Լիմոնը (անգլ.՝ Lemon, ռուս.՝ Лимон, լատ.՝ Citrus limon) սատապազգիների ընտանիքի ցիտրուս ցեղի մշտադալար մերձարևադարձային բույս է, որը վաղուցվանից աճեցվում է բնակարաններում։
Լիմոնի հայրենիքը Հարավարևելյան Ասիան է: Ավելի քան 1000 տարի առաջ լիմոնը Հնդկաստանից բերվել է Միջերկրականի ափեր, իսկ այնտեղից՝ Ամերիկա և Աֆրիկա: Վայրի լիմոն մեր ժամանակներում այլևս չկա:
Հայաստանում սխալ կարծիք կա, իբր “կիտրոն”-ը “լիմոնի” հայերեն անվանումն է։ Իրականում դրանք տարբեր ցիտրուսային մրգեր են և չի կարելի լիմոնին (Citrus limon) կիտրոն(Citrus medica) անվանել։
Լիմոն աճեցնելը սենյակային պայմաններում
Ծաղկամանում աճեցված լիմոնի ծառը չի կարող հասնել բաց գրունտում աճած լիմոնի ծառի մեծությանը: Այնուամենայնիվ սենյակային պայմաններում նախընտրելի է աճեցնել լիմոնի այն տեսակները, որոնք ամենալավն են իրենց զգում ծաղկամանում։ Մասնավորապես, այդպիսիք են՝
Մեյեր տեսակի լիմոնի թզուկ տեսակը (Meyer Improved dwarf);
Լիսբոն տեսակը (Lisbon);
Պանդերոզա լիմոնի թզուկ տեսակը (Ponderosa dwarf)։
Խնամքը
Լուսավորությունը
Լիմոնին անհրաժեշտ է պայծառ լուսավորություն, սակայն առանձնապես երիտասարդ ծառերը պետք է պաշտպանել Արևի կզիչ ճառագայթներից: Սենյակում ամենահարմար տեղը հարավարևելյան պատուհանի գոգն է: Հյուսիսային պատուհանի գոգին, առանձնապես ձմռան ամիսներին, լրացուցիչ լուսավորության կարիք կառաջանա, իսկ հարավային պատուհանագոգին կարիք կառաջանա փոքր ինչ ստվերելով պաշտպանել բույսը կեսօրի Արևի կիզիչ ճառագայթներից:
Օդի ջերաստիճանը
Գարնանը, երբ գոյանում են լիմոնի բողբոջները սենյակում պետք է լինի 14-16°С: Ավելի բարձր ջերմաստիճանը կարող է չորացնել բողբոջները ու դրանց թափվելու պատճառ դառնալ, իսկ ավելի ցածրը կարող է դանդաղեցնել կամ ընդհանրապես կասեցնել բողբոջելը: Աճի մյուս փուլերում բարենպաստ է մինչև 26°С օդի ջերմությունը:
Զմռանը լավ կլինի ապահովել սենյակի օդի 10-14°С ջերմություն:
Օդի խոնավությունը
Խորհուրդ է տրվում լիմոնը մշտապես ցողել նախապես եռացված, գոլ ջրով։ Հատկապես կարևոր է դա անել ամռան շոգ օրերին և ձմռանը, եթե լիմոնի ծառը գտնվում է այն սենյակում, որտեղ տեղակայված են ջեռուցման սարքեր:
Էտելը
Լիմոնը էտում են ծառի գեղեցիկ սաղարթամաս ստանալու և ծառի բերքատվությունն ավելացնելու համար:
Երբ ծառը հասնում է գրունտից 20-25 սմ բարձրության, կողային ճյուղեր ստանալու նպատակով կենտրոնական ճյուղը քշտում են (կտրում են): Պետք է նկատի ունենալ, որ պտուղներ սկսում են գոյանալ միայն ներքևից հաշված 4-5 հարկի ճյուղերից սկսած: Այնպես որ, քանի դեռ այդ ճյուղերը չկան, բերքի սպասելն անիմաստ է:
Ծառի համաչափ աճն ապահովելու համար, 10 օրը մեկ պատք է մի փոքր շրջել բույսը սեփական առանցքի շուրջ:
