Ճմահողը մարգագետնային, տափաստանային կամ դաշտային, խոտաբոյսերով խիտ ծածկված հողի մակերեսային շերտն է: Այն, որպես հողախառնուրդների բաղադրիչ, լայն կիրառում ունի այգեգործությունում, ինչպես նաև ծաղկաթաղարների, սածիլի բաժակների համար հողախառնուրդներ պատրաստելիս:
Տարբերակում են ճմահողի ծանր (կավի մեծ պարունակությամբ), միջին ծանրության (ավազի և կավի հավասար պարունակությամբ) և թեթև (ավազի մեծ պարունակությամբ) տեսակները:
Ճմահողը սկսում են պահեստավորել աշնանը կամ գարնանը: Ճմահողը, շերտի խորությամբ (6-12 սմ), կտրատում են մոտավորոպես 40×40 սմ ուղղանկյունների և ոչ արևկող տեղում դարսում թարս ու շիտակ՝ այնպես, որ խոտի կողմը դիպչի վերին շերտի խոտի կողմին: Հնարավորության դեպքում, քայքայումն արագացնելու համար, ամեն երկու շերտից հետո խորհուրդ է տրվում մեկ շերտ գոմաղբ լցնել: Եթե ճիմի թթվայնությունը բարձր է, ապա շերտերի արանքում կիր են լցնում՝ 50 գրամ 1 ք.մ. երկշերտ շարված ճիմի մակերեսին:
Շարվածքի բարձրությունը չպետք է գերազանցի 1,5 մետրը, իսկ լայնությունն անում են 1,5-2,5 մ:
Շարվածքը պետք է պարբերաբար ջրել: 2-3 ամսից խոտը և արմատները պետք է փտեն և ճմահողը պատրաստ կլինի հողախառնուրդներում կիրառելու համար: Իսկ երկու տարի սպասելու դեպքում, ճմահողի շատ ավելի բարձր որակ կարելի է ապահովել:
Երբ ճմահողի փոքր քանակություն է անհրաժեշտ, ապա ճիմից  փխրելով առանձնացնում են հողը, իսկ բուսական մասը օգտագործում են կոմպոստի կամ ցանքածածկի համար:

Հղումներ

• Sod. From Wikipedia, the free encyclopedia.

• Дернина. Материал из Википедии — свободной энциклопедии.

Հոգատար այգեգործները, ծառ կամ թուփ տնկելուց առաջ, միջոցներ են ձեռնարկում տնկափոսի մեջ լցվող հողի որակը բարելավելու համար: Ավելացնում են հողը փխրեցնող հավելանյութեր, օրագանական պարարտանյութեր, կախված բույսի տեսակից, ավելացնում կամ նվազեցնում են հողի թթվայնությունը:

Հողը փխրեցնող հավելանյութեր

Փխրեցնող հավելանյութերը բարելավում են ծանր ու թանձր հողերի ֆիզիկական կառուցվածքը՝ ավելացնելով դրանց ջրա և օդատարողունակությունը, ինչը նպաստում է արմատների զարգացմանն ու առողջությանը:
Փխրեցման համար օգտագործում են.

• կարմիր (1-5 մմ) և/կամ գետի ավազ (0,5-1 մմ), լավ կլինի նախապես լվացած;
• ագրոպեռլիտ (փքեցված պեռլիտ, 1-5 մմ), ունի չեզոք PH և մեծ ջրատարողականություն: Կարող է կլանել իր քաշի քառապատիկին հավասար ծավալի ջուր:
• տորֆ, որը, փխրեցնելուց բացի, բարձրացնում է հողի թթվայնությունը: Պետք է իմանալ, որ տորֆը լինում է վերին շերտի՝ մուգ դառչնագույն և ներքին շերտի՝ սև: Վերին շերտի տորֆը թեթև է, թթու ու շատ ջրատարողունակ, բայց ունի ցածր կալորիականություն: Իսկ ներքին շերտի տորֆը ունի ցածր թթվայնություն, հարուստ է օրգանական նյութերով, որոնք, սակայն, կարող են բույսերի կողմից յուրացվել միայն մասնակի քայքայումից հետո;
• փայտի սղոցուք (թեփ), ընդորում, գերադասելի է ավելի շատ ազոտ և կալիում պարունակող սաղարթավոր ծառերի փայտի սղոցուքը:
• ջրակտիկներ (hydro gel, гидрогель)

Հողախառնուրդների տարբերակներ և դրանց կիրառումը

Նախ նշենք այն 8 բաղադրանյութերը, որոնք պետք են այգեգործին ցանկացած նշանակության հողախառնուրդ ստանալու համար:

1. Ճմահող
2. Փտած գոմաղբ
3. Կոմպոստ
4. Կենսահումուս
5. Տերևային բուսահող
6. Տորֆ
7. Թեփ
8. Ավազ
9. Կիր

Սածիլներ աճեցնելու համար հողախառնուրդների բաղադրատոմսեր

Լոլիկ (տարբերակ 1)

• Փտած գոմաղբ – 1 մաս;
• Տորֆ – 2 մաս;
• Ավազ – 0,5 մաս:

Լոլիկ (տարբերակ 2)

• Ճմահող – 3 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 2 մաս:

Տաքդեղ (տարբերակ 1)

• Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ -2 մաս;
• Տորֆ – 2 մաս;
• Ավազ – 1 մաս:

Տաքդեղ (տարբերակ 2)

• Տորֆ – 3 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 2 մաս;
• Ճմահող – 1 մաս:

Բադրիջան (տարբերակ 1)

• Տորֆ – 2 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 5 մաս;
• Ճմահող – 3 մաս:

Բադրիջան (տարբերակ 2)

• Տորֆ – 2 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 3 մաս;
• Ավազ – 0,5 մաս:

Վարունգ, դդմիկ և դդում (տարբերակ 1)

• Ճմահող – 1 մաս;
• Տորֆ – 1 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 1 մաս;
• Տերևային բուսահող կամ թեփ – 1 մաս:

Վարունգ, դդմիկ և դդում (տարբերակ 1)

• Ճմահող – 1 մաս;
• Փտած գոմաղբ – 2 մաս;
• Տորֆ – 3 մաս:

Հողախառնուրդ ֆիկուսների համար

Երիտասարդ բույսերի համար՝

• տերևային բուսահող -1 մաս;
• Տորֆ – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս:

Մեծ բույսերի համար՝
Տարբերակ 1

• ճմահող – 2 մաս;
• տերևային բուսահող -2 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1 մաս:

Տարբերակ 2

• ճմահող – 1 մաս;
• տերևային բուսահող -1 մաս;
• Տորֆ – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս:

Հողախառնուրդ շեֆլերաների համար

• ճմահող – 1 մաս;
• տերևային բուսահող -1 մաս;
• Տորֆ վերին շերտի (վերնատորֆ) – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս:

Լավ դրենաժ՝ 3-8 սմ խորությամբ:

Հողախառնուրդ արմավենիների համար

Մինչև 5 տարեկան բույսերի համար՝

• ճմահող – 1 մաս;
• տերևային բուսահող -1 մաս;
• Տորֆ վերին շերտի (վերնատորֆ) – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս:

5 տարեկանից բարձր բույսերի համար՝
Տարբերակ 1

• կավային ճմահող – 2 մաս;
• տերևային բուսահող -1 մաս;
• Տորֆ վերին շերտի (վերնատորֆ) – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս:

Տարբերակ 2

• կավային ճմահող – 2 մաս;
• տերևային բուսահող -2 մաս;
• Տորֆ վերին շերտի (վերնատորֆ) – 1 մաս;
• փտած գոմաղբ – 1 մաս;
• Ավազ, խոշոր, լվացած – 1/2 մաս;
• մի քիչ փայտի մոխիր:

• Բոլոր դեպքերում ապահովել լավ դրենաժ՝ 3-8 սմ խորությամբ:

Հղումներ

• Грунт для пальм.

Ниже приведены примерные пропорции земляных смесей тяжелых, средних и легких. Легкая смесь: (торф)-2 (садовая земля)-1 (листовая, или дерновая земля)-0,5 (песок)-2 (дополнительные компоненты)-агроперлит, вермикулит, древесный уголь, мелкий керамзит. Легкие земляные смеси будут уместны для пустынных кактусов, суккулентов с толстыми листьями (эчеверия, алоэ, толстянка и т.п.). Также в легкий грунт желательно сажать юные черенки, которые имеют еще неокрепшую корневую систему, повышая насыщенность почвы по мере роста. Средняя смесь: (торф)-2 (садовая земля)-1,5 (листовая, или дерновая земля)-1 (компост, или перегной)-0,5 (песок)-1,5 (дополнительные компоненты)-вермикулит, древесный уголь. Средние земляные смеси наиболее универсальны, они годятся для выращивания декоративно-лиственных видов, пустынных пальм, некоторых суккулентов и красивоцветущих растений. Если вы сомневаетесь в том, какие пропорции подойдут вашему растению, сделайте грунт для цветов средней плотности. Тяжелая смесь: (торф)-3 (садовая земля)-2 (листовая, или дерновая земля)-1,5 (песок)-1 (компост, или перегной)-1 (дополнительные компоненты)-кора деревьев, хвоя сосны, мох сфагнум, древесный уголь, биогумус (вместо компостаперегноя). Тяжелые земляные смеси подойдут для тропических видов пальм, лиан, папоротников, азалий, бегоний, фуксий, а также тропических лесных кактусов. Обычно в более плотную почву сажают крупные кадочные растения, растения с увесистой корневой системой, толстыми корнями.
Источник: http://flowery-blog.ru/poleznie-statiy/razmnozenie-i-peresadka/grunt-dlya-cvetov-delaem-sami.html Flowery-Blog.ru

 http://floweryvale.ru/houseplants/drawing-up-of-earth-mixes-for-houseplants.html

http://bookflowers.ru/vashi-stati/903-grunt-dlja-sukkulentov.html

Իմանալով սենյակային բույսի յուրահատուկ պահանջները հողի նկատմամբ, շատ հեշտ է ինքնուրույն պատրաստել համապատասխան հողախառնուրդը:

