեռնային գոտու չոր, քարքարոտ լանջերին, անմշակ վայրերում, ենթալպյան մարգագետիններում և այլն։

Հղումներ

Նեխուր

Նեխուրը (անգլ.՝ Celery, ռուս.՝ Сельдерей, լատ.՝ Apium)  նեխուրազգիների (հովանոցավորներ) ընտանիքի միամյա կամ երկամյա խոտաբույսերի մոնոտիպ ցեղ է: Հայտնի է նաև քարավուզ անվամբ:
Հայաստանում հայտնի է մեկ տեսակ՝ նեխուր բուրավետ (Apium graveolens), որն ունի 3 տարատեսակ՝ տերևային, արմատային և տերևակոթունային։ Հայաստանում, որպես համեմունքային բույս, մշակվում է տերևային նեխուրը։
Նեխուրը դեղաբույս է. պարունակում է վիտամիններ C, PP, B1, B2, շաքարներ, եթերայուղ, կալիումի, կալցիումի, ֆոսֆորի աղեր և այլն: Բժշկության մեջ կիրառվում է հևոցի և շնչառական ուղիների այլ հիվանդությունների ժամանակ։ Օգտագործվում է նաև տարբեր ճաշատեսակների, թթուների, պահածոների մեջ։

Հղումներ

Կոտեմ

Կոտեմը (անգլ.՝ Garden cress, ռուս.՝ Кресс-салат, լատ.՝ Lepidium sativum) , կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 150 տեսակ։

Կոտեմի աճեցումը բաց գրունտում

Բաց գրունտում կոտեմը կարելի է ցանել վաղ գարնանը՝ երբ հողը հալչի առնվազն 4 սմ խորությամբ: Կոտեմի համար նախատեսված տեղում լավագույն նախորդողներն են սոխը, սամիթը, բաթաթը, ճակնդեղը, շաղգամը, բողկը, գազարը և այլ արմատապտուղներ:
Լավ կլինի նախապես պարարտացնել հողն աշնանը:
Կոտեմը դիմանում է մինչև -5 աստիճան ցրտահարությանը:
Սերմերը ցանում են շարքերով՝ 0,5-1 սմ խորությամբ, մոտավորապես 1 գրամ սերմ 1 ք.մ.-ին հաշվարկից ելնելով: Շարքերի միջեվ հեռավորությունը պետք լինի 10-20 սմ:
Միշտ թարմ բերք ունենալու համար կարելի է 7-15 օրը մեկ նոր ցանք անել միջշարային հատվածում:

Կոտեմի սերմերը 3-4 տարի պահպանում են իրենց ծլողունակությունը:

Անհրաժեշտ է ամեն օր, առատ ջրել ցանքը, մանավանդ երբ օդի ջերմաստիճանը բարևրանում է, իսկ շոգեր սկսվելուն պես, արևկող տեղերում էլ չեն ցանում:
Լավ խնամքի դեպքում, 1 ք.մ.-ից կարելի է 0,5−2 կգ կոտեմի բերք ստանալ:

Կոտեմի աճեցումը սենյակային պայմաններում

Կոտեմը համեմատաբար արագ աճող բույս է, վաղահաս տեսակները ծլելուց 10-14 օր հետո աճում են 6-ից 8 սմ և արդեն ուտելի են:
Տանը կոտեմն աճեցնել կարելի է ցանկացած անոթում՝ 2-4 սմ հողի շերտ ապահովելով:
Սեննյակային աճեցման համար լավ է նաև այն, որ շատ պայծառ լուսավորություն չի պահանջվում: Թաղարը, որտեղ աճում է կոտեմը ամեն օր պտտում են, որպեսզի բույսը բոլոր կողմերով հավասարապես լուսավորվի և չձգվի: Կոտեմը կարող է աճել նաև միայն արհեստական լույսի ներքո:
Ցանելիս սերմերը հավասարաչափ ցրում են հողի մակերեսով՝ 1 ք.մ.-ին 5-8 գրամ սերմի հաշվարկից ելնելով, այնուհետև ծածկում են 0,5-1 սմ հաստությամբ պարարտ հողախառնուրդով:
Ջրում են ջրցողիչով, պարբերաբար և առատ:
Մինչ տերևների գոյանալը, օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի 6-12 C, այնուհետև կարելի է բարձրացնել մինչև 15-18 աստիճան:

