Սոյա

Սոյան (անգլ․՝ Soybean, ռուս․՝ Соя, լատ․՝ Glycine) բակլազգիների ընտանիքի միամյա խոտաբույս է։ Մշակության մեջ տարածված է թավոտ կամ մշակովի սոյան (Glycine max)։

Սոյան ջերմություն սիրող բույս է։ Լավ աճի համար անհրաժեշտ են տաք օրեր եւ առանց ցրտահարության գիշերներ: Առավել ակտիվ է աճում սոյան երբ օդի

ցերեկային ջերմաստիճանը +32 °C է, իսկ գիշերայինը՝ +22 °C : Օրվա լուսավոր ժամերի երկարությունը պետք է կազմի 12 ժամ:

Սոյայի թփի բարձրությունը միջինը 0,6-1 մետր է: Այն ունի երեքնուկ տերեւներ, որոնք բերքի հասունանալուց հետո թափվում են։

Սոյան ծաղկում մանր ծաղկաբույլերով, որոնք ուժեղ հոտ չեն ունենում, ուստի միջատներին շատ չեն հրապուրում։

Պատիճների երկարությունը չի գերազանցում 6 սմ-ը։ Դրանք առավելագույնը 4, ավելի հաճախ 2-3 կանաչավուն կամ դեղին հատիկներ են պարունակում:

Սոյա աճեցնելը

Սոյան կարեւոր գյուղատնտեսական մշակաբույս է, բուսական սպիտակուցի և ձեթի լավ մատակարար։ Բացի այդ, սոյան լավ շահութաբերություն է ապահովում։ Սոյայի աճեցման համար հատուկ պայմաններ չեն պահանջվում:

Սոյան ցանում են երբ հողը լավ տաքանում է, եւ չեն մոռանում ծաղկման շրջանում առատ ջրելու մասին:

  • Սոյան լավ կլինի ցանել այնտեղ, որտեղ նախկինում աճել են հացահատիկայիններ, եգիպտացորեն, կարտոֆիլ կամ ճակնդեղ։ Իսկ արևածաղիկից, կաղամբից կամ լոբազգիներից հետո ավելի լավ է չցանել:
  • Նույն տեղում, անընդմեջ սոյա չեն ցանում, քանի որ այն էականորեն աղքատացնում է հողը։ Սոյայից հետո, հաջորդ տարի նույն տեղում կարելի է ցորենի, րապսի, բանջարեղենի լավ բերք ստանալ:
  • Սոյա ցանելու համար, հողը պետք է պատրաստել նախապես։ Ընտրված տարածքում աշնանը անհրաժեշտ է կատարել հողի մոտ 20-30 սմ խորությամբ պարարտացում:

Սոյան ցանում են երբ հողը, ցանելու խորությամբ՝ 5 սմ վրա տաքանում է մինչև +10 °C և գիշերային ցրտահարությունների վտանգ այլևս չկա։ Շատ ավելի լավ է սպասել մինչև +12…+14 °C տաքանալը, այնպես որ, հաճախ ապրիլ-մայիսին են ցանում։ Բարենպաստ պայմանների դեպքում, առաջին ծիլերը հայտնվում են մեկ շաբաթից։

Սոյան շատ պահանջկոտ է ցանքի խորության նկատմամբ ։ Եթե ցանքը 5 սմ-ից խորն է, ապա բույսը չի ծլի: Շարքերի միջեւ հեռավորությունը թողնում են 40-60 սմ: Յուրաքանչյուր մետրին ցանում են մոտ 40 սերմ: Կարեւոր է հողի խոնավությունը, այն պետք է պահվի տարբեր ագրոտեխնիկական միջոցների կիրառմամբ: Օրինակ, հողի մակերեսը շատ թույլ են փխրեցնում, որ այն շուտ չչորանա։ Ցանքածածկը շատ լավ կօգնի այդ հարցում։

Սոյայի համար կարեւոր է հողի թթվայնությունը․ նախընտրելի են չեզոք կամ թույլ թթվային հողերը: Օպտիմալ տարբերակը pH 6,2 … 8 է: Ցածր pH արժեքների դեպքում սոյա չեն մշակում:

Սոյան պահանջկոտ է նաև լույսի նկատմամբ, երբ այն անբավարար է բույսը ձգվում է և վատ պտղաբերում։

Օդի +14 °C -ից ցածր ջերմաստիճանում սոյայի աճը դադարում է։

Կարևոր է ժամանակին քաղհան անել մոլախոտերը, փխրեցնել միջշարային հողը։ Առանց ջրելու և պարարտացնելու սոյայի լավ բերք չի ստացվում։

Սոյայի սերմեր ծլեցնելը

Սոյայի ծլած սերմերը սովորական սերմերից ավելի հարուստ են վիտամիններով և կենսաակտիվ նյութերով։ Սոյայի ծլեցված սերմերը պարունակում են մարդուն անհրաժեշտ ամինաթթուների ողջ տեսականին։

Դրանց ուտելը բարելավում է օրգանիզմի նյութափոխանակությունը, իջեցնում է խոլեստերինի մակարդակը, օժանդակում է լյարդի աշխատանքին, բարելավում է գլխուղեղի աշխատանքը, հանում է մարդուն նյարդային վիճակից։

Ուշադրություն

  • Ծլեցնելու համար պետք չէ օգտագործել գնետիկ մոդիֆիկացիայի ենթարկված սոյա;
  • Օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը ծլեցնելու համար +20…+22°C է;
  • Ուտում են միայն հատիկից աճած ծիլերը, հատիկները չեն ուտում։
Ծլեցնելու համար՝
  1. Հաշվի առնելով, որ թրջելուց հետո սոյայի զանգվածն ավելանալու է, վերցնում են հատիկների անհրաժեշտ քանակը, մաքրում են աղբից, դեն են նետում կոտրված կամ վնասված հատիկները։ Այնուհետև լավ լվանում են, քամում, լցնում խոր ամանի մեջ և վրան 5-6 անգամ շատ ջուր լցնում։ Ամանը դնում են տաք, արևի ուղիղ ճառագայթներից հեռու տեղում և թողնում, որ սերմերը 8-12 ժամ թրջվեն։
  2. Թրջելն ավարտելուց հետո ջուրը թափում են կամ, հաշվի առնելով, որ այնտեղ տարալուծված կենսաակտիվ նյութեր կան, պահեստավորում են՝ այգու կամ սենյակային բույսերը ջրելու համար։
  3. Սերմերը լցնում են ծլեցման ամանի մեջ, նորից լավ լվանում են և լավ քամում, այնուհետև դնում են մութ տեղում՝ թեքությամբ, բերնքսիվայր, որպեսզի և՛ ջուրը քամվի, և՛ սերմերի համար օդափոխանակություն լինի։
  4. Օրական 3-4 անգամ, չհանելով ծլեցման ամանից, սերմերը ողողում են և նորից քամում ու դնում նույն դիրքով։ Դա անում են այնքան ժամանակ մինչև անհրաժեշտ երկարության ծիլեր աճեն։ Ընթացքում, օրական համտեսում են ծիլերը (ոչ հատիկները), որպեսզի, ըստ համի, որն օրեցօր փոփոխվում է, և ճաշակի, ընտրեն բերքահավաքի պահը։

Սովորաբար, 5-7 օրվա ընթացցում ծիլերն աճում են մոտ 5 սմ և պատրաստ են ուտելու համար։ Ուտելուց առաջ սերմերը լավ լվանում են։

Պահպանման ժամկետը

Սոյայի ծիլերը պահում են սառնարանում, ընթացքում օրը 2 անգամ և օգտագործելուց առաջ լվանալով։

100 գրամ ծլեցված սոյան պարունակում է՝
Սպիտակուցներ36,5±0,2 գԿրածին277±5 մգ
Ճարպեր20,0±0,2 գԵրկաթ15,7±0,7 մգ
Ածխաջրեր30,2 գՄագնիում280±9 մգ
Վիտամին А1 մկգՖոսֆոր704±11 մգ
Վիտամին В60,377±0,065մգԿալիում1797±29 մգ
Վիտամին В9375 մկգՆատրիում2±1 մգ
Վիտամին С6 մգՑինկ4,9±0,1 մգ

Հղումներ

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *