Tag Archives: մանանեխ

Բույսերի սնուցում թարմ խոտի թուրմով

Բույսերի համար ամենակարևոր սնուցման նյութերից մեկը, մանավանդ աճի սկզբնական փուլում, ազոտն է:  Ազոտ կարելի է ստանալ տարբեր աղբյուրներից, սակայն ամենամատչելին դրանցից կանաչ խոտն է: Խոտի թուրմով բույսերի սնուցումը ամենաէժան, բայց շատ արդյունավետ ձևն է:

Եղինջի թուրմ

Եղինջից պատրաստված թուրմը կիրառելի է համարյա բոլոր մշակաբույսերի համար, այն հարուստ է ազոտով և այլ օգտակար տարրերով: Մանրամասն եղինջի և դրանից պատրաստվող սննդարար թուրմերի մասին կարդացեք այստեղ:

Մոլախոտերի թուրմ

Բույսերի համար սննդարար թուրմ կարելի է պատրաստել համարյա բոլոր մոլախոտերից: Քարխոտը, վայրի մանանեխը, օշինդրը, երիցուկը, երեքնուկը, բոլորի կանաչ զանգվածն էլ կարելի է օգտագործել սննդարար թուրմ պատրաստելու համար: Կարելի է ավելացնել նաև գազոնի հնձած խոտը:
Թուրմ պատրաստելու համար, մոլախոտերի կանաչ զանգվածը կտրատում կամ աղում են և լցնում տակառի կամ այլ հարմար անոթի մեջ՝ մոտավորապես անոթի բարձրության 2/3 չափով: Վրան լցվում է այնքան ջուր, որ ծածկի ողջ կանաչ զանգվածը:
Որպես մերան կարելի է ավելացնել մի քիչ նախկինում պատրաստված թուրմ, կամ պատրաստի կոմպոստ, փտած գոմաղբ, թթվի ջուր:
Ոչ ցուրտ եղանակին, 7-10 օր անց թուրմը եռ գալուց հետո պատրաստ կլինի: Պատրաստ լինելու մասին վկայում է թուրմին բնորոշ սուր հոտը:
Ստացված թուրմը բացում են ջրով՝ 1:10 հարաբերակցությամբ և դրանով ջրում են բույսերը:
Մոլախոտի թուրմով բույսերի սնուցում կարելի է անել ամսական 2-3 անգամ:
Չնայած պատրաստման շատ պարզ եղանակին, մոլախոտերի թուրմը շատ լավ պարարտացնում է հողը, իսկ առաջացած թափոնը՝ նեխած խոտի մնացուկները նույնպես կարելի է օգտագործել՝ որպես պարարտանյութ խառնելով հողի վերին շերտի հետ կամ որպես ցանքածածկ:

Կարելի է օգտակար տարրերով էլ ավելի հարուստ թուրմ ստանալ, եթե լուծույթին ավելացնել թթխմոր (10 լ լուծույթին 0,25-0,5 կգ թթխմոր): Թթխմորը եռման պրոցեսը արագացնելուց բացի կհարստացնի թուրմը հետևյալ տարրերով՝
  1. Ամոնյակի սուլֆատ;
  2. Կարբամիդ;
  3. Դիամոնիումֆոսֆատ;
  4. Կալիում;
  5. Մագնիում;
  6. Ծծումբ;
  7. Կավիճ;
  8. Սոդա;
  9. Բոր;
  10. Կալցիում:

Համեմունքային բույսեր

Ստորև, այբբենական կարգով ներկայացված են մեզ հայտնի բոլոր համեմունքային բույսերը:

  • Անանուխ-Peppermint-Мята перечная-Mentha  piperíta
  • Անիսոն-Anise-Анис обыкновенный-Pimpinella anisum
  • Բորաժ-Borage-Бораго-Borago
  • Դաղձ-Mentha-Мята-Méntha
  • Դանդուռ-Purslane-Портулак- Portulaca
  • Դարչին-True cinnamon tree-Корица-Cinnamomum aromaticum
  • Եղեսպակ-Sage-Шалфей-Salvia
  • Զաֆրան-Saffron-Шафран-Crocus sativus
  • Զոպա-Hyssop-Иссоп-Hyssopus
  • Թավշածաղիկ, Մախմրի ծաղիկ-Marigolds-Бархатцы-Tagetes
  • Թարխուն– Tarragon-Эстрагон-Artemisia dracunculus
  • ԽավարածիլRheum-Ревень-Rheum
  • Խնկենի, Խնկածաղիկ-Oregano-Душица-Origanum
  • Խնկունի-Rosemary-Розмарин-Rosmarinus
  • Ծիթրոն-Savory -Чабер-Satureja
  • Կերբելուկ մոմատերև-French parsleyКервель обыкновенный-Anthriscus cerefolium
  • Կոճապղպեղ-Ginger-Имбирь-Zingiber officinale
  • Կորեական նանա-Korean mint-Корейская мята-Agastache rugosa
  • Հազարատերևուկ սովորական-Yarrow-Тысячелистник обыкновенный-Achillea millefolium
  • Համեմ-Coriander-Кориандр-Coriandrum sativum
  • Ղանձիլ-Черемша-Ramsons-Allium ursinum
  • Ճարճրուկ-Rocket salad-Рукола-Eruca vesicaria
  • Մաղադանոս-Parsley-Петрушка-Petroselinum
  • Մանանեխ-Mustard-Горчица салатная-Brassica juncea
  • Մեխակ-Cloves-Гвоздика-Syzýgium aromáticum
  • Մեղվախոտ-Lemon balm-Мелисса-Melissa officinalis
  • Նեխուր-Apium-Cельдерей-Apium
  • Ուրց-Thyme-Тимьян-Thymus
  • Պերիլա-Perilla-Перилла-Perilla
  • Պղպեղ բուրավետ-Allspice-Душистый перец-Pimenta dioica
  • Պղպեղ կարմիր, Պապրիկա-Paprika-Паприка-Capsicum annuum
  • Պղպեղ սև-Black pepper-Чёрный перец-Piper nigrum
  • Ռեհան-Basil-Базилик-Ocimum
  • Սամիթ-Dill-Укроп-Anéthum
  • Սխտոր-Garlic-Чеснок-Allium sativum
  • Սպանդ-Rue-Рута-Ruta
  • Սուսամբար-Marjoram-Майоран-Origanum majorana
  • Քաշմ-Lovage-Любисток-Levisticum officinale
  • Քիմիոն-Caraway-Тмин-Carum
  • Քրքում-Hidden-lilies-КуркумаCurcuma longa
Հղումներ

Սերմերի ծլողունակությունը

Բույսը1000 սերմի քաշը
[գրամ]
1 գրամ սերմերի
քանակը
[հատ]
Ծլողունակության պահպանման
ժամկետը
[տարի]
Անիսոն
Анис
1,6-1,76001-2
Արտիճուկ
Артишок
45-5518-204-5
Աստղածաղիկ
Астра
  1-2
Արևածաղիկ
դեկորատիվ
Подсолнечник декоративный
  2-3
Բադրիջան
Баклажан
  3-4
Բողկ
Редька
7-10100-1603-5
Բողկ Ամսական
Редис
8-12,580-1253-5
Գազար
Морковь
2-2,8500-5203-5
Գինձ
Кориандр
5-1570-2005-7
Գոնգեղ
Брюква
2,8-4,5270-4103-5
Դանդուռ Портулак  2-3
Դդմակ
Патиссон
80-1206-86-8
Դդմիկ
Кабачок
140-2005-77-8
Դդում
Тыква
140-3503-74-5
Եգիպտացորեն
Кукуруза
  5-7
Եղերդ
Цикорий
салатный
1,3-1,5600-8002-3
Թարխուն
Эстрагон
0,250002-3
Թրթնջուկ
Щавель
0,8-2500-12002-3
Լոբի Фасоль  5-6
Լոլիկ
Томат
2,8-5200-3504-5
Լուպին Люпин  4
Խինձ
Скорцонера
13-1470-802
Խնկածաղիկ
Майоран
0,2-0,350002-3
Ծաղկակաղամբ
Капуста цветная
4-7140-2504-5
Ծնեբեկ
Спаржа
1650-602-3
Ծիթրոն կամ Ծոթոր բոստանային
Чабер
огородный
0,45-0,61200-30002
Կաղամբ
Капуста
белокочанная
3-5200-3004-5
Կոտեմ
Кресс-салат
2-3350-5003-4
Հազար
Салат
0,8-1,3800-12503-4
Հավակատար
Амарант
  6-7
Հարսնախոտ
Физалис
8-10100-1203-4
Ձմերուկ
Арбуз
60-1407-166-8
Ճակնդեղ
Свекла
10-2240-903-4
Մաղադանոս
Петрушка
1,5-1,8740-7802-3
Մանանեխ
Горчица
1,6-2,0500-10003-5
Մատնետունկ
Наперстянка
  1-2
Մեխակ Гвоздика  3-4
Մեղվախոտ
Мелисса
0,61500-17002-3
Նեխուր
Сельдерей
1-1,2800-10001-2
Շաղգամ
Репа
1,5-3,5350-6703-5
Պղպեղ
Перец
5-8125-2003-4
Ռեհան
Базилик
1-1,7600-10004-5
Ռևանդենի
Ревень
9-1670-901-2
Սամիթ
Укроп
1,2-2,5400-8002-3
Սեխ
Дыня
  6-7
Սիսեռ
Горох
140-4003-73-5
Սոխ Лук
репчатый
  2-3
Սպանախ
Шпинат
8-1190-1203-4
Սուսամբար
Душица
0,110
000
1-2
Վաղենակ Календула  1-2
Վայրի գազար
Пастернак
2,2-4,7220-2501-2
Վարունգ
Огурец
16-3040-606-8
Զոպա

Иссоп
Hyssop

1-1,1940-10003-4
Катран
Crambe
33-3628-392-3
Кервель
Chervil
1,9500-5503-4
Овсяный
корень
Purple salsify
101002-3
Բորաժ
Borage
Огуречная трава
13-1855-752-3
Фенхель
Foeniculum
3-4250-3502-3

ՄԱՆԱՆԵԽԸ ՈՐՊԵՍ ՍԻԴԵՐԱՏ

Մանանեխի տարբեր տեսակներ կան, սակայն ամենաօգտակարն է սպիտակ մանանեխը (լատ.՝ Sinapis alba), որն ունի գրունտից դժվար լուծվող ֆոսֆատները կորզելու և կուտակելու առանձնահատուկ ունակություն:
Սպիտակ մանանեխը միամյա բույս է: Այն արագ վերգետնյա կանաչ զանգված է ձևավորում, իսկ ծաղկման շրջանում լավ մեղրակիր է:
Որպես սիդերատ, մանանեխը հողի հետ խառնվելուց ու աստիճանաբար քայքայվելուց հետո հարստացնում է հողը օրգանական տարրերով, բայց ազոտով այնքան էլ հարուստ չէ, ուստի խորհուրդ է տրվում մանանեխի հետ ցանել բակլազգի սիդերատներ:
Մանանեխի արմատները փխրեցնում են հողը մինչև 2-3 մետր խորությամբ, իսկ արմատների քայքայումից հետո հողում մնում է ուղղահայաց անցքերի համակարգ, որի շնորհիվ բարելավվում են գրունտի գազափոխանակությունը և ջրակլանողականությունը:
Մանանեխը ձյան տակ թողնելու դեպքում, գրունտը ավելի քիչ է սառչում, քանի որ ձյուն ավելի շատ է կուտակվում, իսկ գարնանն ու աշնանը կպաշտպանի հողը էրոզիայից:
Մանանեխը սիդերատներից ամենացրտադիմացկունն է՝ դիմանում է մինուս 5 աստիճան ցրտին, իսկ սերմերը կարող են ծլել օդի +2 ջերմաստիճանի դեպքում:
Մանանեխը նաև զսպում է մոլախոտերի աճը, խանգարում է վնասատուների (լորձնէակների, гороховая плодожорка, проволочник) բազմացմանը և սնկային հիվանդությունների (картофельная парша, ризоктониоз) տարածմանը:
Սպիտակ մանանեխը չի սիրում թթվային և ծանր կավային հողեր ու աղուտներ:
Որպես  սիդերատ մանանեխը աճեցնում են գարնանը՝ վաղահաս և աշնանացան մշակաբույսերից հետո, կամ ուշ ցանվողներից մեկ ամիս առաջ:  Իսկ աշնանը ցանում են ուշ հասնող մշակաբույսերից հետո:
Ցանում են մանանեխը նախապես փխրեցված հողում, 10-15 սմ իրարից հեռու արված ակոսներում, 3 սմ խորությամբ:
Մանանեխը հնձում են երբ այն հասնում է 20 սմ բարձրության: Կանաչ զանգվածը քայքայվում է եթե շփվում է խոնավ հողի հետ:

Հղումներ

Սիդերատներ

Սիդերատները բույսեր են, որոնք աճեցվում են հիմնական կուլտուրայից առաջ կամ կողքին՝ հողը հարստացնելու, օգտակար նյութերով հագեցնելու և հողի կառուցվածքը բարելավելու նպատակով: Հաճախ սիդերատներին կոչում են կանաչ պարարտանյութ:
Որպես կանոն, սիդերատները արագ կանաչ զանգված են ձևավորում, որը հնձվում և թողնվում է հողի վրա որպես պաշտպանիչ շերտ կամ խառնվում է հողի հետ որպես սնունդ: Իսկ հողի մեջ մնացած արմատները որոշ ժամանակ անց փտում են հարստացնելով հողը ու միևնույն ժամանակ ծակոտկեն ու ջրա-օդաթափանց դարձնելով այն:
Միևնույն ժամանակ սիդերատները, իրենց թփերով ստվերելով գրունտը և հզոր արմատներով ճնշում են մոլախոտերին:
Բացի այդ սիդերատները բարենպաստ կենսապայմաններ են ստեղծում օգտակար միկրոօրգանիզմների, որդերի և այլ մանր միջատների համար, իսկ հնձվելուց հետո լավ կեր են դառնում:
Կան նաև շատ սիդերատներ, որոնք այլ մշակաբույսերի կողքին աճելով, իրենց արտադրություններով բարենպաստ ազդեցություն են ունենում դրանց վրա կամ վանում են վնասատուներին:
Սիդերատների՝ մարգերի ազատվելուց հետո իրականացված աշնանացանը պաշտպանում է հողը քամու և ջրային էրոզիայից, նպաստում են ձյան կուտակմանը, ինչը պաշտպանում է հողը ցրտահարումից:
Եթե հողը խիստ անբերրի է, ապա խորհուրդ է տրվում մեկ տարի այն ցանել միայն սիդերատներով՝ անընդհատ հնձելով ու նոր ցանք կատարելով: Մնացած դեպքերում սիդերատներ ցանում են հիմնական մշակաբույսերից առաջ, հետո կամ կողքին:

Սիդերատները, ըստ գործառույթի, կարելի է բաժանել հետևյալ խմբերի
  • մթնոլորտից ազոտի կորզում և կուտակում – լոբազգիներ;
  • ֆոսֆատների փոխակերպում դյուրայուրացվելի ձևերի – լոբազգիներ, մանանեխ, հնդկացորեն;
  • ազոտի կորզում հողից, հողի հանքայնացումից պաշտպանություն – խաչածաղկավորներ, հացահատիկայիններ;
  • հողի փխրեցում մեծ խորությամբ – մանանեխ, բողկ, լուպին, կորնգան, հնդկացորեն;
  • պաշպանություն նեմատոդներից – լոբազգիներ, արևածաղիկ, ֆացելիա:

Սիդերատներն ըստ ընտանիքների

Լոբազգիներ
Գաղտրիկազգիներ
Ֆացելիա (Phacelia, Фацелия, լատ.` Phacelia)
Խաչածաղկավորներ
Հացահատիկայիններ
Հնդկացորենազգիներ
Հնդկացորեն (Fagopyrum, Гречиха, լատ.՝ Fagopyrum)
Աստղածաղկազգիներ
Հավակատարազգիներ
Հավակատար (Amaranth, Амарант, լատ.՝ Amaranthus)
Հնդկոտեմազգիներ
Հնդկոտեմ (Nasturtium, Настурция, լատ.՝ Tropaeoium)
Հղումներ