Դասական հողախառնուրդ

Դասական հողախառնուրդը պատրաստում են հողախառնուրդի կազմի նկատմամբ ոչ պահանջկոտ, հասարակ սենյակային բույսեր տնկելու և  այլ ծաղկաման տեղափոխելու համար: Այդպիսի բույսերի շարքին կարելի է դասել.

• Ֆիկուսը (լատ.՝ Ficus) բոլոր տեսակները;
• Քլորոֆիտումը (լատ.՝ Chlorophytum);
• Ֆիլոդենդրոնը (լատ.՝ Philodéndron);
• Քոլեուսը (լատ.՝ Coleus);
• Կլերոդենդրումը (լատ.՝ Clerodéndrum);
• Վիշապածառը (լատ.՝ Dracaena);
• Ֆուքսիա (լատ.՝ Fúchsia);
• Կոդիաեում (լատ.՝ Codiaeum);
• Ալոկազիա (լատ.՝ Alocasia);
• Զանզիբարի ակն (լատ.՝ Zamiocúlcas);
• Կորդիլին (լատ.՝ Cordyline);
• Սայպերուս (լատ.՝ Cyperus);
• Դիֆենբախիա (լատ.՝ Dieffenbachia);
• Ագլաոնեմա (լատ.՝ Aglaonema);
• Շեֆլերա (լատ.՝ Schefflera)

և շատ այլ սենյակային բույսեր:

Դասական հողախառնուրդ պատրաստելու համար հավասար չափերով խառնում են՝

• Տերևային բուսահող կամ փայտի ոչ թարմ սղոցուք – 25%;
• Հող պարտեզից – 25%;
• Գետի լվացված ավազ կամ ագրոպեռլիտ -25%;
• Վերնատորֆ – 25%:

Եթե պարտեզի հողը այնքան էլ պարարտ չէ, տերևային բուսահողի կամ սղոցուքի փոխարեն կարելի է օգտագործել կոմպոստ, կենսահումուս կամ փտած գոմաղբ:
Շատ օգտակար կարող է լինել ջրակտիկների հավելումը: Ջրակտիկների փոքրիկ քանակությունն իսկ կարող է փրկել բույսը ջրախեղդ լինելուց և արմատների փտելուց:

Հողախառնուրդ պտերազգիների համար

Պտերի (Ձարխոտերի) համար հողախառնուրդը պետք է թթվային լինի: Այդպիսի հողախառնուրդ ստանում են խառնելով՝

• Հավամրգու հող (вересковая земля) կամ հող սոճիների տակից – 50%;
• Տերևային բուսահող – 25%;
• Փտած գոմաղբ – 25%:

Հավամրգու հողը կարելի է փոխարինել ավազի և վերնատորֆի հավասար մասերի խառնուրդով:
Մեկ այլ տարբերակ. Հավամրգու հողը կարելի է փոխարինել հողով, որտեղ աճում են սոճիներ: Չէ որ անտառում պտերը շատ հաճախ աճում են հենց սոճիների հարևանությամբ:
Պտերի համար հողախառնուրդը հարմար է նաև լեռնավարդի (ազալիա) և մրտավարդի (рододендрон) աճեցման համար:

Հողախառնուրդ բրոմելազգիների համար

Այս հողախառնուրդը նույնպես թթվային պետք է լինի:
Խառնում են՝

• Տերևային բուսահող կամ կոմպոստ – 20%;
• Հավամրգու հող (вересковая земля) կամ հող սոճիների տակից – 20%;
• Փտածության տարբեր աստիճանի, մանրեցված սոճու կեղև –  20%;
• Վերնատորֆ կամ տորֆամամուռ – 20%;
• Վերմիկուլիտ  կամ կեռամզիտ – 20%:

Մեկ այլ տարբերակ էլ է կիրառելի․

• Չմաղած, խոշոր մասնիկներով հավամրգու հող – 50%
• Կոկոսի մանրաթել կամ տորֆամամուռ – 25%
• Մանրեցված սոճու կեղև – 25%

Հողախառնուրդ սուկուլենտների համար

Սուկուլենտների համար նախատեսված հողախառնուրդի նկատմամբ առաջնահերթ պահանջը հողի պարարտ և ջրաթափանցիկ լինելն է։ Ծաղկամանում ջրի կուտակումը կամ ճահճանալը կարող է ավերիչ ազդեցություն ունենալ սուկուլենտի վրա։ Ուստի հողախառնուրդը կազմում են․

• Լվացված ու թրծված գետի ավազ – 33%
• Կոմպոստ, փտած գոմաղբ կամ տերևային բուսահող – 33%
• Պեռլիտ կամ վերմիկուլիտ – 16.5%
• Վերնատորֆ – 16.5%

Հողախառնուրդ կակտուսների համար

Կակտուսներն ունեն թույլ և բավականին խոցելի արմատներ, ուստի դրանց համար պատրաստված հողախառնուրդը պետք է ունենա լավ օդա և ջրաթափանցելիություն։

Հողախառնուրդը կազմում են՝

• Լվացված ու թրծված գետի ավազից կամ պեռլիտից – 50%
• Տերևային բուսահողից կամ փտած գոմաղբից կամ կոմպոստից – 25%
• Վերնատորֆից – 25%
• Մանրեցված փայտածուխից – մի փոքր։

Վորպեսզի բույսը հողին չդիպչի, հողախառնուրդի վերին շերտը մաքուր ավազ կամ պեռլիտ են լցնում։

Հողախառնուրդ էպիֆիտ խոլորձների համար

Բնության մեջ ծառերի վրա աճող խոլորձների համար նմանատիպ պայմաններ ստեղծելու համար, կազմում են հետևյալ մասերից կազմված հողախառնուրդ՝

• Սոճու կեղևի առնվազն 1 սմ երկարությամբ կտորներից – (1)
• Տորֆամամուռից – (1)
• Փայտածուխի կտորներ – (1)
• Պտերի արմատներ – (1)

Անհրաժեշտ է, որ խոլորձները աճեցվեն ցանցից սարքված ամանների կամ կեղևի բլոկների վրա, այսինքն ՝ այն պայմաններում, երբ օդը ազատ հոսում է դեպի բույսի արմատները:

Հողախառնուրդ հողում աճող խոլորձների համար

Հողում աճող խոլորձների համար, խառնուրդի կեսը պատրաստում են էպիֆիտ խոլորձների համար վերը նշված բաղադրատոմսով, իսկ երկրորդ կեսը պետք է լինի ձեռքով մանրեցված, խոշոր կտորներով վերնատորֆ։

Հողախառնուրդ սոխուկավոր և պալարավոր բույսերի համար

• Այգու հող – 25%
• Լվացված գետի ավազ – 25%
• Ծառի կեղևի կամ սղոցուքի կոմպոստ կամ տեևային բուսահող – 25%
• Մուգ դառչնագույն տորֆ – 25%

Հողախառնուրդ ցիտրուսայինների համար

• Այգու հող – 50%
• Լվացված գետի ավազ – 25%
• Վերնատորֆ – 25%

Կարելի է հավելել ցանկացած տիպի կոմպոստ կամ փտած գոմաղբ։

Հողախառնուրդ Միջերկրական ծովի ափերի բույսերի համար

Դափնու, մրտենու, պատկառուկի, բուգենվիլեայի, դափնեվարդի և այլ “միջերկրացիների” համար․

• Այգու հող – 25%
• Գետի ավազ – 25%
• Վերնատորֆ – 25%
• Ծառի կեղևի կոմպոստ – 25%

Բույսի արմատները փտելուց պաշտպանելու համար կարելի է աղացած փայտածուխ ավելացնել։

Հողախառնուրդ արմավենու և ցիկադների համար

• Գետի մանր ավազ – 20%
• Տերևային բուսահող կամ կեղևի հումուս – 20%
• Մուգ դառչնագույն տորֆ – 20%
• Վերնատորֆ – 20%
• Փտած գոմաղբ – 20%

Մեկ այլ՝ ավելի պարզ բաղադրատոմս էլ է կիրառվում․

• Այգու հող – 34%
• Տերևային բուսահող կամ կոմպոստ – 33%
• Գետի մանր ավազ – 33%

Հողախառնուրդ բոնսայի համար

Բոնսայի հողախառնուրդի համար ամենակարևոր բաղադրիչներն են ակադաման, պեմզան, լավան, ինչպես նաև օրգանական բաղադրիչը՝ կոմպոստը և մանրախիճը (կոպիտ ավազ):