Ծառի սաղարթի ձևավորումն անում են նաև բերքը հավաքելիս: Պտուղը կտրում են ոչ միայն պոչի, այլ ճյուղի 2-3 հանգույցների հետ, ինչը խթանում է ճյուղի հետագա աճը:
Վնասատուները
Ցիտրուսայինների հիմնական վնասատուներն են՝
Վահանակիրը և կեղծ վահանակիրը (Diaspididae, Истинная и ложная щитовки);
Ալտերնանթեր (անգլ.՝ Alternanthera, ռուս.՝ Альтернантера, լատ.՝ Alternanthera) պատկանում է հավակատարազգիների ընտանիքին։ Հայրենիքը Հարավային Ամերիկան է։
Խիտ ճյուղավորվող, ծնկավոր, փխրուն ցողուններով, տարբեր նրբերանգներով, հակադիր տերևներով, 10-25 սմ բարձրություն ունեցող բազմամյա բույս է, որը գորգային բույսերի մեջ լավագույններից մեկն է համարվում։ Հողը՝ pH: 6,1-7,8 – պարարտ, թեթև, ավազակավային հողեր: Ջրելը՝ չափավոր: Լույսը՝ պայծառ լույս, կիսաստվեր:
Տեղը Պայծառ գունավորված տերևներ ձևավորելու համար բույսին անհրաժեշտ է լավ լուսավորություն: Ստվերում աճող բույսի տերևները դալուկ են ու կանաչ:
Ալթերնանտը լավ է աճում սենյակային ջերմաստիճանին: Տաքերն ընկնելուց հետո խորհուրդ է տրվում բույսը տեղափոխել բաց երկնքի տակ՝ մինչև աշնանային ցրտերի սկսոելը:
Օդի ամենից հարմարավետ ջերմաստիճաններն են՝
ամռանը՝ +18 °С – +28 °С;
ձմռանը՝ ոչ ցածր +14 °С-ից:
Օդի խոնավությունը՝ չափավոր: Ձմռանը խորհուրդ է տրվում բարձրացնել խոնավությունը: Խնամքը
Փետրվարից օգոստոս, 2-3 շաբաթը մեկ սնուցել ազոտի ցածր պարունակությամբ, կոմպլեքսային, հեղուկ պարարտանյութով և/կամ օրգանական պարարտանյութերով:
Լավ է տանում էտումը:
Երկու տարին մեկ տեղափոխում են ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ: Լավ է աճում հավասար ծավալներով վերցված ճմահողից, տերևահումուսից, փտած գոմաղբից և ավազից (1:1:1:1) կազմված հողախառնուրդում:
Բազմացումը՝ կտրոններով, սերմերով:
Սերմերը ցանում են օդի +12+18 ջերմաստիճանի ժամանակ:
Սերմնաբույսերը կարող են այլ գույն ունենալ:
Կտրոններով բազմացման դեպքում՝
սուր դանակով, տերևահանգույցի տակից կտրելով պատրաստում են կտրոնները և հեռացնում ներքևի տերևները;
կտրոնները՝ մինչև առաջին տերևները խորացնելով, արմատակալման են դնում փակ գրունտում՝ ապրիլին;
արմատակալումն արագացնելու համար, կտրոնը ծածկում են բաժակով կամ ցելոֆանե տոպրակով;
արմատակալումը արագ է ընթանում՝ 3-7 օրում: Վերջնական արմատակալման մասին վկայում են նոր հայտնված տերևները;
արմատակալած կտրոնը տեղափոխում են 7 սմ տրամագծով ծաղկաթաղարների մեջ;
մեկ շաբաթ կոփելուց հետո, երբ ցրտահարության վտանգ չկա, բույսը տեղափոխում են բաց գրունտ:
Խմբով տնկելիս, բույսերի միջև թողնում են 20-50 սմ տարածություն:
Ցրտադիմացկունությունը՝ չի դիմանում ցրտահարությանը:
Ալտերնանթերի տեսակները
Alternanthera albotomentosa Suess.
Alternanthera angustifolia R.Br. – Ալտերնանթեր նեղ տերև (narrow-leaf joyweed)
Իլենիները (Spindle, Бересклет) կարելի է պահել -5…+5°C ջերմաստիճանում: Իլենու Euonymus fortunei «Coloratus» կամ Euonymus fortunei ‘Emerald ‘n’ Gold’ տեսակները կարող են դիմանալ մինչև -35°C ցրտահարությանը:
Բաղեղները (Ivy, Плющ) կարող են դիմանալ մինչև -10°C ցրտահարությանը:
Կամելիան (Camellia, Камелия) կարող է դիմանալ զրոյից նվազ մինչև -5°C ցրտին, իսկ ամենից հարմարավետ պայմաններն են՝ 0°…+15°C:
Կակտուսները շատ դիմացկուն են ու հարմարվող: Հայտնի է, որ հանգիստ դիմանում են երաշտին, բայց նաև տեսակների մեծամասնությունը հարմարավետ են իրենց զգում +5°C-ի դեպքում:
Ցիտրուսայինները կարող են ձմեռն անցկացնել նվազագույնը +7°C օդի ջերմություն ունեցող վայրում:
Դափնին (laurus, лавр), ինչպես նաև Խորդենին (герань), Ֆուքսիան, Գորտենզիան, Քրիզանթեմը և Շիմշատը (самшит) կհանդուրժեն +5…+6°C:
Գաճաճ փշատերևները՝ Արաուկարիան, Դրախտանոճին (туя), Նոճին (кипарис), Կրիպտոմերիան կարելի է ձմռանը պահել +6…+10°C օդի ջերմություն ունեցող վայրում: Կարող են դիմանալ մինչև -5°C կարճատև ցրտահարություններին:
Հավամրգին (Heather, Вереск) չի կորցնում իր գեղեցիկ տեսքը նույնիսկ ամբողջովին սառչելուց հետո: Ցրտադիմացկուն է, իրեն շատ լավ է զգում սկսած +5°C-ից:
Սանսևիերիան (անգլ.՝ Mother-in-law’s tongue, Devil’s tongue, Jinn’s tongue, Bow string hemp, Snake plant և Snake tongue, ռուս.՝ Сансевие́ра, Сансевье́ра, Тёщин язык, Щучий хвост, լատ.՝ Sanseviera)
Ամենա ոչ պահանջկոտ սենյակային բույսերից մեկն է, որը նաև մեծ քանակությամբ թթվածին է արտադրում։ Սանսևիերիան իրեն հրաշալի է զգում ինչպես հով, այնպես էլ տաք սենյակում, չնայած նա լուսասեր է, կարող է աճել նաև մութ սենյակում։ Երաշտադիմացկուն է՝ հաճախակի ջրելու կարիք չունի։
Սանսևիերիան գեղեցիկ սենյակային բույս է, որը հարմար է աճեցնել ինչպես որպես առանձին բույս, այնպես էլ համադրել այլ բույսերի հետ կոմպոզիցիաներում: Դրա մեծ առավելություններից մեկն այն է, որ լավ է հարմարվում չոր օդին:
Կան Սանսևիերիայի մոտ 70 տեսակներ: Որոշ տեսակներ ունեն երկար հյութեղ տերևներ, որոնց վրա հստակ ընդգծված են լայնակի մուգ շերտերը, մյուս տեսակների տերևների եզրերին կան դեղնա- ոսկեգույն եզրագծեր, այս տեսակները աճում են մինչև 1 մետր և ավելի բարձր: Կան տեսակներ, որոնք կարճահասակ են, լայն, ամրակազմ բայց կարճ տերևներով, որոշ տեսակների տերևների եզրին կան լայն, սպիտակ/դեղին շերտեր: Ընտանիքը՝ ( Agavaceae): Հայրենիքը՝ Արևադարձային Աֆրիկայի չորային շրջաններ: Չափսերը՝ 20 սմ –ից մինչև 1,5 մ բարձրություն: Աճը՝ դանդաղ: Ծաղկման շրջանը՝ գարուն: Օդի ջերմաստիճանը՝ ամռանը` +20…+27°С: Ձմռանը` +10…+18°С: Լուսավորությունը՝ լուսասեր է, նախընտրում է պայծառ, ցրված լույս, հանդուրժում է նաև մասնակի ստվերը, բայց խայտաբղետ տեսակները ավելի պահանջկոտ են լույսի հանդեպ, լավ են արձագանքում արևի ուղիղ ճառագայթներին: Ջրելը՝ գարնանից մինչև աշուն ջրել չափավոր, հողը պետք է հասցնի չորանալ: Ձմռանը ոռոգումը պետք է սահմանափակել` երկու – երեք շաբաթը մեկ անգամ` կախված բույսի պահպանման ջերմաստիճանից: Ջրելուց, հատկապես ձմռանը, չի կարելի թույլ տալ, որ ջուրը լցվի բույսի վարդակի կենտրոնի մեջ, դա կարող է փտեցնել բույսը: Օդի խոնավությունը՝ ցողել չի պահանջում, բայց տերևները պետք է կանոնավոր սրբել փոշուց:
Սնուցումը՝ աճի շրջանում, ամիսը մեկ անգամ, հարկավոր է պարարտացնել՝ սենյակային բույսերի համար նախատեսված հեղուկ պարարտանյութերով: Սանսևիերիայի տեսակներից մեկն է Սանսևիերիա եռաշերտ ‘Ոսկյա Հաննին’ (Sansevieria trifasciata ‘Golden Hahnii’)
Պետք է նկատի ունենալ, որ բույսերի նույն ցեղի տարբեր տեսակներ կարող են արևի լույսի նկատմամբ տարբեր պահանջարկ ունենալ։ Օրինակ, Հալվեի որոշ տեսակներ շատ լավ են աճում հարավային լուսամուտագոգին, իսկ որոշ տեսակներ այրվում են նույն տեղում։
Դունը պատկանում Է բոշխազգիների (Cyperaeeae) ընտանիքին։ Ճահճային բույս Է, հասնում է 0,4-3,0-մ բարձրության։ Մշակության մեջ հատկապես հաճախակի է հանդիպում Դուն հարթատերև տեսակը՝ իր բագմաթիվ այլատեսակներով։ Մշտադալար, գեղեցիկ բույս Է, որի մշակությունն առանձնապես դժվար չէ։ Հայրենիքը Մադագասկար կղզին է։ Աճեցվում է բնակարաններում և ջերմատներոււմ, ինչպես թաղարներում, այնպես էլ ակվարիումների մեջ։
Դուն հերթատերևը (անգլ.՝ Umbrella papyrus, Umbrella sedge կամ Umbrella palm, ռուս.՝ Циперус очереднолистный, լատ.՝ Cyperus alternifolius) Կա նաև խայտաբղետ ձևը՝ ‘Variegata’
Արեկա (լատ.՝ Areca) – Արեկան արևադարձային, փետրատերև արմավենի է: Բնական պայմաններում աճում է Հնդկաստանում և Շրի Լանկայում: Մշտադալար ծառ է, կամարաձև, 1,2-1,8 մետր երկարությամբ տերևները վառ կանաչ են: Սենյակային պայմաններում հանում է մինչև 2 մետր բարձրության:
Эта тропическая пальма любит тепло, в помещении, где она находится, зимой температура воздуха не должна опускаться ниже +16…+180С, летом в пределах +22…+250С. Этой пальме нужна высокая влажность воздуха, чтобы повысить влажность часто опрыскивайте листья растения и протирайте влажной губкой. Поливайте ареку мягкой водой, не допуская пересыхания земляного кома в горшке или излишней сырости. Пальма может расти в помещении в полутени или при рассеянном освещении.
Դիփսիս Кустовидной формы пальма хризалидокарпус с красивыми перистыми листьями хорошо растет в домашних условиях. В природе пальма вырастает высотой 10 метров со стволом в диаметре до 10 см, а в помещении многочисленные отпрыски от материнского растения образуют пышный куст с ажурными листьями высотой до 2 метров.
Хризалидокарпус любит яркое солнечное освещение с притенением от прямых солнечных лучей. Это теплолюбивая пальма, температура содержания не должна опускаться ниже +180С. Поливать пальму следует обильно и подкармливать регулярно раз в месяц.
ԼիկուլաЛикуала (Licuala) – декоративная комнатная пальма с круглыми плиссированными листьями с зубчатым краем, которые на тонких длинных черешках поднимаются вверх. В помещении мальма ликуала не превышает высоты 1,5 метров, благодаря своей компактной форме она отлично вписывается в интерьер.
Ликуала – тропическая пальма, требует внимательного ухода при выращивании в домашних условиях. Нужно обеспечить растению теплое содержание круглый год, летом температура воздуха не должна опускаться ниже +200С, а зимой ниже +160С. Пальма хорошо растет при рассеянном освещении, даже у окон с северным направлением. Неразрезные складчатые листья пальмы берегите от солнечных лучей, сквозняка и ветра, если решили вынести растение на открытый воздух. Пальма любит свежий воздух, при выращивании в домашних условиях следует часто проветривать комнату. Тропическая пальма ликуала влаголюбива, поливать ее нужно обильно круглый год, постоянно поддерживая землю в горшке влажно. Красивые веерные листья пальмы также требуют внимания, опрыскивайте их и протирайте влажной губкой.
Լիվիստոնա Ливистона (Livistona) – еще одна представительница веернолистных пальм, выделяется быстрым ростом и уже через три года превращается в крупное эффектное растение, высотой около 1,5 метров. Листья ливистоны растут на длинных черешках, покрытых острыми зубцами.
Лист пальмы состоит из складчатых сегментов, которые разделены до половины, а свободные кончики поникают вниз. Для этой пальмы благоприятен яркий рассеянный свет, прямые солнечные лучи могут оставить ожоги на листьях. Ливистона предпочитает умеренное тепло летом +16…+240С, зимой – прохладу в пределах +12…+160С. Летом, когда тепло, поливать пальму нужно обильно, зимой при прохладном содержании – умеренно. В весенне-летний период для роста пальму подкармливают предпочтительно органическим удобрением каждые 10-14 дней.
Խամերփոս (Chamaerops) Хамеропс (Chamaerops) – пальма с большими веерными листьями на крепком коричневом стволе, покрытом волокнами. В природе пальма хамеропс достигает высоты 5 метров, в комнатных условиях растет очень медленно.
Пальма хамеропс самая холодостойкая, в природе растет в Средиземноморье и Южной Европе, может выдержать кратковременное похолодание до -100С. Вообще эта пальма может переносить летом жару до +300С, а зимовать при температуре +50С. В комнатных условиях пальме хамеропс нужно обеспечить прохладную зимовку на утепленной лоджии. Поливают пальму в теплое время года обильно, зимой при прохладном содержании умерено. Очень полезно листья пальмы опрыскивать каждый день.
Կոկոսյան արմավենի(լատ.՝ Cocos nucifera)Кокосовые пальмы растут на песчаных побережьях тропиков. Это достаточно высокие пальмы с гладкими стволами высотой 20-30 метров. Листья у кокосовой пальмы размером 2-4 метра в длину, состоят из перистых сегментов длиной 50-70 см.
В домашних условиях в основном держат пророщенный кокос. Эффектный орех кокоса в горшке с поднимающимся ростком сбоку и распускающимися перистыми листьями выглядит очень декоративно. К сожалению кокосовый росток в доме живет недолго, после того как закончатся питательные вещества в орехе, он часто погибает. Кокосовая пальма хорошо себя чувствует в теплом помещении с температурой летом +20…+250С, зимой не менее +160С. Молодому ростку пальмы нужен только рассеянный свет, прямые лучи солнца противопоказаны. Создайте вокруг кокосовой пальмы теплую и влажную атмосферу. Поливайте кокос обильно, а чтобы земля не закисала и пропускала сквозь излишки воды, в субстрат добавляют мелкий щебень или крупный песок.
ՀովեաХовея (Howea) – изящная пальма, которую могут приобретать даже начинающие цветоводы, так как эта пальма на редкость вынослива, неприхотлива и быстро растет. Благодаря таким характеристикам пальма ховея получила широкое распространение в комнатной культуре.
Пальма ховея – многоствольная, растет как куст с ажурными перистыми листьями, слегка изогнутой формы, высотой до 2 метров. У взрослой пальмы в доме может развиваться до 12-15 листьев одновременно. Ховея любит рассеянный свет, но может переносить и полутень. Для растения предпочтительно умеренное тепло в пределах +18…+210С, зимой не ниже +120С. Поливайте пальму регулярно, не допуская пересыхания субстрата или переувлажнения. Сухой воздух пальма может переносить, но любит повышенную влажность. Подкармливают пальму в весенне летний период раз в две-три недели минеральным удобрением для пальм, чередуя его с органическим удобрением.
Վաշինգթոնիա Вашингтония (Washingtonia) – գեղեցիկ, հովհարաձև տերևներով արմավենու տեսակ է: Հասուն Վաշինգտոնիաները հասնում են զգալի բարձրության՝ 30 մետրի, իսկ դրանց տերեւների տրամագիծը հասնում է 1 մետրի։
Արմավենու տերևներն աճում են ցողունի վերևից երկար կոթունների վրա, որոնք ունեն սուր փշեր։ Վաշինգտոնիայի տերևը կտրատված է բազմաթիվ հատվածների, և դրանց միջև կախված են սպիտակ թելեր, որոնց համար բույսը ստացել է «թելավոր» անունը:
Սենյակային պայմաններում Վաշինգտոնիան երկու մետրից բարձր չի աճում: Այս արմավենին շատ է սիրում պայծառ լույս, բայց բույսը պետք է պաշտպանել կեսօրի ուղիղ արևի լույսից։ Վաշինգտոնիային անհրաժեշտ է մաքուր օդ, օդափոխեք այն սենյակը, որտեղ գտնվում է արմավենին ամեն օր՝ միաժամանակ պաշտպանելով բույսը միջանցքային քամուց: Գարնանն ու ամռանը արմավենին լավ կաճի + 18… + 27C ջերմաստիճանում, այդ ժամանակ առատորեն ջրում են և երկու շաբաթը մեկ սնուցում արմավենու համար նախատեսված հատուկ պարարտանյութով։ Ձմռանը Վաշինգտոնիան ավելի լավ է զով տեղ պահել մոտ + 16C ջերմաստիճանում և չափավոր ջրել, քանի որ խոնավությունն ու ցուրտը կարող են փտեցնել արմատները։ Ձմռանը արմավենու ծառը կարող է տառապել չոր օդից, հատկապես, երբ հարակից է ջեռուցման սարքերին և տերևների ծայրերը սկսում են արագ չորանալ: Տեղադրեք արմավենին ջեռուցման մարտկոցներից հեռու, ավելի հաճախ ցողեք դրա տերևները և կողքին դրեք սկուտեղ՝ թաց լաթով կամ մամուռով:
Փյունիկյան արմավենի Финиковые пальмы в изобилии растут в тропиках Азии и Африки. Сладкие плоды финиковой пальмы прекрасный десерт, а косточки от плодов может прорастить любой на своем подоконнике. У финиковой пальмы характерный колоновидный ствол и изогнутой формы перистые листья длиной до 1 метра. Финиковая пальма растет медленно, любит умеренное тепло в пределах +18..+210С, зимой не ниже +150С. Полив пальмы должен быть регулярный, чтобы земля в горшке была всегда влажной. Подкормки необходимы растению весной и летом в период роста, удобрение вносят раз в 3-4 недели, при недостатке питательных веществ пальма начинает болеть.
Կալիզիա բուրավետը (ոսկյա բեղ), (անգլ.՝ Basket plant, Chain plant կամ Inch plant, ռուս.՝ Каллизия душистая, Золотой ус, լատ.՝ Callisia fragrans)
Պատկանում է կոմմելինյան (Commelinaceae) ընտանիքին: Կա կալիզիայի 12 տեսակ և դրանք աճում են Կենտրոնական ու Հարավային Ամերիկաներում, Մեքսիկայում: Սակայն տարածված է մեկ տեսակը ` բուրավետ կալիզիան: Այս բույսը նորաձև է ХIХ դարից` անմիջապես հայտնաբերումից հետո: Այնուհետև կալիզիային մոռացան, իսկ հիմա սկսեցին բազմացնել ոչ որպես վայրի բույս, այլ որպես դեղաբույս: Բնության մեջ դա լեռների լանջերով և ճեղքերով սողացող բույս է, արմատակալում է ժայռերի հանգույցների մեջ, հասնում է ավելի քան 2 մետրի: Ոսկե բեղ են անվանում երկար շյուղերի համար, որոնք դուրս են գալիս տերևների արանքից, ինչպես գետնամորու բեղերը, և արմատակալում են: Այդ “բեղերի” երկարոթյունը հասնում է մինչև 1 մետրի, նրանք մերկ են , կարմրա-շագանակագույն, երկար միջնհանգույցներով և ծայրերին տերևների ոչ մեծ վարդակներով (սովորաբար համարվում է, որ բուժման համար գործածելի են այն շյուղերը, որոնք ունեն 9 միջնհանգույցից ոչ պակաս): ոշոր, մինչև 30սմ, համարյա գծով իրար փոխարինող և ցողունը գրկող տերևները զարգանում են միայն արմատակալումից հետո : Տերևը մասերի բաժանելիս ձգվում են կաուչուկի բարակ թելեր: Այս բույսի ցողունը չնայած երկար է, բայց չի կարող ուղղահայաց կանգնել, այդ պատճառով բնակարանում նրա համար հենարան է հարկավոր: Ծաղիկները, որոնք բնակարաններում հազվադեպ են լինում, դուրս են գալիս տերևների խոռոչից` երկար ցողունի վրա փնջիկներով շարված: Ամեն մի ծաղիկ ունի երեք սպիտակ, վարդագույն կամ կապույտ թերթիկ: Չնայած ծաղիկները անշուք են, բայց նրանք գրավում են իրենց սուր և հաճելի բույրով, որը նման է գեացինտի հոտին: Մի քանի անգամ այս բույսի անունը փոխել են: Առաջին նկարագությունը եղել է 1840 թ.որպես Spironema fragrans, հետո նրան անվանափոխեցին Rectanthera fragrans: Ժամանակակից անվանումը կալիզեան է (հունական Καλός — գեղեցիկ, Λις — շուշան – «գեղեցիկ շուշան»), այդ անունը նա ստացել է միայն 1942 թ., ամերիկացի R. E. Woodson-ից: 1978 թ. Կիևում հրատարակվել է “Տնային բույսեր և դեկորատիվ թփեր” գիրքը, որտեղ թույլ էին տվել սխալ`անվանելով կալիզեային դիխորազանդրա: Dichorisandra thirsiflora — դիխորազանդրա վրցնածաղիկ, չնայած նա կալիզեայի մոտիկ ազգականն է, բայց բոլորովին ուրիշ բույս է և հազվադեպ է հանդիպում պատուհանների վրա: Ոսկե բեղի, որպես դեղաբույսի տարածման գործում իր մեծ ներդրումն ունի Վլադիմիր Օգարկովը, որը համարյա 30տարի այն օգտագործել է իր պրակտիկայում մինչև առաջին հոդվածը գրելը, որը տպվեց 2000թ. “Առողջ ապրելակերպ” թերթում: Հետո հետևեցին այլ հեղինակների բազմաթիվ հոդվածներ, որի շնորհիվ ժաղովրդական բժշկության մեջ բույսը այժմ լայն կիրառում է ստացել: Ոսկե բեղի կազմության և ազդեցության գիտական ուսումնասիրություններ են կատարվում Պետերբուրգում և Նովոսիբիրսկում ու միակ բանը, որ ապացուցված է, այն է, որ բույսը թունավոր չէ: Նա իրոք պարունակում է մի շարք ակտիվ կենսաբանական նյութեր: Առաջին հերթին արագ բուժում է քերծվածքները, ոչ մեծ այրվածքները և կտրվածքները: Ցավոտ տեղը քսում են թարմ հյութը կամ վերքի վրա դնում են ճզմված տերևը: Ավելի բարդ դեպքերի համար բույսը նախապես հատուկ մշակում են` ուժեղացնելով նրա ակտիվությունը: Դրա համար ցողունը և բեղերը կտրելուց անմիջապես հետո փաթաթում են պոլիէթիլենային տոպրակի մեջ և երկու շաբաթ դնում սառնարանի ներքևի մասում: 3-4 աստիճան զրոյից բարձր: Պետք է ասել, որ կալիզեան հեռու է պանացեայից և նրա ազդեցությունը հիմնականում հիմնված է հիվանդի` բուժմանը հավատալու վրա, բայց մյուս կողմից իմունային համակարգի և ներզատիչ գեղձերի մի փոքր խթանումը, որը տալիս է ոսկե բեղը, իրոք օգտակար են բորբոքային տիպի մի շարք հիվանդությունների դեպքում: Կարելի է օգտագործել և ցողունների թուրմը, դրանով ախտահանելով վերքերը, իսկ օստեոխոնդրոզի , ռևմատիզմի և իշիազի ժամանակ նրանով շփել ցավոտ մասերը: Արտաքին օգտագործման լուծույթ պատրաստելու համար հարկավոր է վերցնել 12 հանգույցներով երկարություն ունեցող ոսկե բեղ և 0,5 լիտր օղու մեջ 10 օր պահել մութ տեղում: Այս հեղուկը օգտագործում են թրջոցների և շփումների դեպքում: Սակայն կալիզեայուվ բուժումը նույնպես ունի յուրահատկություններ և հակացուցումներ: Չի կարելի սկսել կալիզեայով բուժումը առանց փորձված ֆիտոթերապևտի հետ խորհրդակցելու, քանի որ յուրաքանչյուր հիվանդության համար դեղի չափը և դեղը խմելու սխեման տարբեր է: Մեծ դոզայով կամ չափից ավելի ժամանակաշրջանում դեղն ընդունելը կարող է վնասել ձայնային հանգույցները, փոխվել ձայնի տեմբրը, երբեմն նույնիսկ ձայնը: Իսկ վերականգնումը շատ դանդաղ է ընթանում: Ոսկե բեղը հեշտ է աճեցնել բնակարանում: Այն բազմանում է “բեղերի”մասերով, սովորական կտրոններով: Ամենաբարենպաստ ժամանակաշրջանը` մարտ, ապրիլ ամիսներն են, բայց անհրաժեշտության դեպքում կարելի է կլոր տարին բազմացնել: Կտրոնները կարելի է թողնել ջրում արմատակալեն, հետո հողի մեջ տեղադրել, երբեմն անմիջապես հողի մեջ արմատակալում են: Երիտասարդ բուրավետ կալիզիան ամեն տարի տեղափոխում են, իսկ մեծերը երկու- երեք տ
արին մեկ`գարնանը կամ աշնանը: Այս բույսը սիրում է լույս, բայց ոչ արևի ուղիղ ճառագայթներ, հատկապես տաք երեկոներին: Այդ ժամանակ նրանք գունաթափվում են, ճլորում և բեղեր չեն առաջանում: Սակայն ստվերոտ տեղ տեղափոխելուց հետո արագ վերականգնվում են: Հիվանդություններն ու վնասատուները. կարմիր սարդոստայնային տիզը և տրիպսները: Բույսի վարակի առաջին իսկ նշանների դեպքում անհրաժեշտ է ցողել սիստեմային ինսեկցիդով և 1-2 օր ծածկել պոլիէթիլային տոպրակով: Լավագույն պրոֆիլակտիկան ջրով ցողելն է , խոնավ օդի ամենօրյա ապահովումը:
Նյութերը մասնակի կամ ամբողջությամբ մեջբերելիս ակտիվ` հիպերլինքով հղումը Ankakh.com-ին պարտադիր է:
Խամերփոսը (լատ.՝ Chamaerops), արմավենու տեսակ։ Միակ տեսակը Խամերփոս գետնահարն է (Chamaerops humilis)։ Փոքր չափսերի ծառ է՝ վերևում փշոտ տերևներով։
Սանսևիերիան (անգլ.՝ Mother-in-law’s tongue, Devil’s tongue, Jinn’s tongue, Bow string hemp, Snake plant և Snake tongue, ռուս.՝ Сансевие́ра, Сансевье́ра, Тёщин язык, Щучий хвост, լատ.՝ Sanseviera)
Կալիզիա բուրավետը (ոսկյա բեղ), (անգլ.՝ Basket plant, Chain plant կամ Inch plant, ռուս.՝ Каллизия душистая, Золотой ус, լատ.՝ Callisia fragrans)