
Արևածաղիկը (անգլ․՝ Sunflower, ռուս․՝ Подсолнух, լատ․՝ Helianthus) աստղածաղկազգիների ընտանիքի միամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Արևածաղկի մոտ 70 տեսակներից միայն 3-ի հայրենիքն է Հարավային Ամերիկան, մնացածը Կենտրոնական կամ Հյուսիսային Ամերիկայից են։
Դրանցից ամենատարածվածը Միամյա արևածաղիկն է (Helianthus annuus), որը, որպես արժեքավոր սննդամթերք և անասնակեր ապահովող բույս, մշակվում է ողջ աշխարհում։
Տեղեկանք աճեցնելու վերաբերյալ
Հիշե՛ք։
– Նույն տեղում արևածաղիկ աճեցնում են 3-4 տարի անց։
– Արևածաղիկ չեն աճեցնում լոլիկից, ճակնդեղից և լոբազգիներից հետո։
– Արևածաղկի լավագույն նախորդող բույսերն են եգիպտացորենը և հացահատիկները։
– Արևածաղկի արմատի շրջակայքում ոչ մի մշակաբույս նորմալ չի աճի։
– Արևածաղիկը լավ աղքատեցնում է հողը, ուստի հաջորդ տարի իր աճած տեղում խորհուրդ է տրվում աճեցնել լոբազգիներ։
- Ցանելը։ Գարնանը, երբ հողը 10 սմ խորությունում տաքանա 8-12 ˚C։ Ցիլերը դիմանում են մինչև -5˚C ցրտահարությանը։
- Լուսավորությունը։ Պայծառ արևի տակ։
- Հողը։ Ցանկացած, բացի բարձր թթվայնություն ունեցող, ճահճացած կամ աղակալած հողերից։ Իսկ ամենից հարմարը պարարտ կավահողն է։
- Ջրելը։ Հաճախ և առատ։ Ամենից շատ ջուր բույսին անհրաժեշտ է մինչև առաջին չորս զույգ տերևներ ձևավորելը, իսկ այնուհետև կոկոն ձևավորելու, ծաղկելու և սերմերը լցնելու շրջանում։ Ամռանը ջրում են ամեն օր, իսկ երաշտի դեպքում, նույնիսկ օրը 2-3 անգամ։
- Սնուցումը։ Վեգետացիոն ողջ շրջանում անհրաժեշտ է կանոնավոր սնուցում՝ օրգանական և/կամ հանքային պարարտանյութերով։
- Բազմացումը: Սերմերով՝ սածիլներով, կամ առանց սածիլավորման։
- Վնասատուները։ Տափաստանային ծղրիդներ (степные сверчки), (долгоносики), (подгрызающие совки), (песчаные медляки), (луговые мотыльки), (проволочники), մայիսյան բզեզներ (майские жуки) և դրանց թրթուրները, բուսակեր փայտոջիլներ (растительноядные клопы), ուտիճներ (тля)։
- Հիվանդությունները։ Պերոնոսպորոզ (пероноспороз [ложная мучнистая роса]), էմբելիզիյա (эмбеллизия [черная пятнистость]), ֆոմոփսիս (фомопсис [серая пятнистость]), ցողունի ֆոմոզ (фомоз стебля), մոխրափտախտ (угольная [пепельная] гниль), չոր փտախտ (сухая гниль), (вертициллезный вилт), գորշ փտախտ (серая гниль), ալտերնարիոզ (альтернариоз [бурая пятнистость]), սկլերոտինիոզ (склеротиниоз [белая гниль]), ասկոխիտոզ (аскохитоз), ալրացողային սնկեր (мучнистая роса), ժանգ (ржавчина), (заразиха), (бактериоз), (вирусная мозаика) և ծաղիկների կանաչելը (позеленение цветков):
Քչերը գիտեն, որ արևածաղկի սերմերի կենսաբանական արժեքն ավելի մեծ է, քան մսինը կամ ձվինը: Բացի այդ, նրանց յուրացումը շատ ավելի հեշտ է:
Արևածաղկի սերմերը պարունակում են ավելի շատ D վիտամին, քան ձողաձկան լյարդը, որը միշտ համարվել է վիտամին D-ի հարուստ աղբյուր: Արևածաղկի սերմերի մեջ առկա նյութերը բարելավում են մաշկի ու լորձաթաղանթների վիճակը, կարգավորում են թթվահիմնային հավասարակշռությունը: Այդ իսկ պատճառով արևածաղկի սերմերը հաճախ օգտագործվում են կոսմետոլոգիայի մեջ:
Սերմերի մեջ առկա հանքանյութերից առավել կարևոր են ֆոսֆորն ու կալիումը, կա նաև շատ մագնիում, որը խթանում է սրտի աշխատանքը: Սերմերը պարունակում են նաև երկաթ, սելեն, ցինկ, ֆտոր, նատրիում, կրեմնիում, քրոմ, յոդ, մոլիբդեն: Արևածաղիկը պարունակում է 5 անգամ ավելի շատ կալիում, քան բանանը կամ նարինջը:
Բացի B խմբի վիտամիններից, արևածաղկի սերմերը հարուստ են նաև A և Е վիտամիններով: 50 գ արևածաղկի սերմը բավական է հասուն մարդու վիտամին E-ի օրական պաշարը բավարարելու համար: Այն հզոր հակաօքսիդանտ է, որն ունի վառ արտահայտված հակաքաղցկեղային ազդեցություն:
Կեղևազուրկ արևածաղկի սերմի ծլեցումը
Արևածաղկի սերմի ծիլեր աճեցնելու համար պետք է ձեռք բերել թունաքիմիկատներով չմշակված, ցանկալի է օրգանական եղանակով աճեցված, կեղևազուրկ սերմեր։
- Կեղևից մաքրած սերմերը լվանում են, այնուհետև 6-8 ժամ թրջում են սենյակային ջերմաստիճանի, հնեցված ջրում։
- Սերմերը լավ քամում են, 1-2 շերտով փռում են լայն ամանի մեջ և ծածկում խոնավ շորով, մարլայով կամ կափարիչով՝ սերմերի համար ապահովելով մթություն և մշտական խոնավություն։
- Սերմերը մշտապես խոնավ են պահում։ 1-2 օրից դրանք ծլում են և պատրաստ են լինում օգտագործման համար։
Ավելի հարմար է այդ բոլորն անել ծլեցման համար նախատեսված ամաններով, կամ, պարզապես կիրառել մարլայով բերանը փակած ապակյա բանկա։

Ծլեցված սերմերը կարելի է լավ ծամելով առանձին ուտել, կարելի է աղալ և ավելացնել աղցաններին, սմուզիներին, կոկտեյլներին։ Կարելի է նաև շարունակել աճեցնելը և ստանալ արևածաղկի միկրոկանաչի։
Ծլած սերմերի օգտակարության և աճեցման մասին կարդացեք մեր կայքի “Ծլած սերմեր” հոդվածում ==>
Արևածաղկի միկրոկանաչի աճեցնելը
Արևածաղկի միկրոկանաչի աճեցնելու համար պետք է ձեռք բերել թունաքիմիկատներով չմշակված, ցանկալի է օրգանական եղանակով աճեցված սերմեր։
Աճեցման հաջորդող փուլերն են՝
- Սերմերը լվանում են հոսող ջրով, քամում են, այնուհետև լցնում են ծլեցման ամանի մեջ, վրան լցնում են սերմերի ծավալից մոտ 4 անգամ շատ, գոլ, հնեցված ջուր և թողնում են 12-14 ժամ թրջվի։
- Ջուրը ծլեցման ամանից թափում են իսկ միջի սերմերը, առանց հանելու, նորից լվանում են ու լավ քամում։
- Քամված բայց խոնավությունը չկորցրած սերմերով ծլեցման ամանը 1-3 օր պահում են մութ տեղում, այդ ընդացքում 12 ժամը մեկ սերմերն, առանց ծլեցման ամանից հանելու, ողողում են ու քամում, դնում տեղը։ Երբ սերմերի ծիլերը դառնում են 1-5 մմ երկարության, ծլեցումն ավարտված են համարում։
- Աճեցնելը շարունակելու և միկրոկանաչի ստանալու համար, ծլած սերմերը լցնում և մեկ շերտով տարաբաշխում են վաղօրոք պատրաստված մատուցարանի կամ այլ սաղր ամանի մեջ՝ որտեղ խոնավ, 4-5 սմ բարձրությամբ հող, կոկոսի սուբստրատ, կանեփից դոշակ են փռում։ Կարելի է առանց տակը որևէ բան փռելու էլ աճեցնել։

- Մատուցարանի վրա մեկ այլ մատուցարան են դնում և որևէ ծանր բան, որպեսզի սերմերը լավ սեղմված մնան հատակին։ Դրա արդյունքում բույսերի արմատներն ավելի ուժեղ են աճում, հետագայում տերևներն ավելի մեծ են լինում և հեշտությամբ ազատում են իրենց կեղևներից։ Այս դիրքով սերմերը պահում են 2-3 օր։
- Ընթացքում ստուգում են, որ հողը միշտ խոնավ լինի ու, անհրաժետության դեպքում, խոնավացնում են։
- 5-6-րդ օրը մատուցարանը բացում են և դնում լուսավոր տեղում։
- 7-8 օրերին պարբերաբար ցողում են բույսերը և հետևում, որ հողը միշտ չափավոր խոնավ լինի։
- Հաջորդ օրերին կարելի է սկսել կտրել և օգտագործել միկրոկանաչին։
- Աճեցնելը կարելի է շարունակել մինչև տերևների երկրորդ զույգի սռաջանալը (բույսի մոտ 10 սմ բարձրություն)։
Բերքահավաք կարելի է անել մաս-մաս կամ միանգամից։ Բերքը կարելի է մինչև մեկ շաբաթ, պլաստիկ ամանի մեջ պահել սառնարանում։
Տարբեր բույսերի միկրոկանաչեղեն աճեցնելու և դրանց օգտակարության մասին կարդացեք մեր կայքի “ՄԻԿՐՈԿԱՆԱՉԻ․ Ի՞ՆՉ ԱՃԵՑՆԵԼ․ ՕԳՈՒՏՆ ՈՒ ՎՆԱՍԸ” հոդվածում ==>