Ցիտրուսայինների հիմնական վնասատուներն են՝
Թթենին (անգլ.՝ Mulberry, ռուս.՝ Шелковица, լատ.՝ Morus) թթազգիների (Moraceae) ընտանիքի տերևաթափ ծառերի կամ թփերի ցեղ։ Ընդգրկում է տերևաթափ ծառերի 17 տեսակ, տարածված է Ասիայի, Աֆրիկայի, Հյուսիսային Ամերիկայի բարեխառն և մերձարևադարձային գոտիներում։
Ալոճենին (անգլ.՝ Hawthorn berry, ռուս.՝ Боярышник, լատ.՝ Crataégus) վարդազգիների ընտանիքին պատկանող թուփ է կամ ոչ մեծ ծառ, փշոտ ճյուղերով։
Բույսի ծաղիկներում հայտնաբերված է եթերայուղ, տրիմեթիլամին, կվերցետին, կոֆեինային և քլորագենային թթուներ, հիպերոզիդ, խոլին, ացետիլխոլին և այլն։ Պտուղները պարունակում են գինեթթու, կիտրոնաթթու, կրատեգուսաթթու, ուրսոլաթթու, օլեանոլաթթու, ֆլավոնոիդներ, սորբիդ, ճարպային յուղեր, կարոտին, վիտամին C, դաբաղանյութեր, քիմիական տարրերից՝ կոբալտ, պղինձ, երկաթ, մանգան, ցինկ, մոլիբդեն և այլն։
Ալոճի ծաղիկներից և պտուղներից պատրաստված դեղամիջոցները ուժեղացնում են սրտամկանի կծկումները, բարելավում սրտի և ուղեղի արյան շրջանառությունը, վերացնում անոթային սպազմը, սրտի շրջանի ցավերը, կանոնավորում սրտի ռիթմը, առաջ բերում տևական հանգստացնող ներգործություն։
Ալոճենին հզոր արմատներ է ձևավորում և ապրում է 300-400 տարի:
Բաղրջուկը (Չինական վարդ, անգլ․՝ Hibiscus, ռուս․՝ Гибискус, լատ․՝ Hibiscus) պատկանում է տուղտազգիների ընտանիքին: Բույսի հայրենիք համարվում են հարավային Չինաստանը և հյուսիսային Հնդկաստանը:
Բաղրջուկների ցեղը շատ մեծ է` 25 տեսակից ավելի: Դրանք ցածր ծառեր են, թփեր, խոտաբույսեր: Իրենց հայրենիքում օգտագործում են կահույք, նավակներ սարքելու, իսկ ցողուններից մանրաթել պատրաստելու համար: Թելից գործում են պարկեր, բրեզենտներ, ցանցեր, պարաններ, իսկ մնացորդներից պատրաստում են կոպիտ թուղթ, մեկուսիչ շինանյութեր:
Որոշ տեսակների մատղաշ շիվերն ու տերևները տեղի բնակիչները օգտագործում են ճաշի մեջ` որպես բանջարեղեն:
Սենյակային պայմաններում հիմնականում աճեցնում են չինական վարդի Hibiscus rosa chinensis տեսակը, որը սովորաբար ծաղկում է վաղ գարնանից մինչև ուշ աշուն, իսկ բարենպաստ պայմանների դեպքում` նույնիսկ ձմռանը:
Այս ցեղին պատկանող մյուս տեսակը՝ սիրիական բաղրջուկը մեր պայմաններում ազատ ձմեռում է բաց գրունտում և հանդիպում է ամենուրեք:
Չինական վարդը բազմացնում են կտրոններով` գարնանը, որոնք վերցնում են ճյուղերի ծայրերից, արմատակալեցնում և հետո տնկում 7-9 սմ-անոց թաղարներում:
Ամռան ընթացքում բույսը մի քանի անգամ պիտի սնուցել: Ձնռան ընթացքում բույսը պահում են 12-15 աստիճան ջերմության պայմաններում` խիստ պակասեցնելով ջրելը:
Աղբյուր` www.ankakh.com
Լիմոնը (անգլ.՝ Lemon, ռուս.՝ Лимон, լատ.՝ Citrus limon) սատապազգիների ընտանիքի ցիտրուս ցեղի մշտադալար մերձարևադարձային բույս է, որը վաղուցվանից աճեցվում է բնակարաններում։
Լիմոնի հայրենիքը Հարավարևելյան Ասիան է: Ավելի քան 1000 տարի առաջ լիմոնը Հնդկաստանից բերվել է Միջերկրականի ափեր, իսկ այնտեղից՝ Ամերիկա և Աֆրիկա:
Վայրի լիմոն մեր ժամանակներում այլևս չկա:
Հայաստանում սխալ կարծիք կա, իբր “կիտրոն”-ը “լիմոնի” հայերեն անվանումն է։ Իրականում դրանք տարբեր ցիտրուսային մրգեր են և չի կարելի լիմոնին (Citrus limon) կիտրոն (Citrus medica) անվանել։
Ծաղկամանում աճեցված լիմոնի ծառը չի կարող հասնել բաց գրունտում աճած լիմոնի ծառի մեծությանը: Այնուամենայնիվ սենյակային պայմաններում նախընտրելի է աճեցնել լիմոնի այն տեսակները, որոնք ամենալավն են իրենց զգում ծաղկամանում։ Մասնավորապես, այդպիսիք են՝
Լիմոնին անհրաժեշտ է պայծառ լուսավորություն, սակայն առանձնապես երիտասարդ ծառերը պետք է պաշտպանել Արևի կզիչ ճառագայթներից: Սենյակում ամենահարմար տեղը հարավարևելյան պատուհանի գոգն է: Հյուսիսային պատուհանի գոգին, առանձնապես ձմռան ամիսներին, լրացուցիչ լուսավորության կարիք կառաջանա, իսկ հարավային պատուհանագոգին կարիք կառաջանա փոքր ինչ ստվերելով պաշտպանել բույսը կեսօրի Արևի կիզիչ ճառագայթներից:
Գարնանը, երբ գոյանում են լիմոնի բողբոջները սենյակում պետք է լինի 14-16°С: Ավելի բարձր ջերմաստիճանը կարող է չորացնել բողբոջները ու դրանց թափվելու պատճառ դառնալ, իսկ ավելի ցածրը կարող է դանդաղեցնել կամ ընդհանրապես կասեցնել բողբոջելը: Աճի մյուս փուլերում բարենպաստ է մինչև 26°С օդի ջերմությունը:
Զմռանը լավ կլինի ապահովել սենյակի օդի 10-14°С ջերմություն:
Խորհուրդ է տրվում լիմոնը մշտապես ցողել նախապես եռացված, գոլ ջրով։ Հատկապես կարևոր է դա անել ամռան շոգ օրերին և ձմռանը, եթե լիմոնի ծառը գտնվում է այն սենյակում, որտեղ տեղակայված են ջեռուցման սարքեր:
Լիմոնը էտում են ծառի գեղեցիկ սաղարթամաս ստանալու և ծառի բերքատվությունն ավելացնելու համար:
Երբ ծառը հասնում է գրունտից 20-25 սմ բարձրության, կողային ճյուղեր ստանալու նպատակով կենտրոնական ճյուղը քշտում են (կտրում են): Պետք է նկատի ունենալ, որ պտուղներ սկսում են գոյանալ միայն ներքևից հաշված 4-5 հարկի ճյուղերից սկսած: Այնպես որ, քանի դեռ այդ ճյուղերը չկան, բերքի սպասելն անիմաստ է:
Ծառի համաչափ աճն ապահովելու համար, 10 օրը մեկ պատք է մի փոքր շրջել բույսը սեփական առանցքի շուրջ:
Ծառի սաղարթի ձևավորումն անում են նաև բերքը հավաքելիս: Պտուղը կտրում են ոչ միայն պոչի, այլ ճյուղի 2-3 հանգույցների հետ, ինչը խթանում է ճյուղի հետագա աճը:
Ցիտրուսայինների հիմնական վնասատուներն են՝
ԻՆՉՊԵՍ ՍԵՆՅԱԿԱՅԻՆ ԲՈՒՅՍԵՐԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ ՎՆԱՍԱՏՈՒՆԵՐԻՑ ==>
ԲՈՒՅՍԵՐԻ ԲՈՒԺՄԱՆ ԵՒ ԽՆԱՄՔԻ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ==>
Խամերփոսը (լատ.՝ Chamaerops), արմավենու տեսակ։ Միակ տեսակը Խամերփոս գետնահարն է (Chamaerops humilis)։ Փոքր չափսերի ծառ է՝ վերևում փշոտ տերևներով։
Փշատենին (անգլ.՝ Silverberry, ռուս.՝ Лох, լատ.՝ Elaeagnus), փշատազգիների ընտանիքի մշտադալար կամ տերևաթափ ծառ է կամ թուփ։
Ботаническое название: Лох узколистный (Elaeagnus angustifolia), род Лох, семейство Лоховые.