Ակադաման (Akadama) լավ թրծված ճապոնական կավ է, որը հատուկ պատրաստված է բոնսայի համար և վաճառվում է բոնսայի բոլոր (առցանց) խանութներում: Ակադաման, օգտագործելուց առաջ, պետք է մաղել: Մոտ երկու տարի անց ակադաման սկսում է քայքայվել, ինչը որոշ չափով վատացնում է հողի օդափոխությունը: Դրանով է պայմանավորված բոնսայի կանոնավոր տեղափոխումը նոր սուբստրատի մեջ կամ, ակադամայի հետ միասին լավ փխրեցնող այլ բաղադրիչների կիրառումը։: Ակադաման բավականին թանկ է և, հետևաբար, երբեմն այն փոխարինում են նմանատիպ կալցինացված կամ այրված կավով, որը կարելի է հեշտությամբ գնել ցանկացած պարտեզային կենտրոնում: Նույնիսկ կատվի զուգարանի լցոնանյութը կարող է օգտագործվել որպես այլընտրանք ակադամային:

Բանսայի ծառերի տարբեր տեսակներ պահանջում են տարբեր հողախառնուրդներ: Այնուամենայնիվ, կա երկու հիմնական հողախառնուրդ՝ սաղարթավոր ծառերի համար և փշատերևների համար: Երկու խառնուրդներն էլ ներառում են ակադամա, պեմզա և լավա:

Պետք է նկատի ունենալ, որ երկու խառնուրդներն էլ կարող են և պետք է հարմարեցվեն տեղական պայմաններին: Օրական հաճախակի բոնսայի հողախառնուրդի խոնավությունը չստուգելու համար, պետք է ավելացնել ակադամա (կամ կոմպոստ)՝ հողախառնուրդի ջուր պահելու կարողությունը բարձրացնելու համար: Խոնավ կլիմայական պայմաններում, ավելի շատ լավա (կամ մանրախիճ) են դնում՝ խառնուրդի դրենաժային հատկությունները բարելավելու համար:

Փորձարկումների համար կարելի է առաջարկել մեկ այլ բաղադրատոմս՝

• Հավամրգու հող (вересковая земля) – 25%
• Տերևային բուսահող կամ ծառի կեղևի կոմպոստ – 25%
• Գետի ավազ – 25%
• Այգու հող – 25%

Հավամրգու հողի փոխարեն կարելի է օգտագործել վերնատորֆի և ավազի խառնուրդ

Հողախառնուրդ ամպելային բույսերի համար

Տարբերակ Ա

• Այգու հող – 33%
• Չմաղած, շատ ավազ պարունակող հավամրգու հող (вересковая земля) – 33%
• Ծառի կեղևի կոմպոստ – 34%

Տարբերակ Բ

• Այգու հող – 25%
• Գետի ավազ – 25%
• Վերնատորֆ – 25%
• Կոմպոստ կամ փտած գոմաղբ – 25%

Ծայրահեղ դեպքում կարելի է նաև դասական հղախառնուրդ կիրառել։

Հողախառնուրդ կոճապղպեղայինների (лат. Zingiberáceae) համար

• Այգու հող (ցանկալի է ավազակավային լինի) – 50%
• Կոմպոստ կամ տերևային բուսահող – 25%
• Վերնատորֆ – 25%

Հողախառնուրդին կարելի է ավելացնել ոչ մեծ քանակի փտած գոմաղբ, պեռլիտ կամ վերմիկուլիտ։

Հողախառնուրդ ծաղկող սենյակային բույսերի համար

• Այգու հող – 25%
• Վերնատորֆ – 25%
• Հավամրգու հող (вересковая земля) կամ կեղևի կոմպոստ – 50%

Հողախառնուրդին պետք է ավելացնել ավազ, պեռլիտ կամ վերմիկուլիտ։

https://azflora.com/tab1.html

Ա

Բ

Գ

Դ

Ե

Զ

Է

Թ

Լ

Խ

Ծ

Կ

Հ

Ս

Վ

Տ

Ց

Ծ

Շ

Ն

Օ

Ք

Ֆ

Հյուծվածությունը՝ հողի բերրիության անկումն է: Հողը հյուծվում է երբ չեն պահպանվում բույսերի աճեցման կանոնները, երբ ցանքաշրջանառություն չկիրառելով  նույն տեղում, անընդհատ նույն տեսակի բույսեր են տնկվում:

Հումուսը (լատ.՝ humus, հող), հողի օրգանական, սովորաբար մուգ գունավորված մասն է, որը ձևավորվում է բուսական և կենդանական մնացորդների քայքայումից։ Հումուսի բաղադրության մեջ են մտնում հումինաթթուները (առավել կարևոր են հողի բերրիության համար) և ֆուլվոթթուները։ Հումուսը պարունակում է բույսերի սննդառության հիմնական տարրերը, որոնք մանրէների ներգործությունից դառնում են մատչելի բույսերի համար։ Հումուսի քանակով և որակական կազմով են պայմանավորված հողի գույնը, կառուցվածքը, ջրա-ֆիզիկական առանձնահատկությունները, կլանունակությունը և այլն։ Հումուսը հողի գենետիկական տիպերի ամենակարևոր ցուցանիշներից է. օրինակ, Հայաստանում կիսաանապատային հողերը պարունակում են 1-2% հումուս, շագանակագույն հողերը՝ 2-4% , սևահողերը՝ 4, 5-12%, լեռնամարգագետնային հողերը՝ 8-32%։
Հողի հումուսի պահպանումն ու ավելացումը հողագործի ամենակարևոր խնդիրներից է:
Հումուսի ավելացման համար անհրաժեշտ միջոցառումներն են.

• հողի հետևողական սնուցումը օրգանական պարարտանյութերով;
• ցանքաշրջանառության կիրառումը;
• հողի ճիշտ մշակումն ու ջրարբիացումը;
• թթվային հողերի մշակումը կրով;
• էրոզիայից հողի պաշտպանությունը:

1959թ Կալիֆոռնիայում /ԱՄՆ/ ընտրասերման միջոցով ստացվել է անձրևաորդի նոր տարատեսակ, որը ստացել է ՙկալիֆոռնյան կարմիր որդ՚ անունը: Որդերի աճեցմամբ պատրաստում են շատ արժեքավոր օրգանական պարարտանյութ, որը կոչվում է “կենսահումուս“:
Կենսահումուսը էկոլոգիապես մաքուր, կենսաբանորեն ակտիվ օրգանական պարարտանյութ է, որն իրենից ներկայացնում է կալիոֆոռնյան կարմիր որդերի կողմից վերամշակված գոմաղբ և օրգանական թափոններ` կոպրոլիտի ձևով: Այն սև, փխրուն, հաճելի բույրով սևահողական նյութ է: Իր բակտերիալ ֆլորայով գերազանցում է գոմաղբին, իսկ հիմնական սննդատարրերի պարունակությամբ 1 տ կենսահումուսը համարժեք է 7-8 տ գոմաղբին: Գոմաղբի 1 տոննա որդերի միջոցով վերափոխվում է 600 կգ կենսահումուսի, իսկ 400 կգ-ը որդերի մարմնի 100 կգ կենսազանգվածի, որն իր հերթին սպիտակուցային կեր է թռչունների, խոզերի, ձկների համար: Պարզվել է, որ 1 տոկոս որդերի կենսազանգվածը թռչունների կերի ռացիոնում ավելացնելիս, ձվատվությունն ավելանում է 20 տոկոսով, իսկ անասունների սննդի ռացիոնում 0.5 կգ որդերի թարմ կենսազանգված ավելացնելիս կաթնատվությունը բարձրանում է 22 տոկոսով: Ի դեպ, պետք է նշել, որ որդերի կենսազանգվածում պրոտեինի պարունակությունը 68-82 տոկոս է:
Չինաստանում արդեն շուրջ 2 հազար տարի է, ինչ որդերն օգտագործվում են բժշկության մեջ: Վերջին տարիներին անձրևաորդերից նույնիսկ պատրաստում են հակավիրուսային և հակաուռուցքային շիճուկներ:
ԿԵՆՍԱՀՈՒՄՈՒՍԻ  ՔԻՄԻԱԿԱՆ ԲԱՂԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Այն պարունակում է 40-60 տոկոս չոր օրգանական զանգված, խոնավությունը` 30-50 տոկոս, 10-18 տոկոս հումուս, 2.0-3.0 տոկոս ընդհանուր N /ազոտ/, 2.6-3.0 տոկոս P /ֆոսֆոր/, 2.7-3.0 տոկոս K /կալիում/, 4.5-8.0 տոկոս Ca /կալցիում/, 0.6-2.3 տոկոս Mg /մագնեզիում/, 0.5-2.5 տոկոս Fe /երկաթ/, 60-80 մգ/կգ Mn /մանգան/, 28-35 մգ/կգ Zn /ցինկ/, 3.5-5.1 մգ/կգ Cu /պղինձ/:
Բացի այդ, կենսահումուսում կան գրեթե բոլոր միկրոտարրերը, ինչպես նաև կենսաբանական ակտիվ նյութեր` ֆերմենտներ, վիտամիններ, հորմոններ, աուկսիններ, հետերոաուսիններ և այլն: Այն պարունակում է նաև հողի և բույսերի համար օգտակար միկրոօրգանիզմների յուրահատուկ համակցություն, որոնք արտազատում են ֆիտոհորմոններ, անտիբիոտիկներ, ֆունգիցիդային և բակտերիոցիդային միացություններ, որը հանգեցնում է  հիվանդածին միկրոֆլորայի ճնշման: Այս բոլորը միասին բուժում է հողը և վերացնում լայնորեն տարածված բույսերի հիվանդությունները:
ԿԵՆՍԱՀՈՒՄՈՒՍԻ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
Կենսահումուսը`

1. արագ վերականգնում է հողի բնական բերրիությունը /պարունակում է մեծ քանակությամբ մատչելի և բույսերի համար հեշտ յուրացվող սննդատարրեր/ և լավացնում է կառուցվածքը, ապահովում է կայուն, բարձր, էկոլոգիապես մաքուր բերքի ստացումը:
2.  ծանր մետաղները  և ռադիոնուկլիդները կապում է հողում և թույլ չի տալիս բույսերին կուտակել նիտրատներ
3.  արագացնում է սերմերի ծլումը, բույսերի աճը և ծածկումը, բույսերի հասունացումը 2-3 շաբաթով
4.  նպաստում է կտրոնների արմատակալմանը
5.  զգալիորեն բարձրացնում է բույսերի բերքատվությունը /հացահատիկի բերքը ավելացնում է 30-40 տոկոսով, կարտոֆիլինը` 30-70 տոկոսով, բանջարեղենինը` 35-70 տոկոսով, լավացնում է վերջիններիս համային հատկանիշները
6.  նվազեցնում է բույսերի սթրեսային վիճակը, բարձրացնում է հիվանդությունների նկատմամբ բույսերի դիմացկունությունը
7.  նպաստում է պտուղներում և բանջարեղենում C վիտամինի ավելացմանը:ԿԵՆՍԱՀՈՒՄՈՒՍԻ  ՍՏԱՑՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒՄԸՆախօրոք հաշվարկված և առանձնացված տարածքի վրա / լայնությունը 1.0-2.0մ, երկարությունը` ըստ գոմաղբի քանակի/ պետք է փռել 5-6 սմ հաստության ծղոտ, ծղոտի վրա 40-60 սմ հաստությամբ լցնել 5-6 ամսվա հնությամբ գոմաղբ: Ցանկալի է, որպեսզի տարածքի հատակը ծածկված լինի բետոնով կամ հեռացվի հողի փխրուն շերտը: Նշված եղանակով պատրաստի զանգվածի վրա  լցնել որդեր: 1 տ սուբստրատի համար անհրաժեշտ է 2000 որդ: 1 տ գոմաղբի արագ վերամշակման համար պահանջվում է 6000 հասուն որդ: Գոմաղբը պետք է պարբերաբար խոնավեցնել /70-80 տոկոս/: Որդերի սկտիվ գործունեությունը սկսվում է հատակից և  բարձրանում է վեր: Կենսահումուսից որդերը կարելի է անջատել հարթակի կույտի  երկարությանը զուգահեռ 30-40 սմ հաստությամբ թարմ խառնուրդ լցնելով, որի մեջ /3-5 օրում/ կքաշվեն որդերը: Կարմիր որդերի կյանքի նորմալ պայմաններն ապահովում են նրա մարմնի ջերմաստիճանին մոտ /19   աստիճան C/ ջերմաստիճանի դեպքում: Կարմիր որդը վախենում է  լույսից, իսկ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները վերջինիս համար մահացու են: Ուստի լույսը չպետք է անմիջական ազդի որդերի ապրելավայրի վրա: Ինչպես կույտերում, այնպես էլ արկղերում ստացված կենսահումուսն անհրաժեշտ է 2 մմ անցքեր ունեցող մաղով մաղել և օգտագործել որպես օրգանական պարարտանյութ:ԿԵՆՍԱՀՈՒՄՈՒՍԻ     ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ

1. Հողի մեկ հա-ի կենսահումուսով պարարտացման նորման 3.5-4 տ է:
2.  Անկենդան հողը վերակենդանացնելու համար, մեկ հեկտարին անհարաժեշտ է 4.0-4.5 տ կենսահումուս: Գերհագեցնել հողը կենսահումուսով  անհնար է: Ինչքան շատ` այնքան լավ:
3. Սածիլների աճեցման համար լավ արդյունք է տալիս 3 մաս հողի և 1 մաս կենսահումուսի խառնուրդը: Սածիլի տնկման ժամանակ բնի մեջ լցնել 1-2 բուռ կենսահումուս: Կարտոֆիլը շատ զգայուն է կենսահումուսի նկատմամբ, ցանկալի է յուրաքանչյուր պալարի տակ լցնել մինչև 100 գ կենսահումուս:
Վարունգի, պոմիդորի, կաղամբի սածիլումից հետո ցանկալի է մուլչապատել 1-2 սմ կենսահումուսի շերտով: Ոռոգման ընթացքում հումուսը կհասնի արմատներին: Ելակը 7-10 օր շուտ է ծաղկում և հասունանում, եթե մարգերը մուլչապատվեն 1-2 սմ կենսահումուսի շերտով:
Եթե յուրաքանչյուր տարի ծառերի բների վրա  լցնենք 2-3 սմ հաստությամբ կենսահումուսի շերտ, ապա կուժեղանա պտղաբերությունը, իսկ պտուղները  կլինեն խոշոր, գեղեցիկ և համեղ: Տնկիների տակ կարելի է տալ 4-5 կգ, պտղատու ծառերի տակ` 10 կգ:
AgroWeb

Հարգելի այցելու, Պարտիզակի առցանց կրպակում վաճառվում է կենսահումուս պատրաստված ձիու գոմաղբից՝ 2,5կգ, 10լ և 20լ տոպրակներով:

և նույն կենսահումուսից պատրաստված լուծույթ 1 լիտրանոց պլաստիկ շշով:

• Բարձրացնում է սերմերի ծլողունակությունը;
• Խթանում է բույսերի արմատների  զարգացումը;
• Նպաստում է կտրոնների արագ արմատակալմանը;
• Խթանում է բույսերի աճը;
• Ամրացնում է բույսերի իմունային համակարգը;
• նվազեցնում է նիտրատների քանակը պտուղների մեջ;
• Խոչնդոտում է ծանր մետաղների և ռադիոնուկլեիդների մուտքը բույսի մեջ;
• Մեծացնում է շագարների և սպիտակուցների պարունակությունը պտուղների և բանջարեղենի մեջ;
• Վերացնում է խլորոզը, խթանում է բույսերի ծաղկումն ու պտղաբերությունը:

Հողը երկրակեղևի վերին փխրուն և բերքատու շերտն է, որտեղ աճում են բույսերը: Հողային ծածկույթն առաջանում է երկարատև ժամանակի ընթացքում (100 տարում առաջանում է 1 սմ հաստության շերտ). դրա առաջացմանը մասնակցում են բնության բոլոր բաղադրատարրերը (կլիմա, ջրեր, ռելիեֆ, բուսական ու կենդանական աշխարհներ) և մարդը` իր տնտեսական գործունեությամբ: Հողն ունի բարդ կազմություն, որի գերակշռող տարրերը 2-ն են՝ քայքայված լեռնային ապարների մասնիկները (անօրգանական մաս) և հումուսը (օրգանական մաս):

Հողն օժտված է ֆիզիկաքիմիական որոշակի հատկություններով, մասնավորապես՝ բերրիությամբ, որը կախված է հումուսի քանակից: Որքան հողը հարուստ է հումուսով, այնքան բարձր է նրա բերքատվությունը:

Հողը բաղկացած է շերտերից, որոնք նաև հորիզոններ են կոչվում՝

A շերտը վերնաշերտ կամ վարելաշերտ է կոչվում։ Վարելաշերտը հողի այն շերտն է, որտեղ բույսերն ընդհանրապես աճում են, թեկուզ արմատները երկրորդ շերտի մեջ էլ կարող են անցնել։
B շերտը ընդերք կամ ենթահող է կոչվում։
C շերտը նախանյութ է կոչվում, որը չկարծրացած քարերից, ժայռերից և հողի մասնիկներից է բաղկացած։
D շերտը կարծր ապարի շերտն է։
Սովորաբար վարելաշերտի վերևում ևս ենթադրում են մեկ այլ շերտ՝ օրգանական շերտը, որը կազմված է օրգանական նյութերից և սովորաբար Օ տառով է նշվում։

Հողի էական առանձնահատկությունն այն է, որ ճիշտ օգտագործման դեպքում ոչ միայն չի սպառվում, այլև որակապես բարելավվում է, ինչի շնորհիվ բարձրանում է բերքատվությունը:

Հետևյալ բաղադրությամբ A շերտի հողը սովորաբար կատարյալ կարելի է համարվել՝

• 45% հանքային նյութ
• 25% օդ
• 25% ջուր
• 5% օրգանական նյութ

Սակայն լավ այգեգործներն ապահովում են 50% կամ ավելի օրգանական նյութի պարունակություն:

Հայաստանը խիստ սակավահող երկիր է. մեկ շնչին ընկնող հողային տարածքի ցուցանիշով մեր երկիրը աշխարհում զբաղեցնում է վերջին տեղերից մեկը: Ահա թե ինչու է շատ կարևոր յուրաքանչյուր քառակուսի մետրի ճիշտ և արդյունավետ օգտագործումը:

Բուսականության, ռելիեֆի և կլիմայական պայմանների մեծ բազմազանության շնորհիվ այստեղ հանդիպում են հողերի 14 ծագումնաբանական տիպեր, որոնցից 7-ը գոտիական են, և որտեղ գերակշռում են լեռնային սևահողերը, շագանակագույն և կիսաանապատային գորշ հողերը (տարածքի 42,5 %-ը): Մյուս 7-ը միջգոտիական են, որտեղ գերակշռում են մարգագետնասևահողերը, գետահովտադարավանդային, ճահճային, մարգագետնային, աղուտ-ալկալի և ոռոգելի մարգագետնային հողերը (տարածքի 6 %-ը):

Հայաստանի հողային ծածկույթը

Հայաստանի հողերն ունեն կավային, կավավազային, ավազակավային մեխանիկական կազմ։