Կոտեմի օգտակարությունը

Կոտեմի 90%-ը ջուր է, ուստի ունի ցածր կալորիականություն՝ ընդամենը 32 կկալ 100 գրամի մեջ:
Իսկ մարդուն անհրաժեշտ վիտամիններով շատ հարուստ է, պարունակում է A, B, C, D, K, PP վիտամիններ:
Պարունակում է նաև լուսածին (ֆոսֆոր), մագնիում, երկաթ, կրածին:
Կոտեմն ուտելը ախորժակ է բացում, կարգավորում է ճնշումը, նպաստում է օրգանիզմից խարամի դուրսբերմանը:
Ժողովրդական բժշկությունում կոտեմի հյութն օգտագործվում է  արյան պակասության՝ անեմիայի դեպքում:
Ժամանակակից բժշկությունը խորհուրդ է տալիս օգտագործել կոտեմը  կատարակտայի կանխարգելման համար:
Օգտագործվում է նաև շագանակագեղձի բորբոքումը բուժելու համար, ուստի ուտելն օգտակար է բոլոր տարիքների տղամարդկանց համար:

Ինչպես  կոտեմն աճեցնել տանը՝ առանց հողի (ռուսերեն)

Հղումներ

Սխտոր

garlic1

Սխտոր (Garlic, Чеснок, Allium sativum), միամյա, վեգետատիվ ճանապարհով բազմացող բանջարային մշակաբույս, որի մշակովի տեսակները լայն տարածում ունեն սննդի, երշիկի ու պահածոների արդյունաբերության և ժողովրդական բժշկության մեջ։ Օգտագործվում է թարմ վիճակում ծանրամարս կերակուրների հետ որպես համեմունք, թթուների ու պահածոների մեջ՝ որպես յուրահատուկ համ ու բույր տվող համեմունք, և երշիկի արդյունաբերության մեջ՝ որպես հականեխիչ ազդեցություն ունեցող նյութ։

Աճեցնելը

Սխտորը ցրտադիմացկուն բույս է, աճել սկսում է +3 – +5 °C-ում։ Տարբերվում են 2 ենթատեսակ՝ ցողունավոր (գարնանացան) և սովորական (աշնանացան)։ Սովորական (ցողուն չառաջացնող) տեսակն առաջացնում է միայն սոխուկներ, որոնք կազմված են պճեղներից (ատամիկներից)։ Ցողունավորը սոխուկներից բացի առաջացնում է նաև ընձյուղ՝ ծաղկաբույլով, որում կազմավորվում են օդային սոխուկներ։ ՀՀ-ում տարածված լավագույն սորտը տեղականն է։

Բազմացնում են վեգետատիվ ճանապարհով։ Պճեղները տնկում են վաղ գարնանը կամ աշնանը (սոխուկները պահելու հարկ չի լինում և կորուստը նվազում է)։ Աշնանացանն ավելի բերքատու է, բայց երկարատև չի պահպանվում, իսկ գարնանացանը պահպանվում է մինչև նոր բերքը։

Աշնանը նախորդ բույսի բերքահավաքից հետո, սխտորի տակի հողը պետք է պարարտացնել օրգանական (5-6 կգ բուսահող կամ կոմպոստ) և հանքային (30 գ սուպերֆոսֆատ և 20 գ կալիումի քլորիդ՝ 1 մ²–ին) պարարտանյութերով։ Հողն անհրաժեշտ է վերափորել և խառնել պարարտանյութը։ Սխտորը գերադասելի է աճեցնել 15-20 սմ բարձրության և 1 մ լայնության մարգերում։ Աշնանացան սխտորի միջշարային հեռավորությունը 20-25 սմ է, միջբուսայինը՝ 5-8 սմ, տնկման խորությունը՝ 3–4 սմ, մուլչապատում են տորֆով կամ բուսահողով (1,5-2 սմ)։ Պետք է առաջացող ընձյուղները կոտրելով հեռացնել, որից բարձրանում է բերքատվությունը։ Երբ սխտորի տերևները դեղնում են, բույսը պետք է հողից հանել և 4-5 օր չորացնել արևի տակ՝ թողնելով մարգում։ Գարնանցան սխտորը տնկում են վաղ գարնանը, ձնհալից հետո, նույն եղանակով, ինչ աշնանացանը։ Առաջացած ծիլերը պետք է սնուցել միզանյութով (1 մ²–ին՝ 10-15 գ) և ջրել հողի չորանալուն զուգընթաց։

Սոխուկների ձևավորման փուլում պետք է սնուցել հանքային պարարտանյութերով (50 գ սուպերֆոսֆատ և 15 գ կալիումի քլորիդ՝ 1 մ²–ին)։ Ս. հավաքում են ստորին տերևների չորանալու ժամանակ։

Տես նաև թե ինչպես սենյակային պայմաններում սխտոր աճեցնել==>

Հղումներ

Եղեսպակ

Եղեսպակը (անգլ.՝ Sage, ռուս.՝ Шалфе́й, լատ.՝ Salvia) շրթնածաղկավորների (Lamiaceae) ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի կամ կիսաթփերի ցեղ է։ Հայտնի է Եղեսպակի 700-ից ավելի տեսակ: Պարտեզներում և տանը՝ որպես սենյակային բույս ամենատարածվածը Եղեսպակ դեղատուն է (լատ.՝ Salvia officinalis):

Եղեսպակի տեսակների մեծամասնության համար գերադասելի են թեթև, պարարտ, նորմալ թթվայնությամբ հողերը (5,5- 6,5 pH): Լավ կլինի տնկել պարտեզի լավ լուսավորված հատվածում: Հողը, որտեղ գարնանը պետք է տնկվի Եղեսպակ, հարստացնում են փտած գոմաղբով կամ կոմպոստով:
Եղեսպակը իր տեղում կարող է աճել մինչև 8 տարի:
Սերմերը լավ ծլողունակություն ունեն, ուստի կարելի է տաքերն ընկնելուն պես ցանել բաց գրունտում՝ առանց սածիլավորման, կամ խոր աշնանը՝ մինչև ձնածածկ:
Սերմերը ցանում են մինչև 2 սմ խորությամբ, միմյանցից 20-30 սմ հեռու:
Տնկելուց մեկ տարի անց Եղեսպակը էտելով նորացնում են (ճյուղերը կտրում են հողից 10 սմ բարձրության վրա):
Եղեսպակը երաշտադիմացկուն է, սակայն խոնավությունն է ապահովում, որպեսզի տերևները հյութալի ու քնքուշ լինեն:
Ջրում են լավ, բայց ոչ շատ հաճախ: Ջրախեղդ վիճակն անընդունելի է:
Բերքահավաքն անում են ծաղկման շրջանում: Թարմ տերևները կարելի է ուտել կամ օգտագործել որպես թեյի հավելված ու ուտեստի համեմունք: Կարելի է նաև փնջեր կապել և չորացնել մութ, տաք, չոր ու լավ օդափոխվող տեղում:

Ինչպես աճեցնել Եղեսպակը, որպես սենյակային բույս

Որպես բազմամյա աճեցվում է միայն Եղեսպակ դեղատուն, իսկ մյուս, դեկորատիվ տեսակները ստիպված ենք ցանել ամեն տարի:
Հասուն Եղեսպակի համար անհրաժեշտ է 1,5 լիտրից ոչ պակաս տարողությամբ ծաղկաման: Իսկ ցանել ու մինչև 6 ամիս պահել կարելի է փոքրիկ պլաստիկ կամ թղթյա բաժակների մեջ:
Լավ խնամքի դեպքում, բազմամյա Եղեսպակը առնվազն 5 տարի կապրի ձեր պատուհանագոգին:

  • Ծաղկամանի հողը պետք է պարարտ լինի, իսկ ծաղկամանը ունենա լավ դրենաժ: Եթե ուզում եք օգտագործել պարտեզի հողը, ապա անպայման ախտազերծեք այն:
  • Ծաղկամանը կարող է լինել ցանկացած տիպի:
  • Ջրել ոչ շատ հաճախ, բայց առատ, որպեսզի հողակույտը ամբողջովին թրջվի:
  • Ցանելուց առաջ սերմերը կարելի է 24 ժամ խոնավացնել բամբակի կամ բամբակյա կտորի մեջ:
  • Եղեսպակը լավ է տանում կիսաստվերը, սակայն կորցնում է եթերայուղերը: Լավագույն պայմանն է երբ օրական 6-8 ժամ արևի լուսավորություն կա:
  • Եղեսպակը չի սիրում միջանցքահովեր:
  • Լավ կլինի ամիսը մեկ անգամ ցնցուղի տակ լվանալ Եղեսպակի թուփը:

Եղեսպակը սենյակում աճեցնելը դժվար չէ, այն պահանջկոտ բույս չէ: Կարևոր է, որ ջրախեղդ չարվի, ջրվի ոչ շատ հաճախ, բայց առատ և լինի ցրված լույսի ներքո՝ ոչ Արևի ուղղակի ճառագայթների ներքո կեսօրին:
Որպեսզի Եղեսպակտ լավ ճյուղավորվի, 40-50 օրը մեկ պետք է կտրատել ընձյուղները, սակայն օգոստոսին, ծաղկելուց առաջ էլ չկտրատել:

Հղումներ

Անանուխ

Անանուխը (Նանա, անգլ.՝ Peppermint, ռուս.՝ Мята перечная, լատ.՝ Mentha Piperita L.)  շրթնազգիների ընտանիքին պատկանող կոճղարմատավոր, բազմամյա խոտաբույս է։ Անանուխի բոլոր տեսակներին բնորոշ է սուր հոտավետ հոտ, նրանցից մեծ մասը պարունակում է մեծ քանակությամբ մենթոլ։

Guide to Favorite Mint Varieties

Not all mints taste the same. If you’re planting all of these, space them as far apart as possible to avoid cross-pollination.
Apple mint (Mentha suaveolens) combines a fresh apple flavor with mint, as you would expect from its name. Zones 5-10
Chocolate mint (Mentha x piperita ‘Chocolate’) has a subtle chocolaty taste and scent. Zones 5-9
Lemon mint (Mentha x piperita f. citrata) offers citrusy undertones. Zones 5-9
Peppermint (Mentha x piperita) comes in many cultivars. Zones 3-8
Spearmint (Mentha spicata) comes in many cultivars, including ‘Kentucky Colonel’, which has large, flavorful leaves. Zones 5-10

Անանուխի տեսակները

Վայրի անանուխ

(անգլ.՝ Wild Mint, Field Mint, Corn Mint, ռուս.՝ Полевая мята, Луговая мята, լատ.՝ Méntha arvénsis)
Наиболее известная в России мята луговая или Mentha arvensis. Этот вид в качестве дикороса можно увидеть в странах Европы и почти повсеместно в нашей стране от ее западных границ до Дальнего Востока. Этот вид также называют мятой благородной или лапландской.
Масло, получаемое из культуры, содержит от 60 до 92% ментола. Несмотря на это вкус луговой мяты мягкий, что позволяет использовать листья и верхушки побегов в кулинарии и медицинских целях. Стебли этого многолетнего вида вырастают до 80-сантиметровой высоты. Корневища, как у родственных растений, ползучие, мощные. Цветы имеют розоватую или сиреневую окраску, мелкие, собранные на расположенных вдоль стебля ложных мутовках. Пора цветения мяты луговой начинается в июне и завершается только в октябре.

Կատվի անանուխ

(անգլ.՝ Catmint, ռուս.՝  Кошачья мята, լատ.՝ Nepeta Cataria)

Ջրային անանուխ

(ռուս.՝ Водная мята, լատ.՝ Méntha aquaticas)

Душистая мята Mentha suaveolens

Японская мята Mentha japonica

Лесная мята Origanum vulgare

Պարտեզային անանուխի տեսակները

Сорта садовой мяты

Мята перечная

Мята перечная Méntha piperita

Գանգուր անանուխ Мята кудрявая

Мята кудрявая Mentha spicata crispa

Мята шоколадная

Мята шоколадная Mentha piperita Chocolate

Անանուխ մեքսիկական

(անգլ.՝ Purple giant hyssop, ռուս.՝ Лофант, Мята мексиканская, լատ.՝ Agastache scrophulariifolia)
Лофант, мята мексиканская(лат. Agastache) — лечебная ароматическая культура. Отличный медонос. Настойку лофанта используют для выведения из организма токсинов и шлаков, как средство предупреждающее старение сосудов, нормализует артериальное давление. Из высушенного лофанта делают подушечки для спокойного сна, от головных болей. Используется в свежем и сушеном виде для ароматизации салатов, мясных, рыбных блюд, напитков. Обладает высокими бактерицидными свойствами, является иммуностимулятором соперничающим с женьшенем.
Многолетнее растение высотой до 1,5 м.
Не очень хорошо переносит суровые зимы, но при качественном сухом укрывании успешно зимует в средней полосе, самосеется. Погибшие экземпляры легко восстановить, посеяв семенами. Можно за зиму кустик выкапывать и держать как горшечную культуру, можно попробовать зимовку в подвале.
В средней полосе семена лучше высевать на рассаду в феврале-марте. Семена требуют предварительную стратификацию. Семена необходимо посеять на глубину не более 0,5 см, посыпать снегом, затем засыпать тонким слоем земли, накрыть стеклом и убрать в холодильник (температура +5+7 оС) на 10 дней. Затем переносят в комнатные условия. всходы появляются на 10-14 день. Если этого не произошло, нужно повторить методику холод-тепло. В фазе 3-х настоящих листьев сеянцы пикируют в отдельные горшочки, в открытый грунт высаживают после угрозы заморозков.
Предпочитает солнечные места, легкую полутень, рыхлую нейтральную почву, подкормку слабым раствором золы.
В средней полосе России, Урале и Западной Сибири для успешной зимовки необходимо обеспечить легкую почву, дренаж и сухое укрытие на зиму. Застойных весенних вод растение не переносит. Нужно не позднее середины сентября срезать надземную часть растения, оставив стебли высотой 10-12 см, для того чтобы проснулись корневые почки, которые хорошо зимуют. На одном месте может расти 5-6 лет.

Посадка мяты

Сажать мяту нужно весной в апреле или летом, в начале августа. Учитывайте, что она очень быстро разрастается и может выживать другие растения.
Мята предпочитает рыхлые плодородные почвы с достаточным количеством света. Расти может и на известковых почвах, но аромат будет не слишком сильным.У меня мята растет совсем в тени, меж берез, туй, беседки и пруда. Удобрялась почва там достаточно давно, но на мяте это пока не отразилось. Хорошо себя мята чувствовала и между деревьев облепихи. Тяжелые глинистые почвы с застоем воды мята не переживет.
Участок под посадку нужно очистить от сорной травы и внести органические и минеральные удобрения (обычно вношу согласно схеме на упаковке). Если местность сырая, необходимо сделать гряды выше, чтобы влага лучше испарялась, если же земля, наоборот, быстро сохнет, делайте низкие гряды, чтобы вода дольше задерживалась в них.
После посадки мяту нужно полить. Когда я сеяла ее семенами, я проливала бороздку в гряде, сеяла семена и присыпала землей, немного мульчируя.

Размножение мяты

Самый популярный метод у садоводов-любителей, конечно же, семенной. Сеять мяту можно сразу в грунт, а можно посадить дома в горшочках и потом высадить в огород или оставить в горшочках.
Мята также хорошо размножается корневыми черенками с почкой возобновления, когда на них уже около 5 листьев. Отрезанные черенки кладутся в гряды и присыпая землей, поливаются, через небольшой  промежуток времени они укоренятся. Такой способ хорош для передачи свойств вида и сорта.

Уход за мятой

Основной уход за мятой заключается в прополке сорняков, рыхлении почвы, поливе. Свою мяту я поливала 2 раза в месяц в течение лета.
Подкормка азотно-фосфорными удобрениями в период вегетации лишней не будет.
Раз в три года посадку стоит повторить, потому что сорная трава способствует выпадению растений мяты.
Осенью почву стоит получше замульчировать сухой землей или укрыть лапником, соломой.

Сбор и хранение мяты

Мяту собирают уже в первый год посадки. Перед цветением сорвите листики мяты для сушки, в этот  период листья наиболее насыщены полезными веществами. Сушить нужно в пучках в тени. Мы обычно сушим на чердаке под потолком. Такая мята сохранит вкус и аромат в течении всей зимы.
При желании можно лакомиться и свежей зеленью, для этого ее нужно срезать промыть и положить на тонкую влажную ткань в контейнер в холодильник, я кладу без ткани, но храню при температуре 0°.
Источник: http://www.7dach.ru/SilVA/myata-2010.html

Տես նաև “Անանուխ կիտրոնային հոդվածը:

Հղումներ
Purchase from Richters Seeds
Menthol Mint (Mentha spicata) Seeds
Korean Mint (Agastache rugosa) Seeds
Mountain Mint (Pycnanthemum pilosum) Seeds

Մեղրախոտ

Մեղրախոտը (անգլ.՝ Candyleaf, Sweetleaf, Sugarleaf, ռուս.՝ Стевия медовая, Медовая трава, լատ՝ Stevia rebaudiana Bertoni) բազմամյա խոտաբույս է:
Հայրենիքը՝ Հարավային և Կենտրոնական Ամերիկաներն են:
Վայրի վիճակում աճում է կիսչորային կլիմա ունեցող դաշտավայրերում ու լեռնային շրջաններում:
Կիրառվում է սննդարդյունաբերությունում, դեղագործությունում և կոսմետիկայում:

  • Մեղրախոտում գտնվող ստեվիոզիդը (ստեվիայի էքստրակտ) քաղցրությամբ 200-300 անգամ քաղցր է շաքարից, սակայն ունի մինիմալ կալորիա;
  • Չի բարձրացնում արյան մեջ շաքարի պարունակությունը, ավելին` խթանում է ենթաստամոքսային գեղձի կողմից ինսուլինի արտադրությունը;
  • Ունի հակամիկրոբային, հակասնկային ազդեցություն;
  • Ամրացնում է իմունային համակարգը, դանդաղեցնում է օրգանիզմի ծերացման ընթացքը` դարձնելով կյանքն ավելի առույգ և երկարատև;
  • Չի վնասում ատամների էմալը;
  • Կայուն է բարձր ջերմաստիճանի (մինչև 200°C), թթուների, հիմքերի նկատմամբ;
  • Իջեցնում է արյան մեջ խոլեստերինի, տոքսինների, ծանր մետաղների, ռադիոնուկլիդների մակարդակը;
  • նպաստում է նիկոտինային և ալկոհոլային կախվածության վերացմանը;

Հղումներ

Կայենի պղպեղ (Չիլի)

Կայենի պղպեղը (Չիլի պղպեղ) (անգլ.՝ Cayenne pepper, ռուս.՝ Пе́рец кайе́нский, լատ.՝ Capsicum annuum)  բազմամյա թուփ կամ կիսաթուփ է, տալիս է բազմաթիվ, շատ կծու փոքրիկ կարմիր պղպեղներ, օգտագործվում է տարբեր կերակուրներ պատրաստելիս՝ թարմ կամ չորացրած վիճակում:

Ինչպես աճեցնել

Կայենի պղպեղ կարելի է աճեցնել թե՛ այգում, թե՛ ջերմոցում, թե՛ տանը՝ պատուհանի գոգին կամ պատշգամբում:  Ծաղկած ու պտղաբերած Կայենի պղպեղն ունի շատ գեղեցիկ տեսք, ուստի, շատ դեպքերում այն աճեցնում են որպես դեկորատից բույս:

Աճեցման պայմանները բարդ չեն, իր “մերձավոր բարեկամ” լոլիկի նման, Կայենի պղպեղը իրեն լավ է զգում լավ լուսավորված, տաք տեղում՝ փխրուն ու խոնավ հողում:

Չի սիրում՝

  • շատ շոգն ու ցուրտը;
  • երբ ջուրն ընկնում է տերևներին ու պտուղներին;
  • երբ հողը ճահճացած է:

Չնայած Կայենի պղպեղը բազմամյա բույս է, այն, ցուրտ ձմռան պատճառով, բաց գրունտում հիմնականում որպես միամյա է աճեցվում:

Ցանկության դեպքում, կարելի է աշնանը թուփը թեթևակի էտել և, իր հողակույտով, տեղափոխել ծաղկաթաղարի մեջ և շարունակել աճեցնել այն սենյակային կամ ջերմոցային պայմաններում:

Նույն ձևով, բայց ավելի խորը էտելով, թողնելով 10-15 սմ ճյուղեր, բույսը կարելի է ձմեռացնել չսառչող նկուղում կամ նման այլ տեղերում:

Գարնանը, վերադարձնելով թուփը այգի, բույսը կշարունակի իր կյանքը և, սածիլների համեմատ, ավելի կոփված կլինի ու ավելի շուտ կծաղկի:

Սերմերի նախապատրաստումը ցանքին

Սկզբունքորեն, կարելի է չնախապատրաստել՝ պարզապես պլաստիկ բաժակների մեջ այգու հող լցնել ու ամեն մեկի մեջ, 0,5-1 սմ խորությամբ 2-3 սերմ ցանել, պարբերաբար ջրել ու սպասել ծլելուն:
Արեք այդպես, եթե չեք շտապում և մտահոգված չեք սածիլների առողջությամբ և ապագա բերքի քանակի վերաբերյալ:
Իսկ հմուտ պարտիզպաններն այսպես են անում.

  • սերմերը դնում են խոնավ անձեռոցիկի մեջ ու, խոնավությունը պահպանելով, սպասում են 4-5 օր;
  • այդ ընթացքում պատրաստում են հողախառնուրդ, որը պետք է կազմված լինի՝
  • պատրաստված հողախառնուրդը լցնում են, հատակին ծակեր ունեցող, պլաստիկ բաժակների կամ տորֆից պատրաստված բաժակների մեջ;
  • ցանելուց առաջ եռման ջուր են լցնում բաժակների միջի հողի վրա ու սպասում են մինչև սառչեն;
  • խոնավությունից փքված, համարյա ծլած սերմերը, 0,5-1 սմ խորությամբ ցանում են բաժակների մեջ և ցողացիրով ցողում;
  • բաժակները առանձին-առանձին, կամ բոլորը մեկ արած տեղադրում են տաք տեղում՝ ոչ արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո ու ծածկում են ապակիյով կամ պոլիէթիլենային թաղանթով, որպեսզի խոնավությունը երկար պահպանվի:
Հարգելի այցելու, մեր առցանց խանութում վաճառվում են Կայենի պղպեղի սերմեր և սածիլներ:
Կայենի պղպեղը շատ լույս ու ջերմություն սիրող բույս է, այնպես որ մշտական տեղը պետք է լինի այգու, տան կամ պատշգամբի ամենալուսավոր հատվածը: Սենյակային պայմաններում աճեցնելիս, ձմռանը բույսի համար պետք է ցերեկային կամ հատուկ ֆիտոլամպերով լրացուցիչ լուսավորություն ապահովվի:
 Խնամքը

Կայենի պղպեղը բավականին փառթամ թուփ է ձևավորում և համարյա անընդհատ ծաղկում է: Լավ ճյուղավորում ապահովելու համար պետք է, որոշակի բարձրության հասնելուց հետո, կտրել հիմնական ճյուղի գլխիկը:

Մեծ պտուղներ ստանալու համար, խորհուրդ է տրվում ծաղիկների մի մասը պոկել:

Բույսի հաճախակի ջրելը նպաստում է արմատների զարգացմանը: Բնականաբար, ծաղկաթաղարի մեջ աճող բույսերը ավելի հաճախ են ջրում՝ շատ շոգ եղանակին նույնիսկ օրը 2 անգամ:

Պարարտ հողի դեպքում լրացուցիչ սնուցման անհրաժեշտություն չի առաջանում: Հետագայում, կիրառելի են լոլիկի համար նախատեսված սնուցման բոլոր ձևերը:

Բերքահավաքը

Կայենի պղպեղի պտուղները կարելի է քաղել և օգտագործել թե՛ կանաչ, թե՛ կարմիր, թե ճյուղի վրա չորացած վիճակում:

Հասուն պղպեղները կարելի է կախան անել և երկար ժամանակ օգտագործել:

Օգտագործելը

Որպես համեմունք Կայենի պղպեղը անփոխարինելի է հայկական խոհանոցում և, որն ամենակարևորն է, շատ օգտակար առողջության համար: Շատ քչերը կհամարձակվեն ուտել Կայենի պղպեղը, այն չափազանց կծու է: Նույն պատճառով, զգուշությամբ և չափավոր պետք է այն ավելացնել ճաշատեսակներին:
Կայենի պղպեղը օգտագործում են նաև ժողովրդական բժշկության մեջ: Հասուն պղպեղներից սպիրտային թուրմ են պատրաստում և խմում ռեվմատիզմից, րադիկուլիտից և գոտկատեղի ցավերից բուժվելու համար:

Հղումներ

Բաթաթ

Բաթաթը (այլ անվանումներն են՝ քաղցր փաթաթես, քաղցր գետնախնձոր, քաղցր կարտոֆիլ, անգլ.՝ Sweet potato, չին․՝ 甘薯, ռուս.՝ Батат, լատ.՝ Ipomoea) պալարա-պտղավորների

խմբին պատկանող, իպոմեա ցեղի բույս է։

Բաթաթի պտուղները արժեքավոր սննդատեսակ են մարդու և կենդանիների համար։ Դրանք պարունակում են մինչև 30% օսլա և մինչև 6% շաքար։

Աճում ու պտղաբերում է ինչպես բաց հողում, այնպես էլ ծաղկամանի մեջ։ Իր տերևաշատ և փարթամ տեսքի շնորհիվ հաճախ աճեցվում է նաև որպես դեկորատիվ բույս։

Բաթաթը սիրում է ջերմություն։ Բնականոն զարգացման համար


նվազագույն անհրաժեշտ ջերմաստիճանը +20 °C է, իսկ ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը 25—30 °С է։

Արևադարձային և մերձարևադարևային գոտիներում աճեցվում է որպես բազմամյա բույս, իսկ բարեխառնում՝ որպես մեկամյա։

Տարատեսակ բաթաթների մեծամասնությունը կորցրել է սեռական ճանապարհով բազմացման կարողությունը, սորտերի մեծամասնությունը չի ծաղկում։

Բազմացման հիմնական ձևը վեգետատիվն է՝ պալարների կամ արմատացված ցողունների միջոցով։

Պալարները, կախված սորտից և աճեցման պայմաններից, հասունանում են 2-9 ամսում։ 13—16 °C ջերմություն և 85—90 % հարաբերական խոնավություն ապահովելու դեպքում, պալարները պահպանվում են կես տարի և ավելի։

Աճեցնելու համար հարմար են այգու բաց, արևկող տեղերը և պարարտ ավազակավային կամ ավազահողային  գրունտերը:

Ինչպես են բազմացնում

Ի տարբերություն կարտոֆիլի բաթաթը բազմացնում են կամ ճյուղերի կտրոններով, կամ էլ պալարից ծլեցրած ճյուղերով:

Բաթաթի ճյուղի կտրոնը շատ արագ և առատ արմատակալում է ջրի մեջ և հեշտ կպնում հիմնական տեղում տնկելուց հետո:

Ինչպես տեղափոխել բաց գրունտ

Բաց գրունտ բաթաթը տեղափոխում են գարնանը, երբ հողը լավ տաքանում է: Կախված բաթաթի սորտից, միջշարքային տարածքի լայնությունն անում են 70-120սմ, իսկ թփերի միջև թողնում են 30-50 սմ տարածք:

Ինչպես ջրել

Բաթաթն առատ ջրում են արմատավորման ժամանակ, իսկ վեգետացիոն շրջանի երկրորդ կեսին ոչ հաճախ: Բերքահավաքից 20 օր առաջ ջրելը դադարեցնում են:

Ինչպես հավաքել բերքը

Մեկ քառակուսի մետրից բաթաթը 1-1,5 կգ բերք է տալիս: Պալարները փորելով հանում են հոկտեմբերի վերջում՝ արևային, չոր եղանակին:

Միայն այդ դեպքում է հնարավոր երկար ժամանակով, մինչև 6 ամսով, պահեստավորել պալարները: Պահեստավորում են չոր, օդափոխվող զետեղարաններում՝ օդի ջերմությունը +8…+12 °С:


 Հղումներ