Родина лоха узколистного: Китай, Северная Америка.
Освещение: светолюбив.
Почва: к почве не требователен.
Полив: умеренный.
Максимальная высота дерева: 10 м.
Средняя продолжительность жизни: 60 лет.
Посадка: семенами, черенками, отводками.
Лох узколистный – это листопадный кустарник или невысокое раскидистое деревце с колючими побегами, принадлежащее к одноименному семейству. Его ареал обитания охватывает восточную часть Северного Кавказа, Закавказье, Казахстан,
Среднюю Азию, Южную Европу, Малую Азию, Иран и Северный Китай. В природе лох узколистный обитает в поймах рек, пересекающих пустынную и полупустынную местность. Вместе с ивой, тамариском, облепихой, тополем и некоторыми другими растениями он образует так называемые тугаи – леса, живущие в условиях пустыни за счет водонасыщенности пойменных почвогрунтов. Корневая система лоха мощная, сильно разветвленная, поэтому растение широко используется для формирования защитных лесополос и насаждений, закрепляющих склоны.
Как и другие обитатели пустынь, лох узколистный чрезвычайно толерантен к абиотическим факторам среды – температуре, влажности почв и воздуха, загазованности, почвенному плодородию, качеству вод и пр. Он хорошо переносит условия города – загазованность и задымленность, – поэтому его можно высаживать вдоль транспортных магистралей. Засухо- и жароустойчив, поэтому способен обходиться без дополнительного увлажнения даже летом в сухих южных регионах. Вместе с тем, переносит и низкие температуры, благополучно зимует без укрытия (лишь изредка подмерзают кончики побегов) в средней полосе России и более северных регионах (относится к 4 зоне зимостойкости). Одно «но»: при ранней осени невызревший прирост подмерзает. Лох узколистный способен расти на засоленных почвах. В Крыму, например, он распространился на крайнем западе и севере, а также на побережье Керченского полуострова, где почвы и грунтовые воды отличаются высоким содержанием солей.
В настоящих лоховых тугаях растение чрезвычайно декоративно за счет густого серебристо-белого опушения, покрывающего ветки, листья и плоды. В культуре можно добиться такого эффекта, если воссоздать природные условия, неотъемлемые составляющие которых – обилие солнца и достаточное количество влаги. Избыточного увлажнения следует избегать; субстрат должен быть хорошо дренированным. Несмотря на высокую экологическую пластичность, лох узколистный требователен к одному фактору – освещению. Даже полутень для него нежелательна, поскольку при малейшем недостатке света растение слабеет и теряет декоративные свойства.
Лох узколистный хорошо переносит даже радикальную стрижку, при обрезке «на пень» формируется обильная поросль, благодаря чему растение широко используется для создания живых изгородей. Растет лох быстро, особенно в первые годы жизни.
Растение легко размножается вегетативным способом – черенками и отводками, возобновляется порослью. Для летнего черенкования (начало июля) используют побеги длиной около 10 см. Часть побега должна быть зеленой, часть одревесневшей (соотношение примерно 2:1). Нижние листья удаляют, оставляя 3 листа. Материал обрабатывают стимулятором роста, высаживают в песок, заглубляя до листьев, накрывают посадки пленкой, притеняют, регулярно поливают и проветривают. Также используют зеленые и одревесневшие черенки, но описанный способ считается наиболее эффективным.
Отводки делают весной и осенью, но лучше весной, до того как распустятся почки. Для этого отбираются хорошо развитые наружные побеги, идущие от основания куста. Их укладывают в борозды (глубина – до 10 см) и плотно прижимают к почве с помощью деревянных шпилек. Затем засыпают 20 см слоем почвосмеси, состоящей из перегноя, торфа и речного песка (пропорция – 1:1:1), и хорошо поливают. Прикопку нужно регулярно увлажнять и очищать от сорняков. Укоренение занимает 1 – 2 года.
Размножают лох узколистный и семенами. Они сохраняют всхожесть в течение 3 – 4 лет и прорастают без стратификации. При весеннем посеве основная часть семян дает всходы только на следующий год. А для того чтобы ускорить процесс, их замачивают в воде на 4 суток и затем выдерживают до 3 месяцев во влажном песке или торфе при температуре от 16 до 20 °C, либо стратифицируют 3 месяца в песке или торфе при температуре 1 – 10 °C. Наилучший результат дает осенний посев свежесобранных, очищенных семян. Глубина заделки – до 3 см.
Лох узколистный устойчив к патогенам. Даже те экземпляры, которые растут на обочинах дорог, на скудных засоленных почвах, в тени и прочих неблагоприятных условиях, крайне редко болеют и поражаются вредителями. Это одно из самых неприхотливых и беспроблемных растений, используемых в озеленении. Вместе с тем, лох узколистный очень декоративен. Он прекрасно сочетается с лиственными и хвойными породами, хорошо смотрится и в моновидовых посадках. Его используют для создания контрастных групп, которые удачно гармонируют с темной зеленью других древесных пород, а также с золотистыми и краснолистными формами кустарников.
Продолжительность жизни этого неприхотливого растения довольно велика. В Крыму, например, встречаются экземпляры в возрасте около 100 лет, находящиеся в прекрасном состоянии. Так что при правильном уходе лох узколистный на протяжении многих лет будет украшать участок..
Источник: http://indasad.ru/derevya-i-kustarniki/2501-loch-uzkolistniy-uchod-i-razmnozhenie
| Աճեցման պայմանները | |
| Հողի պահանջվող բերրիությունը՝ | Բարձր Միջին Ցածր |
| Լուսավորությունը՝ | արևի տակ պայծառ, ցրված կիսաստվեր ստվեր |
| Ջրելը ամռանը՝ | առատ չափավոր քիչ |
| Ջրելը ձմռանը՝ | առատ չափավոր քիչ |
| Օդի խոնավությունը | բարձր՝ >60% նորմալ՝ 30% – 60% ցածր՝ <30% |
| Օդի ջերմաստիճանը ամռանը՝ | |
| Օդի ջերմաստիճանը ձմռանը՝ | |
Արմավաշուշանը (անգլ.՝ Yucca, ռուս.՝ Юкка, լատ.՝ Yúcca) պատկանում է շուշանազգիների ընտանիքին: Հայրենիքը Հյուիսային Ամերիկան է: Ընտանիքը ներկայացված է 30 տեսակով: Մշտադալար բույս է, տարբեր տեսակների բարձրությունը տատանվում է 0.6-2.0 մ սահմաններում, երբեմն հասնում է մինչև 3 մ: Յուկան ծառանման դանդաղ աճող բույս է, բունը պատվում է շագանակագույն կեղևով: Տերևները երկար են ու ժապավենաձև, կարող են հասնել մինչև 1 մետրի: Տերևների եզրերը շատ կոշտ են, իսկ ծայրին կարող են լինել փոքր փշեր: Դրանք հավաքված են կոճղարմատի մոտ կամ բնի շուրջը դասավորված են վարդակաձև: Բույսը ծաղկում է ամեն տարի և տարին մեկ անգամ: Ունի շատ գեղեցիկ սպիտակ, կամ բաց մանուշակագույն ծաղիկներ: Արմավաշուշանի տարբեր տեսակների թփի արտաքինը տեսքով նմանվում է վիշապածառի, ագավայի կամ հալվեի: Բույսը նախընտրում է արևոտ տեղամաս, սակայն կարող է աճել նաև ստվերում: Բնակարաններում ձմռան ընթացքում խորհուրդ է տրվում բույսը պահել որքան հնարավոր է լույսին մոտ, իսկ տան ջերմաստիճանը չպետք է բարձր լինի 12-16 աստիճանից: Թաղարը պետք է վերցնել պատուհանագոգից, քանի որ յուկան շատ վատ է տանում միջանցիկ քամիները: Գարնանը անհրաժեշտ է բույսը դուրս հանել պաշտգամբ կամ պարտեզ, իսկ եթե այդ հնարավորությունը չկա` թաղարը դնել հարավ-արևմտյան կամ հարավ-արևելյան պատուհաններին: Արմավաշուշանը խոնավասեր չէ, այն պետք է ջրել սիստեմատիկ, բայց ոչ շատ` շաբաթվա ընթացքում 3-4 անգամ իսկ ձմռանը ընդհանրապես պետք է դադարեցնել և հետևել, որ հողը լինի ամբողջությամբ չոր: Խոնավության ավելցուկի առկայության դեպքում բույսը կարող է փտել: Ջրելուց պետք է զգույշ լինել, որպեսզի ջրի կաթիլները չթափանցեն վարդակի հիմքում, որովհետև դա նույնպես կարող է պատճառ հանդիսանալ, որպեսզի բույսը փտի: Յուկան բազմացվում է ինչպես արմատածիլներով, այնպես էլ կտրոններով, որի համար օգտագործվում է բույսի գագաթի մասը: Երկու-երեք տարին մեկ անգամ բույսը պետք է տեղափոխվի, քանի որ մեծանալու հակում ունի: Օգտագործում են ծաղկային ձևավորումներում, ինչպես նաև գազոնների վրա տնկում են որպես առանձնյակներ:
Юкки (Yucca) в природе чаще всего произрастают в условиях низкой влажности воздуха, относительно малого количества осадков и высокой освещённости. Поэтому, выращивая юкку в комнате, цветовод должен создать ей условия, близкие к природным.
Юкка хорошо развивается в светлом и тёплом помещении. Это растение очень светолюбиво – особенно в молодом возрасте юкка требует много солнечного света, но плохо переносит обжигающие солнечные лучи. Если комната ориентирована на юг, то жарким летом юкку лучше отодвинуть от окна. На летоюкку желательно поместить на свежий воздух, в защищённое от ветра место.
Оптимальная температура содержания юкки летом составляет + 20…+25 градусов, зимой в состоянии покоя – около +10 градусов. В холодное время года следует беречь юкку от переохлаждений и сквозняков; резкое понижение температуры чаще всего ведёт к гибели растения.
При слишком высокой температуре содержания зимой в сочетании с недостатком освещения юкка израстается: основания её побегов сильно вытягиваются, листья истончаются, светлеют и повисают, теряя естественную плотность и сочную окраску. На ослабленной юкке появляются вредители (паутинный клещ, мучнистый червец); у неё желтеют и опадают листья.
Виды юкки, чувствительные к сухости воздуха, следует регулярно опрыскивать из тонкого распылителя кипячёной водой комнатной температуры. Для увеличения влажности воздуха вокруг юкки можно поместить горшок с растением на поддон с увлажнённым слоем гравия.
При опрыскивании юкки на солнце на её листьях могут возникнуть пятна от солнечных ожогов.
Наиболее распространённые виды юкки в комнатном цветоводстве – юкка слоновая (Yucca elephantipes) и юкка алоэлистная (Yucca aloifolia) – опрыскивания не требуют.
Частота поливов юкки зависит от многих факторов: размер и материал горшка, величина растения, особенности субстрата, температура и влажность воздуха.
В тёплое время года юкку поливают обильно – но только после того, как высохнет верхний слой почвы на глубину около 5 см. При умеренной температуре содержания (+18 градусов и немного выше) крупную юкку поливают примерно раз в неделю; на 10 литров грунта одноразово приходится 2-2,5 литра отстоявшейся воды комнатной температуры. Жарким летом юкку поливают чаще; но не забывайте, что между поливами земля в горшке должна подсохнуть.
В остальное время года полив юкки должен быть умеренным (зимой полив сокращают), иначе от застоя воды в субстрате гниют её корни, и растение может погибнуть.
При ошибках в уходе листья юкки сворачиваются в трубочку, коричневеют края и верхушки листьев; на листьях появляются бурые пятна с жёлтой окантовкой от распространения грибковой инфекции.
Подкармливать юкку нужно весной и летом, с интервалом в две-три недели. Хорошо отзывается это растение на подкормки настоем коровяка, конского навоза, листового перегноя. Белорусское удобрение “Оксидат торфа” (продукт переработки торфа) прекрасно подходит для подкормки юкки и других комнатных растений.
Можно подкармливать юкку комплексными минеральными удобрениями – осторожно, разбавленными растворами. Лучшие результаты дают внекорневые подкормки (раствором минерального удобрения опрыскивают листья с нижней стороны).
Нельзя подкармливать растение сразу после пересадки, а также, если юкка болеет.
Часто юкка растёт одним стволом, но можно добиться и его разветвления. Чтобы у юкки отрастить несколько верхушек, выбирают молодое, хорошо укоренившееся растение высотой не менее 30 см (чем выше, тем лучше).
Весной или в начале лета, в период роста луны у юкки срезают острым ножом или лезвием верхушку (черенок длиной 5-10 см), но при этом на стволике должны остаться листья – чем больше листьев, тем лучше. Срезы присыпают толчёным углём. Срезанную верхушку юкки можно укоренить (см. методику ниже), а оставшийся стволик со временем отращивает новые побеги из пробудившихся почек.
Пересаживать юкку лучше весной, или при необходимости летом. Это растение успешно развивается в хорошо дренированном субстрате. При пересадке юкки на дно горшка обязательно насыпьте дренаж из керамзита, мелкого гравия или битого кирпича. Земляные смеси лучше выбирать средние. Если используется смесь с торфом, то она должна быть нейтрализована до нейтральных значений (рН 6,0-6,5). В земляную смесь желательно добавить крупнозернистый песок (до 30% по объёму).
При пересадке юкки желательно максимально сохранять земляной ком вокруг корней, поэтому лучше производить перевалку, а не пересадку здорового растения. Пересадка требуется, когда от чрезмерного полива начали гнить корни юкки. Загнившие корни очень мягкие и расползаются под пальцами, от таких корней исходит запах гнили – их нужно удалить при пересадке растения.
Если от излишнего увлажнения субстрата у юкки начали подгнивать корни, а на стволе появились темнеющие пятна и размягчённые участки – но хотя бы несколько листьев и часть ствола остались светлого цвета, на ощупь твёрдые и упругие, то можно попробовать отрастить у пострадавшего растения новые корни двумя способами:
1. Укоренение здоровой части ствола юкки методом воздушной отводки.На живой части стебля (выше загнивающей части не менее чем на 10-15 см, а от верхушки не ниже чем на 60 см) снимают острым ножом кору «колечком» шириной в 0,5 см. В месте снятия коры и чуть выше обвязывают ствол юкки влажным мхом сфагнумом, а поверх него – полиэтиленовой плёнкой, чтобы из мха быстро не испарялась влага. Постоянно следует поддерживать влажность мха, при необходимости смачивая его из пульверизатора. Через 2-3 недели у растения обычно появляются новые корни выше места снятия коры. Ещё недели две корни подращивают, не снимая с них мха и плёнки. Когда новые корни юкки отрастут и разветвятся, верхнюю часть растения с новыми корнями отрезают ниже места снятия коры. Срез присыпают толчёным углём, слегка подсушивают и сажают растение в новый горшок со свежим субстратом. Почва должна состоять из огородной или перегнойной земли и крупного песка (не менее четверти от общего объёма почвы).
Другой способ переукоренения пострадавшего растения более прост, но и более рискован.
2. Укоренение здоровой части ствола юкки в мини-тепличке. Острым ножом отрезают живую часть растения от загнивающей. Желательно, чтобы длина полученного черенка была не более 30 см, а оставшуюся живую часть ствола можно укоренить отдельно. Срез черенка присыпают толчёным углём, немного подсушивают и сажают черенок в горшок с влажным крупным песком. Для обеспечения повышенной влажности воздуха черенок сверху накрывают большой банкой или устраивают мини-тепличку: втыкают вертикально в горшок с черенком 3-4 тонкие палочки – так, чтобы они были выше самого черенка, и накрывают горшок с черенком прозрачным полиэтиленовым мешком, завязав его края на горшке. Обновлённое растение укореняется через месяц-полтора; важно при этом не переувлажнять почву, но и не давать ей пересыхать.
Юкку можно размножить семенами и вегетативно.
Семена юкки высевают в лёгкую смесь (дерновая и листовая земля, песок в равных долях). Посевы прикрывают стеклом; ежедневно проветривают их и протирают стекло. Всходы юкки появляются спустя месяц после посева.
Чаще юкку размножают вегетативно, укоренением:
– отпрысков;
– верхушечных черенков;
– частей ствола со «спящими» пазушными почками;
У отделённых от материнского растения и укоренённых во влажном песке отпрысков юкки корни образуются примерно через два месяца (при температуре не ниже 20 градусов и повышенной влажности воздуха).
Для укоренения верхушечного черенка юкки в период роста луны у растения срежьте верхушку (острым ножом или лезвием), присыпьте срезы толчёным углём или порошком таблетки активированного угля. У полученного черенка подсушите срез (на 2 часа оставьте его на воздухе) и затем посадите черенок юкки на укоренение во влажный песок или поставьте его в ёмкость с кипячёной водой комнатной температуры. Полезно положить в воду кусочек древесного угля как средство, сдерживающее размножение бактерий. Во время укоренения черенка юкки на нём могут отгнивать нижние листья, тогда появится неприятный запах. Отгнивающие листья надо убрать, испорченную воду сменить; важно, чтобы ствол укореняющегося черенка не гнил. После появления корней черенок юкки сажают в субстрат.
Часть оголившегося здорового ствола юкки срезают и кладут в горшок горизонтально, на поверхность влажного песка или лёгкого субстрата, слегка вдавливая ствол для лучшего контакта. Вскоре на стволе проснутся «спящие» почки, из которых со временем образуются молодые побеги с корнями. Затем ствол с ростками достают из горшка, разрезают на части по количеству побегов, срезы припудривают углём и подсушивают несколько минут. Каждую часть ствола юкки, образовавшую побег с корнями, высаживают в индивидуальный горшочек.
Юкка (Yucca) – род очень привлекательных вечнозелёных растений семейства агавовых (Agavaceae), родом из Северной и Центральной Америки. Род Юкка объединяет около 40 видов. Высокодекоративные юкки широко используются в цветоводстве.
Юкки – древовидные растения, со стволом или розеточные в зависимости от вида. Жёсткие мечевидные листья разнообразных юкк достигают длины 25-100 см, шириной 1-8 см; они собраны пучком на верхушке побега или образуют прикорневую розетку. В зависимости от вида, листья юкк бывают зелёные или сизые, полужёсткие или совсем твердые, прямостоячие или поникающие, с зазубренными или гладкими краями. Края листьев часто бывают покрыты нитями, а порой имеют острый шип на конце. Из листьев некоторых видов юкк извлекают волокно, идущее на изготовление верёвок и других плетёных изделий.
У юкки многочисленные цветки (около 300 шт) до 7 см длиной, колокольчатые или чашевидные, белой окраски или с кремово-зеленоватыми, желтоватыми тонами. Цветки собраны в крупную метёлку длиной 0,5-2,5 м, прямостоячую или поникающую. В комнатных условиях юкка цветёт крайне редко.
Плод юкки – сухая коробочка или сочный плод (у некоторых видов он съедобный).
Наиболее распространённые в культуре виды юкк:
-Юкка нитчатая ( Y . filamentosa ) очень красива и наиболее популярна среди цветоводов. Она образует розетку листьев с боковыми отпрысками. Плотные кожистые листья мечевидные, 30-60 см длиной и 3-10 см шириной, тёмно-зелёные с сизоватым налётом. Листья отогнуты в верхней части, имеют верхушечный шип и плотные выступающие нити по краям. Цветонос – огромная разветвлённая метёлка до 2,5 м высотой – появляется у растения в августе-сентябре. Белые чашевидные цветки длиной 7 см, на поникающих цветоножках. Юкка нитчатая успешно растёт и цветёт на солнечном месте, в плодородной и хорошо дренированной неглинистой почве. В средней полосе этот вид зимует, но нуждается в укрытии.
Юкка нитчатая размножается боковыми отпрысками или семенами.
–Юкка сизая (Y. glauca) имеет короткий ствол и плотную розетку серовато-зелёных листьев, по краям беловатых и с небольшим количеством нитей. Листья поникающие, длиной 60-90 см и до 1,2 см шириной. Обильно цветёт с середины лета до осени. Кистевидное соцветие 1-2 м высотой; цветки беловато-зелёные, колокольчатые.
–Юкка алоэлистная ( Y. aloifolia). В природе это дерево высотой 4-6 м, со следами от опавших листьев на стволе. Собранные в розетку листья располагаются в верхней части ствола. Они жёсткие, мечевидные, прямые, довольно длинные (35-45 см), тёмно-зелёные с сизоватым налётом, с остропильчатыми беловатыми краями. На вершине листа располагается твёрдый красновато-коричневый шип. Ширина листа в средней части до 3 см; лист расширяется к основанию. Цветонос короткий, метёлка соцветия разветвлённая. Цветки юкки алоэлистной самоопыляющиеся, поэтому этот неприхотливый вид плодоносит в культуре.
-Юкка южная ( Y . australis ) – мощное сильно разветвлённое дерево, в природе высотой 8-10 м, с кожистыми короткими листьями 25-30 см длиной и 2-3 см шириной. Листья тёмно-зелёные, с нитями по краям, густо расположенные. Длинное (1-2 м), разветвлённое, свисающее многоцветковое соцветие с кремовыми цветками.
– Юкка коротколистная ( Y . brevifolia или Y . arborescens) растёт очень медленно. В природе это сильноразветвлённое дерево достигает высоты до 9 м, с толстым стволом диаметром до полуметра. Густо расположенные желобчатые листья твёрдые, короткие (15-20 см длиной и 0,6-1,5см шириной посередине), почти треугольно расширены к основанию. Края листа бледно-зеленые, остропильчатые; вершина листа коричневатая и шиповатая. Короткий цветонос несёт густую метёлку с бледно-жёлтыми цветками.
-Юкка слоновая ( Y . elephantipes или guatemalensis ) широко распространена в комнатном цветоводстве. В природе это дерево со множеством ветвей порой достигает в высоту 8 м. Имеет толстый, клубневидный у основания, густо облиственный декоративный ствол. Зелёные блестящие листья мечевидные, 60-100 см длиной и 5-8 см шириной (посередине), суживающиеся к основанию. Листья гибкие, шиповидные у вершины, с пильчатыми беловатыми краями. Верхние листья направлены вверх, нижние – вниз. Имеется пестролистная форма. Цветонос короткий; плотная метёлка длиной 60-90 см несёт белые цветки на коротких цветоножках.
– Юкка отвороченнолистная (Y. recurvifolia) имеет короткий ствол, одиночный или разветвлённый; листья собраны в розетку на верхушке ствола. Они поникшие, длиной 60-90 см, серовато-зелёные. Лист слабо складчатый, шиповидно-заострённый на верхушке, посередине плоский, цельнокрайний или с одиночными зубцами, по краям слегка волокнистый.
– Юкка славная (Y. gloriosa) имеет прямой короткий ствол высотой до 1 м и серовато-зелёные копьевидные листья. Высокие верхушечные соцветия несут белые колокольчатые цветки.
– Юкка лучистая (Y. radiosa) – дерево, достигающее в природе высоты 5-7 м. Листья многочисленные, плотно расположенные, линейные, 45-60см длиной и до 1 см шириной (посередине). Лист суживается к основанию, слабо желобчатый, с острой вершиной. Края листа белые, узкие, покрыты большим количеством тонких нитей. Соцветие высотой до 2 м несёт длинную разветвлённую метёлку с цветками.
– Юкка клювовидная (Y. rostrata) – дерево высотой до 3 м с толстым стволом и разветвлённой кроной. Многочисленные кожистые листья тонкие и длинные, узкие (около 1см шириной), плоские или двояковыпуклые. Лист имеет острую шиповидную вершину, полосатый, с жёлтыми пильчатыми краями. Длинный цветонос несёт разветвлённое соцветие-метёлку с белыми цветками.
– Юкка Шотта (Y. schottii или Y .macrocarpa) имеет прямой или слабо разветвлённый ствол высотой 3-4 м. Прямые жёсткие листья гладкие, длиной 20-50 см и шириной 2-4 см, сизоватые. Лист слегка суживается у основания, покрыт по краям тонкими нитями. Ветви и цветонос отогнутые; соцветие – рыхлая метёлка.
– Юкка Трекуля ( Y . treculeana ) имеет толстый разветвлённый ствол до 5-7 м высотой. Густо расположенные листья мечевидные, длинные (до 120 см длиной, около 7-9см шириной посередине), суживающиеся к основанию. Лист тёмно-зеленый, кожистый, шероховатый с обеих сторон. На вершине листа располагается шип, края коричнево-красные с бледной каймой, у основания листа тонкопильчатые края. Цветонос короткий, метёлка соцветия разветвленная, несёт белые цветки.
Юкка Виппля (Y. whipplei) имеет игольчато-острые, узкие, голубовато-зелёные листья, собранные в розетку. Бело-кремовые колокольчатые цветки собраны в высокие (около 120 см) верхушечные соцветия.
Часто юкку продают в маленьком горшке с торфом, поэтому вскоре после покупки её можно перевалить в более крупный и устойчивый горшок.
Юкка в доме растёт успешно, если получает достаточное количество яркого света и мягкого солнца. В тёплое время года можно выставить растение на балкон или в сад.
Листья юкки собирают пыль, поэтому периодически ей устраивают «душ» или протирают листья мягкой губкой.
Юкка хорошо зимует в прохладе (около 10 градусов) при умеренном поливе, иначе растение сильно израстётся и быстро загниют корни.
Պապայան (լատ.՝ Carica papaya), Caricaceae ընտանիքին պատկանող ծառանման բույս է, 5-10 մ բարձրությամբ։ Հայրենիքը Ամերիկա մայրցամաքների արևադարձային շրջաններն են։ Այժմ նաև մշակվում է Աֆրիկայում և Ասիայում (հիմնական արտահանողներն են Հնդկաստանը, Բրազիլիան, Ինդոնեզիան, Նիգերիան և Մեքսիկան)։ Պապայա է կոչվում պտուղը
Выращивание дерева папайи в качестве домашнего растения возможно. Это даст Вам замечательный опыт и тропический уголок в солнечной тёплой комнате. Рассчитывать на собственный урожай папайи не стоит, но о случаях плодоношения дынного дерева дома в северном климате известно. Так что, дерзайте!
Папайя является быстрорастущим плодовым деревом с неразветвлённым древесным стволом. Обладает большими, рассечёнными на сегменты впечатляющими листьями, растущими на длинных черешках из верхней части растения, образующими в совокупности своеобразный зелёный зонтик. Папайю, посаженную из семени в домашних условиях, нельзя обрезать, т.к. это может погубить одноствольное растение.
Выращивание папайи из семян считается самым лучшим способом её размножения для начинающих, а в нашем случае это единственный доступный вариант. Спелый плод, приобретённый в магазине, предоставляет в наше распоряжение несколько сотен небольших чёрных семян папайи, почти готовых к высадке.
Разрежьте плод папайи, извлеките семена и промойте их в проточной воде, чтобы избавить от остатков мякоти. Затем просушите семена, выложив их на бумагу в течении суток, после чего они готовы к посадке. Нужно иметь ввиду, что папайя не переносит пересадок с каким-либо повреждением корней, это сразу ослабляет растение и оно начинает болеть и погибает. Поэтому нужно сразу предусмотреть посадку домашней папайи в большой горшок или использовать для проращивания емкость, которую можно без труда разрезать и целиком извлечь земляной ком. Если планируется выращивать папайю на закрытой террасе или в парнике, то садите семена сразу на постоянное место.
Используйте для посадки сразу несколько десятков семян, прикопав их на глубину двух сантиметров на небольшом расстоянии друг от друга. В дальнейшем, после прорастания, нужно будет выбрать самые здоровые экземпляры, а остальные удалить. Семена спелой папайи обладают, как правило, хорошей всхожестью, уже через две недели должны появиться первые ростки, но это может занять и больше времени.
Вскоре Вы заметите, что Ваши сеянцы разные по размеру и интенсивности роста, значит пришло время выбрать лучшие из будущих деревьев. Если Вы рассчитываете попытать счастья в выращивании плодов папайи в домашних условиях, то на этом этапе нужно оставить с десяток молодых растений. Оказывается деревья папайи могут быть мужского или женского пола, а также обоеполыми. Мужские растения не плодоносят, а только производят пыльцу для опыления женских цветков. В условиях плантации достаточно одного мужского дерева на десяток женских.
Папайя начинает цветение достигнув примерно метра в высоту. Мужские деревья цветут раньше, их цветки расположены на тонких длинных стеблях по нескольку штук на конце. Женские цветы обычно одиночны и расположены непосредственно около ствола в пазухах листьев и имеют большие размеры. В теплом климате с идеальными условиями для выращивания папайи, получают первый урожай уже спустя 10 месяцев, после прорастания семян. Папайя цветёт и плодоносит практически круглый год.
Папайя имеет большие мягкие листья. Они испаряют много воды в жаркую погоду, и поэтому растение нуждается в регулярном ежедневном поливе летом и более умеренном – в холодное время года. В сожалению, папайя очень чувствительна к корневой гнили, особенно при низких температурах. Переувлажнение – это основная причина проблем при выращивании домашней папайи.
Почву и дренаж нужно организовать так, чтобы влага не задерживалась в горшке и при каждом поливе свободно вытекала в поддон, откуда её можно легко собрать или слить. Здоровое растение, в целом, будет выносливее к колебаниям условий влажности и температуры, но в прохладные периоды с поливом нужно быть внимательнее.
Папайя быстрорастущее и очень голодное растение. Домашнее дерево требует ежемесячных подкормок, а также изначально богатой органикой почвы. Особенно хорошо отзывается папайя на азотные удобрения и требует их регулярного внесения. Кроме того, им хорошо усваивается свежий навоз и перегной. Нельзя забывать и о мульчировании, сверху почвы должен на постоянной основе располагаться слой измельчённой травы – имитация влажной органической подстилки тропического леса.
Папайя любит тепло и солнечный свет. Выращивая папайю в домашних условиях, ей нужно обеспечить максимум доступа к солнцу и, в том числе, и к искусственному освещению. Дынное дерево можно заставить расти в полутени, но оно будет иметь болезненный вытянутый вид, а фрукты на таких растениях не будут обладать должным вкусом. Комнатная папайя будет стремиться расти к свету, поэтому для придания равномерного вида горшок с деревом необходимо поворачивать на четверть оборота каждую неделю.
Папайя хорошо переносит среднюю комнатную температуру 18-24° С. Её нужно стремиться держать в тепле круглый год. В летние месяцы горшок с комнатной папайей можно вынести на открытый воздух, чтобы обеспечить максимальный доступ солнечного освещения. Деревце может выдерживать высокие температуры, а завявшие листья вновь поднимутся с поливом. Но при наступлении холодов растение необходимо занести в обогреваемое помещение, так как нулевые температуры губительны для него.
Молодые растения папайи являются наиболее здоровыми и продуктивными. Чем старше дерево, тем слабее оно становится, производит меньше фруктов и нём начинают развиваться болезни и заводятся вредители. В открытом грунте папайи могут существовать и более десяти лет, но обычный срок жизни этого дерева не превышает пяти лет.
Почему так тяжело добиться плодоношения папайи в домашних условиях известно: растение просто не доживает до зрелого возраста, требуя особых условий и постоянного внимания, почти как домашнее животное. Однако, в качестве красивого декоративного тропического растения папайя вполне может выступать, радуя своего терпеливого хозяина схожим с пальмой видом. В домашних условиях из косточки можно вырастить даже небольшое деревце личи.
Արևելյան խուրման (անգլ.՝ Kaki, ռուս.՝ Хурма́ восто́чная, լատ.՝ Diospyros kaki) էբենազգիների ընտանիքի պտղատու, սաղարթավոր ծառ է։ Երկտուն կամ միատուն բույս է։ Հայրենիքը Չինաստանն է։ Հայաստանում աճող մերձարեւադարձային կուլտուրաներից ամենացրտադիմացկունն է: Ուժեղ աճող, տերեւաթափ ծառատեսակ է, բազմանում է ստրատիֆիկացված սերմերով եւ աչքապատվաստով` կովկասյան խուրմայի սերմնաբույսերի վրա, ապրում է 60-70 տարի:
Սերմերից աճեցրած ծառը ավելի դիմացկուն է, բայց բերքատվության է անցնում 5-6 տարուց հետո, պատվաստած ծառը` երկու երեք տարուց հետո, սակայն պատվաստի ժամանակ կեղեւում եղած դաբաղանյութերը խանգարում են կպչողականությանը: Մասնագետները պատվաստը կատարում են շատ արագ, որի շնորհիվ ապահովում են բարձր կպչողականություն: Սաղարթը բրգաձեւ է կամ գնդաձեւ, մեկ տարեկան ճյուղերի հիմքից հաշված 3-6-րդ բողբոջներից առաջացած ընձյուղների վրա հիմնադրվում են ծաղկաբողբոջները, որոնք հաջորդ գարնանը ծաղկում եւ բերք են տալիս: Դրանից վերեւ գտնվող բողբոջներից գոյանում են աճող, չպտղաբերող շվերը:
Արեւելյան խուրման ձեւավորում են 5-ճյուղանի կամ նոսրացած հարկային համակարգով:
Բունը թողնում են 60-70սմ բարձրությամբ, դրանից վերեւ ստեղծում են 4-5 կմախքային ճյուղեր եւ մեկ ուղեկցող: Այնուհետեւ ձեւավորում են մյուս պտղատու տեսակների նման: Պտղաբերող ծառերը էտում են ամեն տարի, ընդ որում նոսրացման կարգով հեռացնում են անցյալ տարվա պտղաբերած ճյուղերը, չորուկները եւ սաղարթը խտացնող ավելորդ ճյուղավորումները, թույլ կարճացնում են մեկ տարեկան ճյուղերը 6-րդ բողբոջից աճի նոր վերելք ստեղծելու եւ պտղաբերող ճյուղերի թիվը ավելացնելու համար:
Արեւելյան խուրման ուշ է ծաղկում եւ գարնանային ցրտահարություններից չի տուժում, սակայն ամառային կիզիչ շոգն ու օդի չորությունը որոշ չափով բացասաբար են անդրադառնում: Պտուղները խոշոր են (100-400գ), կլորավուն կամ տափակ, հասունանում են հոկտեմբեր-դեկտեմբեր ամիսներին եւ պահվում են մինչեւ մարտ, պարունակում են 10-14% շաքարներ (չորացրած վիճակում 60% եւ ավելի), վիտամիններ, կարոտին, օրգանական թթուներ: Ըստ պտղամսի գույնի եւ տտիպության, կապված փոշոտման ու սերմերի քանակության հետ, սորտերը բաժանվում են երեք խմբի`
– Կայուն սորտեր, որոնց պտղամսի գույնը չի փոփոխվում փոշոտումից եւ տալիս են քաղցր ոչ տտիպ) պտուղներ: Այս խմբին են պատկանում Չինեբուլի եւ Փույու սորտեր:
– Կայուն սորտեր, որոնց պտղամիսը գույնը չի փոխում փոշոտումից, բայց տալիս են (տտիպ պտուղներ (Խաչիա սորտը):
– Փոփոխվող սորտեր: Առանց փոշոտման գոյացած պտուղները բաց դեղնավուն են և տտիպ, իսկ փոշոտումից առաջացածների պտղամիսը (եթե պարունակում են չորսից ոչ պակաս սերմեր) ունենում է մուգ գորշ գույն ու քաղցր է, նույնիսկ խակ վիճակում:
Հայաստանում շրջանացված են արեւելայն խուրմայի Զենջի Մարու, Խիակումե եւ Խաչիա սորտերը:
Խիակումե
Պտուղները 300-400գ. քաշով են, կլոր կամ կլորավուն տափակ ձեւի, հյութալի, քաղցր, փոշոտվածները սերմերով մուգ շագանակագույն, փոշոտված պտուղների պտղամիսը տտիպ չէ, դաբաղանյութերը բացակայում են, մուգ նարնջագույն է, հատուկ մուգ դարչնագույն գծերով, հաճելի համով, թելավորություն չի զգացվում: Այսպիսի պտուղներն անվանում ենՙԿորոլյոկ՚: Չփոշոտվածներն առանց սերմերի` բաց դեղնավուն, դոնդողանման, հյութալի, հալվող, քաղցր, լավ որակի, լրիվ հասունացման ժամանակ տտիպ չէ, կանաչ եւ չհասունացած վիճակում` խիստ տտիպ: Պտուղն այս վիճակում սերմեր չի պարունակում: Այս սորտը համեմատաբար ցրտադիմացկուն է, ծաղկում է հունիսին, փոշոտվելիս աննշան չափով թափվում են վարսանդները եւ պտուղները: Պտուղները հավաքում են հոկտեմբերի վերջին, նոյեմբերի սկզբին, փոխադրունակ են եւ պահունակ: Ծաղիկներն իգական են, արական ծաղիկներ չունի: Պտղի միջին քաշը 195գ է: Պտուղները խնձորանման են, կլորավուն, մասամբ` տափակ: Յուրաքանչյուր ծառի վրա, պտուղների ձեւը տարբեր է, փոփոխական, կախված սերմերի քանակից եւ դասավորությունից, պտղի գագաթը կլոր է, սեւ կետով կամ շրջանագծերով, իսկ հիմքը փոս ընկած կամ համարյա հավասար:
Զենջի-մարու (շոկոլադնայա)
Այս սորտը ներմուծված է Նիկիտսկի պետական բուսաբանական այգուց, տարածված է Հայաստանի հյուսիսարեւելյան գոտում: Ծառը փոքր է, պտուղները 150գ քաշով, գնդաձեւ, քաղցր: Հանդիսանում է լավ փոշոտիչ Խիակումե եւ մյուս սորտերի համար: Ծառերը միջին մեծության են: Սաղարթը գնդաձեւ: Պտուղները մանր են` 50-55գ քաշով: Դրանց ձեւը ավելի հաճախ կլորավուն է, հազվադեպ է քիչ երկարավուն-կլոր: Հասունացած պտուղների մաշկը բարակ է, կոպիտ, մուգ նարնջակարմիր, համատարած քիչ մոխրագույն մոմափառով: երհասունացած վիճակում տտիպ չեն: Այս տեսակը բավական ցրտադիմացկուն է, ծաղկում է հունիսին, ինքնափոշոտվող է: Պտուղները հասունանում են հոկտեմբերի 2-րդ կեսին եւ նոյեմբերի առաջին տասնօրյակում: Փոխադրունակ է: Սորտը համարվում է լավ փոշոտիչ մյուս սորտերի համար:
Փույու
Ծառը միջին աճեցողության է, խաչաձեւ փոշոտվող: Պտուղները 200 եւ ավելի գրամ քաշով, քաղցր ուտվում են նաեւ չհասունացած վիճակում:
Խաչիա
Ծառն ուժեղ աճող է, պտղաբերում է առանց փոշոտման: Պտուղները 300-400գ քաշով են, լրիվ հասունացման ժամանակ շատ քաղցր եւ արժեքավոր են հատկապես չորացման համար:
Չինեբուլի (պրեւոսխոդնի)
Ծառը ուժեղ աճող է, ունի կոմպակտ պսակ եւ պտղաբերում է առանց փոշոտման: Պտուղները 250 գրամ քաշով են, տափակավուն, պտղամիսը քաղցր է եւ օգտագործվում է լրիվ չհասունացած վիճակում: Տալիս է նաեւ բարձրորակ չիր:
Կովկասյան խուրմա
Հայաստանում տարածված է Ալավերդու, Իջեւանի, Նոյեմբերյանի եւ Կապանի տարածաշրջաններում, վայրիացած վիճակում: Ծառերը գեղեցիկ են, բրգաձեւ սաղարթով, ապրում են 100 տարի եւ ավելի աճը շատ ուժեղ է, հասնում է 25 մ բարձրության: Կեղեւը մոխրագույն է, տերեւները միջակ մեծության, օվալաձեւ-երկարավուն, երկտուն բույս է, երբեմն լինում է միատուն: Բազմանում է սերմերով: Խուրմայի պտուղները լինում են մանր, մինչեւ 2-2,5սմ տրամագծով: Պտղաբերում են ամեն տարի եւ տալիս են առատ բերք: Պտուղներն օվալագնդաձեւ կամ կլոր տափակավուն են, գույնը սկզբում կանաչ, իսկ հասունանալիս` դեղնանարնջագույն, բայց այդ վիճակում դեռեւս ուտելու համար պիտանի չէ: Աշնանը պտուղները սկսում են փափկել, փոխելով իրենց գույնը, դառնում են կապտասեւ գույնի` արծաթագույն խավով պատած, ունի մեղրի համ: Պտուղները լայն չափով օգտագործվում են բնակչության կողմից:
Արեւելյան խուրմայի (արքայախնձորի, արքայանարնջի, կորոլյոկի) մշակության եւ բազմացման մի քանի առանձնահատկություններ
Գոյություն ունեն արեւելյան խուրմայի մշակության մի շարք առանձնահատկություններ, որոնց կիրառմամբ բարձրանում է բերքատվությունը, ավելանում է ծառերի երկարակեցությունը, ստացվում են որակյալ պտուղներ, ծառերը խույս են տալիս գարնանային ցրտահարությունից եւ, վերջապես, ապահովվում է խոշոր պտուղներով ամենամյա բերք:
Արեւելյան խուրման ժողովրդի կողմից ամենասիրված եւ գնահատվող պտղատեսակներից է, այն օգտագործվում է թարմ եւ չոր վիճակում, օգտակար է եւ պարունակում է մեծ քանակությամբ ջուր, շաքարներ` գյլուկոզայի եւ ֆրուկտոզայի ձեւով, օրգանական թթուներ, վիտամին C, կարոտին, երկաթ, լուսածին (ֆոսֆոր), յոդ, տանին, տտպող նյութեր: Գրականության մեջ նշվում է <<դիոսպիրոսե>> անվանումը, որը լատիներենից թարգմանաբար կոչվում է աստվածների կերակուր:
Արքայախնձորը լավ աճում է Մեղրու, Կապանի, Իջեւանի, Թումանյանի տարածաշրջաններում, ինչպես նաեւ Ղարաբաղի ցածրադիր գյուղերում` ծովի մակերեւույթից 400-700մ բարձրության վրա:
Տնկարանի կազմակերպումը – Աշնանը` նոյեմբեր ամսին, հավաքում ենք վայրի Կովկասյան կամ Վիրգենյան տեսակների սերմերը, 15-20 օր պահելուց հետո առանձնացնում ենք սերմերը պտղամսից, չորացնում եւ պահում մինչեւ հունվար ամիսը: Հունվարի երկրորդ կեսին սերմերը խառնում ենք մաքուր, լվացված ավազի հետ` 1:6 հարաբերությամբ, լցնում որեւէ ամանի մեջ, որը պետք է ներքեւի մասից անցքեր ունենա, թրջում եւ դնում ստրատիֆիկացիայի: Ավազախառը սերմերը պետք է միշտ խոնավ լինեն եւ պահվեն 10-15օC-ում, նկուղում: Մեր պայմաններում մարտի սկզբին, նկուղում պահված սերմերը սկսում են ծլել: Ավազախառը զանգվածը զգուշորեն լվանում ենք հոսող ջրի տակ, որպեսզի ծիլերը չվնասվեն: Սերմերը պատրաստ են ցանքի համար:
Ցանքը կատարում ենք արեւոտ, նախապես պարարտացված, ավազակավային մեխանիկական կազմով հողերում: Կարեւոր է ցանքի ժամանակ սերմերի խտության պահպանումը` շարքը շարքից 70-80 սմ եւ սերմը սերմից 2-2.5 սմ հեռավորության վրա: Հունիս ամսին կատարում ենք նոսրացում այն հաշվով, որպեսզի պահպանվի միջբույսային նորմալ հեռավորությունը: Հետագա գյուղատնտեսական աշխատանքները` քաղհան, փխրեցում, ոռոգում, սնուցում, կատարում ենք ըստ պահանջի`1գծմ-ից կարելի է ստանալ 20-25 ստանդարտ տնկի: Կարելի է կատարել նաեւ շախմատաձեւ, խտացված ցանք` նույն տարածքից ավելի շատ տնկի ստանալու համար:
Ցանքը կարելի է կատարել նաեւ սերմերը առանց ստրատիֆիկացիայի դնելու` նոյեմբերի սկզբին եւ լավ ոռոգել:
Տնկարանի հետ կապված հետագա աշխատանքները` պատվաստում, պատվաստի թուլացում, վայրակների հեռացում եւ այլն կատարում ենք հաջորդ տարի: Կապված գարնան զարթոնքի հետ, երբ դեռ բողբոջները քնած են, մայր դաշտի առողջ ծառերից կտրում ենք անհրաժեշտ քանակի կտրոններ: Կտրոնները պետք Է լինեն միջին հաստության (ծայրամասից եւ հիմքից կտրոններ չենք վերցնում):
Պատվաստի համար վերցրած կտրոնները կապում ենք խրձիկներով (յուրաքանչյուրում 30-40հատ) եւ ձիգ փաթաթում փայլաթիթեղով այնպես, որ բաց տեղ չլինի ու դնում ենք սառնարանի ներքեւի մասում: Պատվաստի աշխատանքները սկսելուց 2-3 ժամ առաջ սառնարանից հանում ենք խրձիկները, վերցնում անհարաժեշտ քանակով կտրոններ, հիմքի մասից հեռացնում ենք 2-3սմ եւ հիմքի մասով դնում ջրով լցված ամանի մեջ այնպես, որ 3-4սմ լինի ջրի մեջ: Ջրի մեջ1-1,5 ժամ պահելուց հետո սկսում ենք պատվաստի գործողությունը: Օգտագործում ենք միայն առողջ աչքեր:
Պատվաստակալի հյութաշարժությունը պետք Է սկսված լինի, որպեսզի կեղեւը ազատ բացվի: Բարձր կպչողականություն ապահովելու համար պետք Է վերցնել հաստ կտրոնից (պատվաստացուից) եւ հակառակը: Հետագա աշխատանքները տնկարանում նույնն են, ինչպես մյուս ծառատեսակների համար:
Արեւելյան խուրմայի տնկիների բազմացման գործում մեծ ներդրում ունեն մեղրեցիներ, գյուղատնտեսներ Յուրիկ Առաքելյանը, Ավետիք Արիստակեսյանը, Գեւորգ Մարգարյանը, մանկավարժ Արտաշես Ասլանյանը եւ շատ ուրիշներ, որոնց տնկարաններոմ աճեցված տասնյակ հազարավոր տնկիներ արդեն բերք են տալիս Ղարաբաղում, Կապանում, Իջեւանում եւ այլ վայրերում: Հիշյալ մարդկանց սերունդները եւ հարազատները այժմ էլ զբաղվում են տնկարանային տնտեսությամբ:
Մեղրու տարածաշրջանում այժմ մշակվում են արեւելյան խուրմայի 6 տեսակ, որոնցից են Խիակումեն (կարալյոկ), Ջենջի-մարուն, Խաչիան: Ամենամեծ մենածառերն արդեն 50–55 տարեկան են, նրանցից յուրաքանչյուրը կարող է 400-600կգ բերք տալ, եթե պահպանվի խնամքի ագրոտեխնիկան:
Արեւելյան խուրման պետք է պարարտացնել ազոտական, կալիումական, ֆոսֆորական եւ օրգանական պարարտանյութերով (գոմաղբ, կոմպոստ, կենսահումուս, կենսապարարտանյութեր): Խիստ կարեւոր է ուշ աշնանային ոռոգումը բերքահավաքից հետո: Բերքատվության համար կարեւոր է նաեւ միջշարային եւ միջբուսային հեռավորության պահպանումը` Մեղրու պայմաններում նպատակահարմար է շարքը շարքից 8մ եւ ծառը ծառից 6մ հեռավորությունը: Մեղրեցին միջշարքային տարածությունն օգտագործում է բանջարեղենի մշակության համար, իսկ միջծառային տարածություններում տնկում են նռնենի եւ դեղձենի, որոնք 5-6 տարի բերք են տալիս` չխանգարելով արքայախնձորի աճին:
Մեղրու բնակլիմայական պայմանները բարենպաստ են արեւելյան խուրմայի համային հատկանիշների ձեւավորման համար, այն շատ քաղցր է: Մեղրու բերքը տեղափոխման համար հարմար է, պահպանում է իր գեղեցիկ տեսքը նաեւ սառնարանային պայմաններում: Բերքահավաքը կատարում ենք ընտրովի, պտուղները կարող են մեծանալ միչեւ 250-300գ:
ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԽՈՒՐՄԱՅԻ ՀԻՎԱՆԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՆ ՈՒ ՎՆԱՍԱՏՈՒՆԵՐԸ, ՊԱՅՔԱՐԸ ՆՐԱՆՑ ԴԵՄ
Մեղրիի կեղծ վահանակիր
Ուժեղ վարակվածության դեպքում մեկը մյուսին խիստ սեղմված էգերի գաղութները լայն շերտով ծածկում են ծառերի ճյուղերը եւ նրանց չորացման պատճառ դառնում: Մարտի վերջին, ապրիլի սկզբին, թրթուրները դուրս են գալիս ծածկույթից եւ մաշկափոխվում: Արուները թռչում են ապրիլի վերջին, մայիսի սկզբին, այդ ժամանակ էլ տեղի է ունենում բեղմնավորություն եւ ձվադրություն: Հունիսի կեսին դուրս եկած թրթուրները տարածվում են ճյուղերի եւ շվերի վրա: Տարեկան տալիս է մեկ սերունդ:
Պայքարի միջոցառումներ
Հաշվի առնելով նրանց բաց կյանքի անցնելու ժամանակահատվածը` նպատակահարմար է քիմիական պայքարի աշխատանքները կատարել հունիսի 2-րդ տասնօրյակում` հետեւյալ պրեպարատներից որեւէ մեկով.
* БИ-58 Նոր 2 լ/հա (10 լ ջրում 20-25 մլ) կամ
* Դեցիս 0.5 լ/հա (10 լ ջրում 5-8 մլ) կամ
* Դուրսբան 2 լ/հա (10 լ ջրում 20-25 մլ):
Արեւմտյան տարազույգ կեղեւակեր
2-3 մմ երկարության վնասատուներ են, տարածված են ամենուրեք, վնասում են ինչպես մշակովի, այնպես էլ անտառային ծառատեսակները: Կենսակերպը ուսումնասիրված չէ: Տալիս է մեկ սերունդ:
Պայքարի միջոցառումներ
* БИ-58 Նոր 2 լ/հա (10 լ ջրում 20-25 մլ) կամ
* Դուրսբան 2 լ/հա (10 լ ջրում 20-25 մլ):
Շերտավոր պտղացեց
Թրթուները վնասում են դալար շիվերը, կրծելով մտնում են նրանց մեջ եւ փչացնում: Վնասում են նաեւ պտուղները` սնվելով նրանց մեջ: Տալիս է 3 սերունդ:
Պայքարի աշխատանքները
Առաջին սրսկումը կատարել մայիսի 2-րդ տասնօրյակում, 2-րդ` հուլիսի վերջին, օգոստոսի սկզբին:
* Սումիցիդին 1 լ/հա (10 լ ջրում 10 մլ) կամ
* Տալստար 0.6 լ/հա (10 լ ջրում 6 մլ):
Մոխրագույն փտում
Մասսայական զարգացումը եւ տարածումը նկատվում է ամառվա երկրորդ կեսերից, բարձր ջերմաստիճանի եւ խոնավության առկայության պայմաններում: Առաջին հերթին վարակվում են այն պտուղները, որոնք վնասված են լինում մեխանիկական եղանակով կամ վնասատուների կողմից: Վարակված պտուղները սկզբում ունեն մոխրագույն երանգավորում, հետագայում պտուղները ձեռք են բերում սպիտակ գունավորում: Վարակված պտուղների մեծամասնությունը թափվում են, իսկ ծառերի վրայի պտուղները չորանում եւ ձեռք են բերում մուգ կապույտ` սեւին խփող երանգավորում:
Պայքարի աշխատանքներ
Հեռացնել եւ ոչնչացնել թափված եւ ծառերի վրայի չորացած պտուղները: Ժամանակին կատարել վնասատուների դեմ պայքարի աշխատանքներ: Աշնանը կամ վաղ գարնանը ծառերը սրսկել բորդոյան հեղուկի 3%-անոց լուծույթով: Վեգետացիայի ընթացքում, ծաղկումից հետո 2 անգամ 15 օր ընդմիջումով սրսկել տոպսին պրեպարատի 0.2% լուծույթով (10 լիտր ջրին 20գ):
Ճյուղերի չորացում կամ ցիտոսպորոզ
Տարածված է ամենուրեք, վարակվում են հիմնականում թույլ աճ ունեցող ծառերը: Հիվանդությունն առաջացնում է որոշակի ճյուղերի կեղեւի չորացում, որի հետևանքով կարող է չորանալ նաեւ ամբողջությամբ բույսը: Վարակի հետեւանքով ծառերի կեղեւը ձեռք է բերում կարմրամոխրագույն երանգ: Կեղեւը բնափայտից անջատվում է եւ դառնում լպրծուն:
Պայքարի աշխատանքներ
Աշնանը կամ վաղ գարնանը կատարել ծառերի սրսկումներ 3% բորդոյան հեղուկով կամ 5% երկաթարջասպի լուծույթով: Վեգետացիայի ընթացքում 4 անգամ սրսկել սկորի 0.02% (10 լ ջրին 2 մլ) կամ կուպրոքսատի 0.6% (10 լ ջրին 60-70գ) կամ զատոյի 0.02% (10 լ ջրին 2-3գ) պրեպարատներից որեւէ մեկով:
Տերեւների սեւ բծավորություն
Ի հայտ է գալիս ամառվա երկրորդ կեսերից: Վարակվում են տերեւները առաջացնելով սև բծավորություն, տերեւները չորանում եւ թափվում են:
Պայքարի աշխատանքներ
Բների շրջակայքի փոր, սպիտակեցում, թափված տերեւների եւ պտուղների հեռացում ու ոչնչացում:
Աշնանը եւ վաղ գարնանը սրսկել բորդոյան հեղուկի 3% լուծույթով: Վեգետացիայի ընթացքում 2 անգամ սրսկել տոպազի 0.05% (10 լ ջրին 5 մլ) եւ սկորի 0.02% (10 լ ջրին 2 մլ) խառնուրդը կամ 3 անգամ օքսիխոմի 0.2% (10 լ ջրին 20գ) լուծույթը :
Բոտրիտիս
Առաջացնում է պտուղների նեխում եւ զանգվածային պտղաթափ: Վարակի աղբյուր են հանդիսանում ծառերի վրա մնացած պտղաբաժակները եւ վարակված պտուղները: Հիվանդության համար նպաստավոր է բարձր խոնավությունը: Արտաքին նշաններն են պտղաբաժակի եւ պտուղների միացման տեղում հյուսվածքների շագանակագույն երանգավորումը, որը հետագայում տերեւների, ընձյուղների եւ պտուղների վրա առաջացնում է մուգ բծավորություն: Վերջինիս հետեւանքով պտուղների փայլն անհետանում է եւ պտուղները խամրած տեսք են ստանում:
Պայքարի աշխատանքներ
Հեռացնել վարակված տերեւները եւ պտուղները: Աշնանը կամ վաղ գարնանը սրսկել բորդոյան հեղուկի 3% լուծույթով: Վեգետացիայի ընթացքում կիրառել ռիդոմիլ Գոլդի 0.25% լուծույթ (10 լ ջրի մեջ 20-25գ) կամ կուպրոքսատի 0.5% (10 լ ջրի մեջ 50-60գ) լուծույթներից որեւէ մեկը` 2 անգամ 15-20 օր ընդմիջումով:
Նյութը վերցված է այստեղից: