Առվույտ (լատ.՝ Medicago), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ կիսաթփերի ցեղ։ Հայտնի է ավելի քան 150, իսկ Հայաստանում, վայրի վիճակում՝ 10 տեսակ՝ առվույտ գայլուկանման(Medicago lupulina), առվույտ ցանովի (Medicago sativa), առվույտ երկնագույն (Medicago coerulea), առվույտ խավոտ (Medicago papiilosa), առվույտ տատասկանման (Medicago tribuloides) և այլն: Առվույտը ոչ միայն լավ անասնակեր է, այլև բավականին արդյունավետ սիդերատ է, քանի որ ձևավորում է մեծ կանաչ զանգված և հողի մեջ խորը մխրճվող արմատներ:
Շատ լավ աճում է բավարար խոնավություն պարունակող գրունտում, բայց շատ ու երկարատև խոնավությունից կարող է թուլանալ և վնասվել սնկային հիվանդություններից: Բացասաբար է ազդում նաև երաշտը: Խորհուրդ է տրվում լավ ջրել յուրաքանչյուր հունձից հետո:
Առվույտի համար գերադասելի են բերրի հողերը, այն չի սիրում ծանր, կավային, ճահճացված, թթվային ու աղային հողերը:
Առվույտը հարստացնում է հողը ազոտով, որոշ չափով նվազեցնում է հողի թթվայնությունը, իսկ հնձված կանաչ զանգվածը, քայքայվելով, հարստացնում է հողը օրգանական տարրերով:
Առվույտը ջերմասեր բույս է, աճելու հարմարավետ օդի ջերմությունը 18-30 աստիճանն է, իսկ եթե հողում բավարար խոնավություն կա, ապա մինչև +40: Կան նաև առվույտի ցրտադիմացկուն տեսակներ:
Բազմամյա տեսակները կարող են ապրել մինչև 25 տարի:
Ցանելուց առաջ, եթե հնարավոր է, սերմերը պետք է ենթարկել սկարիֆիկացիայի: Ցանում են 0,5-1,5 սմ խորությամբ՝ կամ շարքերով, կամ էլ խառը:
Հնձում են առվույտը ծաղկելուց առաջ՝ կոկոններ առաջանալուց հետո:
Tag Archives: սիդերատ
ԵՐԵՔՆՈՒԿԸ ՈՐՊԵՍ ՍԻԴԵՐԱՏ
Երեքնուկը (լատ.՝ Trifólium) բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Դաշտավարության մեջ մշակվում են բազմամյաներից՝ կարմիր Երեքնուկի, վարդագույն Երեքնուկ, միամյաներից՝ պարսկական Երեքնուկ, կամ շաբդարը (T․ resupinatum) և ալեքսանդրիական կամ եգիպտական Երեքնուկ կամ բերսիմը (T․ alexandrinum)։ Առավել տարածվածը կարմիր Երեքնուկն է։ Ունի միահար և երկհար ենթատեսակներ։ Միահարը ուշահաս Է, երկարակեցությունը՝ 3—4 տարի, մշակվում է հյուսիսային պայմաններում։ Երկհարը վաղահաս Է, երկարակեցությունը՝ 2—3 տարի։
Այգիներում կարմիր երեքնուկը ցանվում է և՛ որպես գրունտը ծածկող բույս, և՛ որպես սիդերատ: Որպես սիդերատ երեքնուկը, քայքայվելով, շատ լավ սնում է հողը հեշտ յուրացվող օրգանական տարրերով, ազոտով և կալիումով: Մյուս կողմից արմատները փխրեցնում են հողը և բարելավում կառուցվածքը, պաշտպանում են էրոզիայից:
Կարմիր երեքնուկն աճեցնում են մինչև 3 տարվա ընթացքում, վարդագույնը՝ 8, իսկ սպիտակը (գազոնների համար) մինչև 20 տարի:
Երեքնուկը խստապահանջ է հողի խոնավության նկատմամբ, բայց չի դիմանում ճահճացմանը: Կարմիր երեքնուկը լավ է աճում բերրի, քույլ թթվայնություն ունեցող ավազակավային հողերում: Մյուս տեսակները նվազ խստապահանջ են, բայց կարիք ունեն փխրուն հողի, որպեսզի հիմնականում մակերեսային արմատներին մատչելի լինեն խոնավությունն ու մթնոլորտի գազերը:
Երեքնուկը ցրտադիմացկուն է, սակայն մինուս17-ից ցածր ջերմաստիճանը կարող է բույսի մահվան պատճառ դառնալ:
Կարմիր երեքնուկը, ցանկալի է սկարիֆիկացված սերմերով, ցանում են գարնանը՝ 1-3 սմ խորությամբ:
Հնձում են երեքնուկը մինչև սերմնարանների առաջանալը՝ սածիլները տնկելուց 15, այլ մշակաբույսեր ցանելուց 20 օր առաջ:
Հղումներ
ԿՈՐՆԳԱՆԸ ՈՐՊԵՍ ՍԻԴԵՐԱՏ
Կորնգանը (լատ.՝ Onobrýchis) բազմամյա կերախոտ և սքանչելի մեղրաբույս է, իսկ որպես սիդերատ մեծ արդյունավետությամբ վերականգնում է հողի բերրիությունը: Լոբազգիներին պատկանող այս բույսը հարստացնում է հողը ազոտով և այլ սննդարար մասնիկներով:
Բույսի վերգետնյա մասը ձևավորում է կանաչ զանգված, որը պաշտպանում է հողը չորանալուց, էրոզիայից և մոլախոտերից, իսկ հնձվելուց և հողին խառնվելուց հետո, հարստացնում է հողը որպես օրգանական պարարտանյութ:
Կորնգանի երկար ու ճյուղավորված արմատները հզոր ուժ ունեն՝ ճեղքում են հողի քարքարոտ շերտը, փխրեցնում են հողը խորքում և վերին շերտերին են հասցնում խորքից կորզած սննդարար նյութերը: Բարելավվում է նաև հողի ջրա և օդաթափանցիկությունը:
Կորնգանը լավ է աճում սևահողերում, բայց վատ չէ նաև ավազուտներում, քարքարոտ և այլ հողերում: Բացառություն են թթվային և բարձր գրունտային ջրերով հողերը:
Կորնգանը դիմանում է երաշտին, ուստի հեշտությամբ աճում է անտառատափաստաններում և տափաստաններում: Միայն թե ցրտադիմացկուն չէ և ոչ բավարար ձնածածկույթի դեպքում ցրտահարվում և մահանում է:
100 ք.մ.-ի վրա կորնգանի ցանքի նորման 0,8 – 1,2 կգ է: Սերմը ցանվում է 2 — 4 սմ խորության վրա, որտեղ հողի ջերմությունը պետք է լինի +6 աստիճանից ոչ ցածր:
Հնձել և հողին խառնել անհրաժեշտ է մինչև զանգվածային ծաղկելը:
Հղումներ
ՑԱՆՔԱՅԻՆ ՎԻԿԸ ՈՐՊԵՍ ՍԻԴԵՐԱՏ
Ցանքային Վիկը (Vicia sativa) բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա խոտաբույս է: Արագ ձևավորում է վերգետնյա կանաչ զանգված, ինչի համար հաճախ հենց վիկն են ցանում հիմնական մշակաբույսերի բերքը հավաքելուց հետո կամ աշնանացանից առաջ:
Վիկը, լավ անասնակեր լինելուց բացի, շատ լավ պարարտացնում ու փխրեցնում է հողը, պաշտպանում է այն էրոզիայից: Խիտ ցանքի դեպքում ճնշում է մոլախոտերի աճը: Վիկի կանաչ զանգվածի պարարտացնող ազդեցությունը համեմատելի է գոմաղբի ազդեցության հետ և պահպանվում է 4-5 տարվա ընթացքում:
Վիկը փաթաթվող բույս է, ուստի խորհուրդ է տրվում այն ցանել խառը, այնպիսի բույսերի հետ, որոնց փաթաթվելով կկարողանա բարձրանալ:
Վիկը լոլիկի աճի լավ խթանիչ է՝ համարյա կրկնակի բարձրացնում է դրա բերքատվությունը: Այսպես, ցանում են վիկը լոլիկից առաջ և տեղում, հետո հնձում են և տնկում լոլիկի սածիլը, իսկ հնձված կանաչ զանգվածը թողնում են տեղում՝ որպես ցանքածածկ:
Վիկի համար գերադասելի են բերրի հողերը, այն վատ է աճում չոր, ավազային, ճահճային ու բարձր թթվայնություն ունեցող հողերում, ինչպես նաև աղուտներում: Մանավանդ աճի սկզբնական շրջանում, ինչպես նաև կոկոնններ ու ծաղիկներ ձևավորելիս, լավ ոռոգման կարիք ունի:
Ցանում են վիկը 3-5 սմ խորությամբ, սկսած վաղ գարնանից, երբ վերանում է ցրտահարման վտանգը և մինչև աշուն: Եթե շարքերով են ցանում, ապա շարքերի միջև թողնում են 7-12 սմ տարածություն:
Հձում ու խառնում են հողի հետ կոկոններ առաջանալուց հետո՝ ծաղկելուց առաջ:
Հունձիցքսան օր անց, նույն տեղում կարելի է այլ մշակաբույսերի ցանք անել, իսկ սածիլներ կարելի կլինի տնկել հնձելուց 14 օր անց:
Հղումներ
ԼՈՒՊԻՆԸ ՈՐՊԵՍ ՍԻԴԵՐԱՏ
Լուպինը (լատ.՝ Lupinus), ամենաարդյունավետ սիդերատներից է: Ձևավորում է մեծ կանաչ զանգված՝ հողը ազոտով համալրելու համար: Լուպինի արմատները հողի մեջ խորանում են մինչև 2 մ և շատ լավ փխրեցնում են հողն ու խորքից վերին շերտեր են հանում սնուցող տարրեր:
Ի տարբերություն այլ բույսերի, լուպինը շատ լավ է յուրացնում հողում եղած, դժվար տարալուծվող ֆոսֆատային միացումները և փոխակերպում է դրանք հեշտ յուրացվելի ձևի:
Լուպինը շատ լավ պարարտացնում է թթու, թեթև ավազակավային և ավազահողային հողերը, 100 ք.մ. մակերեսին առաջացնելով մինչև 700 կգ վերգետնյա կանաչ զանգված և մոտ 200 կգ ստորգետնյա:
Լուպինը հնձում են ծլելուց 2 ամիս անց, մինչև ծաղկելը (մինչև կոկոնների փքվելը): Հնձված զանգվածը գերադասելի է մանրեցնել և խառնել հողի վերին շերտի հետ ու ջրել, որպեսզի ակտիվ փտման գործընթաց սկսվի:
Սպիտակ (ոչ ցրտադիմացկուն) լուպինի ցանքն անում են գարնանից աշուն, իսկ դեղին և կապույտ (ցրտադիմացկուն) տեսակներինը, վաղահաս և միջնահաս մշակաբույսերը հավաքելուց հետո:
Լուպինի բոլոր տեսակներ, մանավանդ սկզբում, պահանջկոտ են հողի խոնավության նկատմամբ:
100 ք.մ.-ին ցանքի նորման է՝ մինչև 3 կգ սպիտակ և 1,5-2 կգ դեղին և կապույտ լուպինի համար: Ցանվում է մոտ 3 սմ խորությամբ, 5-15 սմ իրարից հեռու, շարքերի միջև թողնելով 15-30 սմ:
Ծլելն արագացնելու անհրաժեշտության դեպքում, սերմերը պետք է 1-2 օր թրջել:
Հղումներ
Ոլոռը որպես սիդերատ
Ոլոռը (լատ.՝ Písum) բակլազգիների ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է 6-7 տեսակ։
Ոլոռը շատ արագ է աճում, մեկ և կես ամցում մեծ կանաչ զանգված է գոյացնում, մանավանդ լավ ոռոգում ապահովելու դեպքում, կարելի է սեզոնի ընթացքում մի քանի բերք հնձել:
Ոլոռը լավ է աճում չեզոք և պարարտ գրունտում: Պահանջկոտ է հողի խոնավության նկատմամբ աճի սկզբնական շրջանում և պտուղներ ևևավորելիս:
Ոլոռը չափավոր ցրտադիմացկուն է, բայց ցրտահարությանը չի դիմանում: Որպես սիդերատ կարող է ցանվել վաղ գարնանը, կամ աշնանը՝ հիմնական մշակաբույսերից հետո:
Ցանում են 5 սմ խորությամբ, իսկ թեթև գրունտում մինչև 7 սմ խորությամբ:
Ոլոռն իր արմատներով լավ փխրեցնում է հողը ու բարելավում է հողի օդա և ջրատարությունը:
Հնձում են որպես սիդերատ ցանված ոլոռը ծաղկել սկսելուց հետո և խառնում են հողի հետ կամ թողնում որպես ցանքածածկ: Ոլոռի կանաչ զանգվածը քայքայվելով հարստացնում է հողը ազոտով և այլ օրգանական տարրերով:
Հղումներ
Սիդերատներ
Սիդերատները բույսեր են, որոնք աճեցվում են հիմնական կուլտուրայից առաջ կամ կողքին՝ հողը հարստացնելու, օգտակար նյութերով հագեցնելու և հողի կառուցվածքը բարելավելու նպատակով: Հաճախ սիդերատներին կոչում են կանաչ պարարտանյութ:
Որպես կանոն, սիդերատները արագ կանաչ զանգված են ձևավորում, որը հնձվում և թողնվում է հողի վրա որպես պաշտպանիչ շերտ կամ խառնվում է հողի հետ որպես սնունդ: Իսկ հողի մեջ մնացած արմատները որոշ ժամանակ անց փտում են հարստացնելով հողը ու միևնույն ժամանակ ծակոտկեն ու ջրա-օդաթափանց դարձնելով այն:
Միևնույն ժամանակ սիդերատները, իրենց թփերով ստվերելով գրունտը և հզոր արմատներով ճնշում են մոլախոտերին:
Բացի այդ սիդերատները բարենպաստ կենսապայմաններ են ստեղծում օգտակար միկրոօրգանիզմների, որդերի և այլ մանր միջատների համար, իսկ հնձվելուց հետո լավ կեր են դառնում:
Կան նաև շատ սիդերատներ, որոնք այլ մշակաբույսերի կողքին աճելով, իրենց արտադրություններով բարենպաստ ազդեցություն են ունենում դրանց վրա կամ վանում են վնասատուներին:
Սիդերատների՝ մարգերի ազատվելուց հետո իրականացված աշնանացանը պաշտպանում է հողը քամու և ջրային էրոզիայից, նպաստում են ձյան կուտակմանը, ինչը պաշտպանում է հողը ցրտահարումից:
Եթե հողը խիստ անբերրի է, ապա խորհուրդ է տրվում մեկ տարի այն ցանել միայն սիդերատներով՝ անընդհատ հնձելով ու նոր ցանք կատարելով: Մնացած դեպքերում սիդերատներ ցանում են հիմնական մշակաբույսերից առաջ, հետո կամ կողքին:
Սիդերատները, ըստ գործառույթի, կարելի է բաժանել հետևյալ խմբերի
- մթնոլորտից ազոտի կորզում և կուտակում – լոբազգիներ;
- ֆոսֆատների փոխակերպում դյուրայուրացվելի ձևերի – լոբազգիներ, մանանեխ, հնդկացորեն;
- ազոտի կորզում հողից, հողի հանքայնացումից պաշտպանություն – խաչածաղկավորներ, հացահատիկայիններ;
- հողի փխրեցում մեծ խորությամբ – մանանեխ, բողկ, լուպին, կորնգան, հնդկացորեն;
- պաշպանություն նեմատոդներից – լոբազգիներ, արևածաղիկ, ֆացելիա:
Սիդերատներն ըստ ընտանիքների
Լոբազգիներ
Լուպին (Lupine, Люпин, լատ.՝ Lupinus) 
Լոբի (Phaseolus, Фасоль, լատ.՝ Phaséolus) 
Կորնգան (Onobrychis, Эспарцет, լատ.՝ Onobrýchis) 
Սոյա (Soybean, Соя, լատ.՝ Glycine max) 
Ոսպ (Lens, Чечевица, լատ.՝ Lens) 
Սերադելլա (Ornithopus, Сераделла, լատ.՝ Ornithopus) Ոլոռ (Pisum, Горох, լատ.՝ Písum) 
Սիսեռ (Chickpea, Нут, լատ. Cicer arietinum) 
Առվույտ (Medick, Люцерна, լատ.՝ Medicágo) 
Տափոլոռ (Spring vetchling, Spring pea, Сочевичник, Чи́на весе́нняя, լատ.` Láthyrus vérnus) 
Իշառվույտ (Melilot, Донник, լատ.՝ Melilótus) 
Վիկ ցանքային (Common vetch, Вика посевная, լատ.՝ Vicia sativa) 
Երեքնուկ (Clover, Клевер, լատ.՝ Trifolium)
Գաղտրիկազգիներ
Խաչածաղկավորներ
Մանանեխ (Sinapis, Горчица, լատ.՝ Sinápis) 
Բարբարուկ (Bittercress, Суре́пка обыкнове́нная, լատ.՝ Barbarea vulgaris) 
Բողկիկ (Raphanus, Редька масличная, լատ.՝ Raphanus) 
Կանճրակ (Rapeseed, Рапс, լատ.՝ Brássica nápus)
Հացահատիկայիններ
Վարսակ (Oat, Овес, լատ.՝ Avéna) 
Գարի (Barley, Ячмень, լատ.՝ Hórdeum) 
Աշորա (Rye, Рожь, լատ.՝ Secále cereále) 
Ցորեն (Wheat, Пшеница, լատ.՝ Tríticum)
Հնդկացորենազգիներ
Աստղածաղկազգիներ
Արևածաղիկ (Sunflower, Подсолнечник, լատ.՝ Helianthus) 
Վաղենակ (Calendula, Календула, լատ.՝ Caléndula)
Հավակատարազգիներ
Հնդկոտեմազգիներ
Հղումներ
Ի՞նչ է օրգանական հողագործությունը
Օրգանական հողագործությունը հող մշակելու և բույսեր աճեցնելու բնական ձևն է, որը բացառում է քիմիական պարարտանյութերի, պեստիցիդների, աճի տարատեսակ խթանիչների կիրառումը, ինչպես նաև գենետիկ փոփոխության ենթարկված սերմերի ու բույսերի աճեցումը:
Օրգանական հողագործությունը հետապնդում է հետևյալ նպատակները.
- Ստանալ էկոլոգիապես մաքուր բերք, միաժամանակ դրական ազդելով շրջակա միջավայրի վրա;
- Նվազագույն ծախսերով ստանալ հնարավորին չափ շատ բերք;
- Անընդհատ բարելավել հողի բերրիությունը;
- Հողի հետ աշխատանքը դարձնել հեշտ ու հաճելի:
Օրգանական հողագործութան հիմքում ընկած են.
- կենդանական և բուսական թափոնների կիրառումն ու վերամշակումը որպես օրգանական պարարտանյութեր ու ցանքածածկ;
- բույսերի պաշտպանության կենսաբանական ձևերի կիրառումը;
- հողի վերականգնման ու բերրիության ավելացման համար ցանքաշրջանառության և սիդերատների կիրառումը:
Կարդացեք նաև հոդված օրգանական գյուղատնտեսության մասին և դիտեք տեսանյութեր օրգանական հողագործության մասին։
Հղումներ
International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM) – Organics InternationalՔարխոտ
Քարխոտ (լատ.՝ Symphytum), զոտուկ, թորթ, ափնիք, հայվազ, գաղտրիկազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 20 (այլ տվյալներով՝ 30) տեսակ։
Հայաստանում՝ 3 տեսակ՝
- կովկասյան քարխոտ (Symphytum caucasicum),
- կոշտ քարխոտ (Symphytum asperum)
- հայաստանյան քարխոտ (Symphytum hajastanum)։
Տարածում
Տարածված է գրեթե բոլոր մարզերում (ստորինից մինչև վերին լեռն, գոտի)։ Աճում է անտառներում, գետերի, լճերի, առվակների ափերին, խոնավ վայրերում, մարգագետիններում և այլն։
Պտուղն ընկուզիկ է։ Հայաստանյան քարխոտը բնաշխարհիկ է. հանդիպում է Գեղարքունիքի (Մարտունի) և Կոտայքի (Ազատ գետի ավազան) մարզերում։
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը ճյուղավորվող է՝ ծածկված փափուկ կամ կոշտ մազմզուկներով, բարձրությունը՝ 40-200 սմ։ Տերևները հերթադիր են, սրտաձև-կլորավուն, ձվաձև կամ երկարավուն։ Ծաղկաբույլը ոլորք է կամ հուրանանման, ծաղիկները՝ կապույտ կամ դեղին։ Ծաղկում է հունիս-հուլիսին։ Պտուղն ընկուզիկ է։
Քիմիական կազմ
Պարունակում է՝
- ալանտոին – ձմռանը արմատներում կուտակվում է հսկայական քանակությամբ
- ալկալոիդներ
- վիտամին В12
- ֆլավոնոիդներ
- աղանյութեր
- բուսայուղեր
- օսլա
- սպիտակուցներ
- ինուլին
- տերպեններ
Տեսակներ
Հայտնի է մոտ 7 տեսակ
- Symphytum abchasicum Trautv.
- Symphytum asperum Lepech. [syn. Symphytum asperrimum Sims]
- Symphytum besseri Zaver.
- Symphytum caucasicum M.Bieb.
- Symphytum officinale L. [syn. Symphytum peregrinum Ledeb.]
- Symphytum popovii Dobrocz.
- Symphytum ×uplandicum Nyman = [Symphytum officinale × Symphytum asperum]
Հղումներ
Օրգանական պարարտանյութեր
Օրգանական են կոչվում այն պարարտանյութերը, որոնք բույսերը սնուցող բացառապես օրգանական միացություններից կազմված նյութեր են պարունակում:
Այս հոդվածում մենք օրգանական պարարտանյութերի կամ դրանց բաղադրիչների ցանկ կներկայացնենք, հղումներ տալով համապատասխան հոդվածներին, ուր մանրամասներ կգտնեք դրանց օգտակարության, պատրաստման ու կիրարկման ձևերի վերաբերյալ:
ԳՈՄԱՂԲ
Գոմաղբը անհիշելի ժամանակներից օգտագործվող բնական պարարտանյութ է: Այն պարունակում է ազոտ, լուսածին (ֆոսֆոր), կալիում, ինչպես նաև բույսերի լիարժեք կենսագործունեության համար անհրաժեշտ մի շարք միկրոէլեմենտներ՝ կիր, մագնեզիա, ծծումբ, քլոր, կրեմնիում:
ԿԵՆՍԱՀՈՒՄՈՒՍ (ՈՐԴԱԿՈՄՊՈՍՏ)
Որդերի օգնությամբ մշակված գոմաղբը վերածվում է շատ օգտակար կենսահումուսի՝ պարարտանյութի, որը իր մի շարք չափանիշներով գերազանցում է հանքային պարարտանյութերին:
Մանրամասն կենսահումուսի մասին ==>
ԿՈՄՊՈՍՏ
Կոմպոստը օրգանական հողագործության մեջ ամենատարածված և մատչելի օրգանական պարարտանյութն է: Այն ստացվում է օրգանական աղբի, բյույսերի տերևների և այլ մնացորդների համապատասխան պայմաններում փտեցմամբ:
ՁԻՈՒ ԳՈՄԱՂԲ
Ձիու թրիքը պարունակում է ազոտ, կալիում, լուսածին (ֆոսֆոր) և մի շարք այլ օգտակար նյութեր: Այն կիրառելի է բույսերի մեծամասնության սնուցման համար:
Մանրամասն ձիու գոմաղբի մասին ==>
ՃԱԳԱՐԻ ԳՈՄԱՂԲ
Ճագարի գոմաղբը, այլ կենդանիների գոմաղբի համեմատ, ամենաօգտակարն է: Այն պարունակում է ազոտ, կալիում, լուսածին (ֆոսֆոր), մագնիում, կալցիում և մի շարք այլ օգտակար նյութեր:
Մանրամասն ճագարի գոմաղբի մասին ==>
ԹՌՉՆԻ ԾԵՐՏ
Թռրչնի ծերտը իրավամբ համարվում է ամենաարժեքավոր օրգանական պարարտանյութը: Այն պարունակում է ազոտ, կալիում, լուսածին (ֆոսֆոր), և մագնիում: Ընդորում, այդ բաղադրիչների խտությունը 3-4 անգամ բարձր է քան այլ օրգանական պարարտանյութերում:
Մանրամասն թռչնի ծերտի մասին ==>
ՍԻԴԵՐԱՏՆԵՐ
Սիդերատները բույսեր են, որոնք աճեցվում են հիմնական կուլտուրայից առաջ՝ հողը հարստացնելու, օգտակար նյութերով հագեցնելու և հողի կառուցվածքը բարելավելու նպատակով:
Մանրամասն սիդերատների մասին ==>
ՏՈՐՖ
Տորֆի պարունակում է՝
- ածխածին` 50-60%
- ջրածին 5-6.5%
- թթվածին` 30-40 %
- ազոտ` 1-3%
- ծծումբ` 0.1-1.5%
ԵՂԻՆՋ
Եղինջը պարունակում է՝
- կրածին – 37%;
- կալիում – 34%;
- մագնիում – 6%;
Կան նաև մի շարք այլ միկրոէլեմենտներ:
ԿԱՆԱՉ ԽՈՏ
Բույսերի համար ամենակարևոր սնուցման նյութերից մեկը, մանավանդ աճի սկզբնական փուլում, ազոտն է: Ազոտ կարելի է ստանալ տարբեր աղբյուրներից, սակայն ամենամատչելին դրանցից կանաչ խոտն է: Խոտի թուրմով բույսերի սնուցումը ամենաէժան, բայց շատ արդյունավետ ձևն է:
ՓԱՅՏԻ ՄՈԽԻՐ
Փայտի մոխիրը կրածինի, կալիումի, մագնիումի, նատրիումի և մի շարք այլ օգտակար նյութերի արժեքավոր աղբյուր է:
ՓԱՅՏԻ ՍՂՈՑՈՒՔ
Քչերն են տեղյակ թեփի օգտակարության մասին և օգտագործում են միայն որպես ցանքածածկ: Բայց, համապատասխան մշակման ենթարկելով, թեփը կարելի է օգտագործել որպես պարարտանյութ, ավելի ստույգ, որպես հիմք համակցված օրգանական պարարտանյութի համար: Թեփի լավագույն մշակման եղանակը կոմպոստին ավելացնելն է:
ԲԱՆԱՆԻ ԿԵՂԵՎ
Բանանի կեղևը հարուստ է կալիումով, կրածինով և լուսածինով (ֆոսֆոր): Կեղեվները կարելի է թաղել հողի մեջ և դրանք արագ, մոտ տաս օրում կյուրացվեն հողում առկա միկրոորգանիզմների կողմից: Կարելի է նաև չորացնել կեղևները և աղալուց հետո խառնել հողին: Բանանի կեղևից պատրաստած թուրմով բույսերը սրսկելով կարելի է վերացնել ուտիճներին:
Մանրամասն բանանի կեղևի մասին ==>
ՁՎԻ ԿՃԵՊ
Ձվի կճեպում կա՝
- հեշտ յուրացվող կալցիում – 93%;
- մագնիում – 0,55%;
- լուսածին (ֆոսֆոր) – 0,12%;
- կալիում – 0,08%;
- ավելի քիչ քանակով պարունակում է երկաթ, ծծումբ, ալյումին:
ՍՈԽԻ ԿԼԵՊ
Սոխի կլեպը հարուստ է կարոտինով, ֆիտոնիցիդներով և B և PP խմբերի վիտամիններով: Օգտագործվում է հիմնականում թուրմը՝ բույսերը ջրելու կամ ցողելու համար:
Մանրամասն սոխի կլեպի մասին ==>
ԽՄՈՐԻՉ
Խմորիչի (թթխմորի) կենսազանգվածի հիմք են հանդիսանում սնկերը, որոնք հարուստ են սպիտակուցով և այլ օգտակար նյութերով, օրինակ, օրգանական երկաթով, ամինաթթուներով և այլևայլ մակրո և միկրոէլեմենտներով:
ՍՈՒՐՃԻ և ԹԵՅԻ ՄՆԱՑՈՐԴՆԵՐ
Սուրճի և թեյի մնացորդները պարունակում են որոշակի քանակությամբ օգտակար միկրոէլեմենտներ: Թեև դրանց օգտագործման արդյունավետության վերաբերյալ վեճեր կան, միանշանակ է, որ թափել չարժէ՝ կոմպոստին ավելացնելը կամ հողի հետ խառնելը կբարելավեն զանգվածի կառուցվածքը և ավելի փխրուն կդարձնեն:
Մանրամասն սուրճի և թեյի մնացորդների մասին ==>
ՈՍԿՐԱԼՅՈՒՐ
Ոսկրալյուրը պարունակում է՝
- լուսածին (ֆոսֆոր);
- կրածին;
- կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր;
- միկրոէլեմենտներ (մագնիում, նատրիում, երկաթ, պղինձ, ցինկ, մարգանեց, կոբալտ, յոդ), որոնք չափավոր քանակության դեպքում շատ լավ ազդեցություն ունեն բույսերի աճի վրա:
Մանրամասն ոսկրալյուրի մասին ==>
ՁԿՆԱԼՅՈՒՐ
Ձկնալյուրի մոտավոր կազմը հետևյալն է.
- Հում պրոտեին — 59-63%;
- Ճարպ — 5-9 %;
- Ջուր 5-9%;
- Կալցիում — 5-7%;
- Ազոտ — 4-10%;
- Լուսածին (Ֆոսֆոր) -3%:
Մանրամասն ձկնալյուրի մասին ==>
Հալվեի հյութ
Հալվեի հյութն ունի մանրեասպան հատկություն, պարունակում է սաթի, խնձորի, դարչնի և կիտրոնի օրգանական թթուներ և բազմաթիվ այլ օգտակար տարրեր: Հալվեի տերևները և ցողունները պարունակում են հակաօքսիդիչներ (B, E և C վիտամիններ, բետա-կարոտին), կենսաբանորեն ակտիվ այլ նյութեր: